ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ - Deneme Sınavı - 8

Yevmiyeli çalışanlar bir başkasının işinde ayni (mal) ya da nakdi (para) bir gelir elde etmek amacıyla günlük ücret üzerinden çalışanlardır. Yevmiyeli istihdamda çalışan düzenli ve sürekli olarak bir işverene bağlı değildir ve işine göre mevsimlik ya da geçici olarak ya da iş buldukça çalışır. Doğru cevap A'dır.

Kendi hesabına çalışanlar, kendi işinde, tarlasında, bağında, bahçesinde, dükkânında, yazıhanesinde, imalathanesinde, tamirhanesinde vb. yerlerde
tek başına veya ücretsiz aile işçileri ile birlikte (yanında ücretli veya yevmiyeli kişi çalıştırmaksızın) mal ya da para olarak bir gelir elde etmek amacıyla çalışanlardır. Kendi hesabına çalışmada çalışanın kazancı üretilen mal ve hizmetlerden sağlanılacak kârlara bağlıdır. Çalışanın kendi tüketimi de kârın bir parçası olarak kabul edilir. Kendi hesabına çalışan girişimi etkileyecek kararlarları tek başına alır. Doğru cevap B'dir.

Herhangi bir alanda meydana gelen teknolojik gelişmenin iki türlü etkisi olabilir. Birincisi, teknolojik gelişme aynı miktar mal ve hizmetin daha
az faktör kullanılarak üretilmesini mümkün kılar. Bu durumda eskisine nazaran daha az emek kullanılacağından işsizlik sorunu ortaya çıkar. Ancak teknolojik gelişme mal ve hizmet fiyatlarını ucuzlatacağı için zamanla ekonomide talep genişleyerek ilk etapta meydana gelen işsizliği kısmen veya tamamen telafi edebilir. Teknolojik gelişmenin ikinci etkisi kimi zaman eski teknoloji ile çalışan bazı mesleklerin ortadan kalkmasına neden olmasıdır. Ancak bu durumda eskiden var olmayan yeni meslekler de ortaya çıkacaktır. Doğru cevap A'dır.

Her ekonominin temel amacı insanların ihtiyaç duydukları mal ve hizmetlerin üretimini gerçekleştirmektir. Mal ve hizmetlerin üretimi ise sermaye sahipleri, firmalar ve işçilerden oluşan üç temel grubun işbirliği ile gerçekleşir. Bu gruplar arasında işbirliğinin gerçekleştiği organizmalara ‘piyasa’ denilir.

Bir ekonomide piyasalar arasındaki ilişkileri sağlayan üç temel aktörün olduğu kabul edilir: Bunlar; işçiler ve sendikaları, işverenler ve sendikaları ile devlet’tir. Çalışma ilişkilerinin “olmazsa olmaz” aktörü işçilerdir.

Devletin yasal düzenlemeleri çalışma hayatını doğrudan veya dolaylı olarak etkiler. Örneğin asgari ücret uygulamasında işçi ve işveren temsilcileri ile birlikte devletin de önemli bir etkisi vardır. Asgari ücretin gerekenden daha düşük belirlenmesi işgücünün yaşam kalitesinin düşmesine ve yoksullaşmasına neden olurken, piyasa ücretinin üstünde belirlenmesi de istihdamın daralmasına ve/veya istihdamın kayıt dışına çıkarılmasına neden olabilmektedir.

Çalışma ilişkileri disiplinin en fazla ilişki içinde olduğu bilim dalı ekonomidir. Tarihsel olarak ekonomi (iktisat) ve onun bir alt disiplini olan çalışma ekonomisi ile çalışma ilişkilerinin yöntemleri arasında çarpıcı benzerlikler vardır.

Hukuk çalışma ilişkileri ile kuvvetli bir şekilde bağlantısı olan bir bilim dalıdır. İşçiler ile işverenler arasında bireysel çalışma ilişkilerinin nasıl kurulduğu, iş sözleşmesinin şekli, iş sözleşmesi yapma özgürlüğünün sınırları, ücretin ne şekilde, nerede ve ne zaman ödeneceği, günlük ve haftalık çalışma süreleri gibi konular bireysel iş hukukunun sınırlarına girmektedir.

Çalışma çağındaki aktif olmayan nüfus bir ülkenin toplam nüfusundan daha dar bir kavramdır. Bu kavram; okul, yurt, çocuk yuvası, huzur evi, hastane, hapishane, kışla ya da ordu evinde ikamet edenlerle yabancı uyruklular dışında kalan çalışma çağındaki nüfusu ifade etmektedir. Aktif nüfus 15 ve daha yukarı yaşta bulunan, herhangi bir kurumun bakım, denetim ve gözetimi altında bulunmayan ve sivil kimselerin oluşturduğu gruptur.

İş Kanunu'nun 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentlerine göre sigortalı sayılan kişileri çalıştıran gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar işverendir. Sigortalı sayılan kişileri çalıştıran gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren denir.

İşgücünün geleneksel olarak mavi yakalıbeyaz yakalı ayrımı günümüzde çalışma yaşamında ve işgücü profilindeki değişikliklere bağlı olarak farklılaşmıştır. Eğitimli ve nitelikli daha çok ileri teknoloji kullanılan işlerde çalışanlar ‘altın yakalılar' olarak nitelendirilirler.

Yevmiyeli çalışanlar bir başkasının işinde ayni (mal) ya da nakdi (para) bir gelir elde etmek amacıyla günlük ücret üzerinden çalışanlardır. Yevmiyeli işlerin tanımından da anlaşılacağı gibi bu tür işler daha çok nitelik gerektirmeyen işlerdir. Bu nedenle yevmiyeli işgücü denildiğinde genelde eğitim düzeyi düşük çalışanlar anlaşılır. Topraksız tarım işçileri, inşaat ameleleri, mevsimlik işçiler yevmiyeli çalışanlara örnek gösterilebilir.

Bilimler arasındaki ilişkileri göstermek için genellikle iç içe geçmiş daireler gösterilir. Bu daireler her bilim dalının birden çok başka bilim dalları ile ortak noktaları olduğunu ifade etmektedir. Dairelerin ortak kısımlarının kimi yerlerde oldukça küçük, kimi yerlerde oldukça büyük olması bir bilim dalının başka bilim alanları ile bazen az, bazen ise oldukça fazla ortak alanları olduğunu gösterir.

Üretim çok boyutlu bir süreçtir ve piyasalar arası işbirliği üzerinde kuruludur. Çıkar uyuşmazlıkları ile beraber gelen hukuksal ve siyasal bir yapıdan söz edilebilir. Bunları yanında, üretimin asıl amacı mal ve hizmetlere ulaşımın yanında ekonomik açıdan kalkınmaktır.

Bir ekonomide insanların ihtiyaç duyduğu mal ve hizmetlerin üretimini gerçekleştiren birim “firma” dır. Firma, sermaye ve işgücü kullanarak mal ve hizmet üretir ve bunları tüketicilere ulaştırır.

Bu piyasa “Sermaye piyasası”dır. Firma üretim için ihtiyaç duyduğu parasal kaynağı sermaye arz eden kuruluşlardan (bankalar, menkul kıymet borsaları vs.) temin eder. Bu kuruluşların firmaya verdikleri paranın kaynağı da aslında başka firmaların verdikleri fonlardır.

Firmanın üretim için kaç işçi çalıştıracağı, hangi ücreti ödeyeceği, çalışmanın hangi koşullarda yapılacağı emek piyasasında belirlenen hususlardır.

Çalışma koşullarının iyileştirilmesi işverenler açısından çoğu zaman ilave maliyetleri gerektirmektedir. Bunlar; işyerindeki yaralanmaların önlenmesi, fiziksel mekânda bazı düzenlemelerin yapılması, yeni iş güvenliği malzemelerinin alınması ve iş gücünün eğitilmesi gibi harcamaların yapılmasına bağlı olmaktadır.

Çalışma ekonomisi sendikaların ücretler, verimlilik, işsizlik, işgücünün gelirdeki payı gibi ekonomik değişkenler üzerindeki etkileri ile ilgili iken; çalışma ilişkileri sendikaların ortaya çıkışı, özellikleri, işlevleri, sendika hakkı, sendikal örgütlenme modelleri gibi konularla daha çok ilgilidirler.

Devletin ücretler üzerinde yüksek oranlarda vergi alması işverenler için ücret maliyetlerini yükselterek işçi işveren anlaşmazlıklarının artmasına, istihdamın azalmasına ve/veya kayıt dışı istihdamın artarak çalışma koşullarının bozulmasına, işçilerin zarara uğramalarına sebep olabilecektir.