ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ - Deneme Sınavı - 3

Demir yolları, kara yolları ve köprülerin yapılması, korunması yada onarım ve tadilat gibi işçilerin yerleşim yerlerinden uzak bir mesafede bulunan işyerlerine hep birlikte getirilip götürülmeleri gereken her türlü işlerde bunların toplu ve düzenli bir şekilde götürülüp getirilmeleri esnasında geçen süreler” (md.66/f.1) Ancak “işin niteliğinden doğmayıp da işveren tarafından sırf sosyal yardım amacıyla işyerine götürülüp getirilme esnasında araçlarda geçen süre çalışma süresinden sayılmaz.” (md.66/f.2)

İş Kanunu md.69 hem gece süresini hem de gece çalışmasını düzenlemektedir. İş K. m.69/f.1’e göre “çalışma hayatında gece en geç saat 20:00’de başlayarak en erken saat 06:00’ya kadar geçen ve herhalde en fazla on bir saat süren dönemdir.”

İş K. md.68/f.5 Kanunda öngörülen ara dinlenmesi dışında işçilere, sigara molası, çay molası gibi isimler altında verilen dinlenme süreleri ise çalışma sürelerinden sayılır.

İşçinin hafta tatili ücretine hak kazanabilmesi için tatilinden önceki işgünlerinde günlük çalışma sürelerine uygun olarak çalışmış olması gerekir (İş K. md.46/f.1). Ancak Kanun bazı günlerin de çalışılmış günler gibi hesaba katılacağını hükme bağlamıştır. Buna göre;

• Çalışmadığı halde kanunen çalışma süresinden sayılan haller (İş K. md.66),
• Günlük ücret ödenen veya ödenmeyen kanundan veya sözleşmeden doğan tatil günleri,
• Evlenmelerde üç güne kadar, ana veya babaların, eşin, kardeş veya çocukların ölümünde üç güne kadar verilmesi gereken izin süreleri,
• Bir haftalık süre içinde kalmak üzere işveren tarafından verilen diğer izinler,
• Hekim raporuyla verilen, hastalık ve dinlenme izinleri, çalışılmış günler gibi hesaba katılır (İş K. md.46/f.3).

İşçilerin günlük çalışma sürelerinin içinde “zorunlu ihtiyaçlarını (yemek, içmek, tuvalet, dinlenme vb.)” gidermek amacıyla verilen dinlenme süresine ara dinlenmesi denilir. Ara dinlenmesi, çalışma süresinin ortalama bir zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereği göz önünde tutularak kullandırılır. (İş K. md.68/f.1) Ara dinlenmelerinde geçen süre iş süresinden sayılmaz. (İş K. md.68/f.5) Kanunda öngörülen ara dinlenmesi dışında işçilere, sigara molası, çay molası gibi isimler altında verilen dinlenme süreleri ise çalışma sürelerinden sayılır.

İşçinin ücret gelirinden yoksun kalmadan, yılda belirli bir süre geçici olarak iş yükümlülüğünden kurtulduğu ve dinlenerek geçirdiği süre yıllık ücretli izin kavramını ifade eder.

Pozitif iş hukuku açısından ücret Türk parası ile ödenmelidir.

Çalışma yaşamında sıkça kullanılan “çıplak ücret”, “temel ücret”, “kök ücret”, “giydirilmemiş ücret” gibi kavramlarla kastedilen İş Kanunu’nda tanımı yapılan ücrettir.

İşçinin yapmış olduğu iş karşılığı ödenen asıl ücreti yanında, kanun ve sözleşme uyarınca hak kazandığı ikramiye, prim, komisyon ücreti, kardan pay alma gib ücret ekleri vardır.

Ülkemizde asgari ücret, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığınca ve Asgari Ücret Tespit komisyonu aracılığıyla en geç "iki yılda" bir saptanmaktadır.

İş Kanunu md. 32/f.2’e göre kural olarak işçinin ücretinin Türk parası ile ödenmesi esastır.

Temel ücrete yan ödemelerin ilave edilmesi ile ortaya çıkan ücrete ise “giydirilmiş ücret” denilmektedir.

Verime göre ücret sistemi; ücretin belirli bir zaman dilimi içinde üretilen mal veya hizmetin miktarına göre hesaplanması esasına dayanır.

Yüzde Usulü Ücret: Otel, lokanta , eğlence yerleri gibi işyerlerinde müşterilerin hesap pusulasına belirli bir yüzde olarak eklenen paraların işveren tarafından toplanarak, işyerinde
çalışan tüm işçilere işyerinin sunduğu hizmete ve bulundukları katkıya göre belirlenen oranlarda dağıtımı şeklinde uygulanan ücret sistemine “yüzde usulü ücret”
denilir.

Kardan Pay Alma (Temettü İkramiyesi): İşletmenin karının bir bölümüne işçinin katılması olanağını sağlayan bir ek ücret biçimidir.

Asgari Ücret Tespit Komisyonu beşi devlet, beşi işçi ve beşi işveren temsilcilerinden olmak üzere on beş üyeden oluşmaktadır.

İşverenlerin işyerinde ve işletmelerinde Türkiye genelinde çalıştırdıkları işçi sayısı 10’dan fazla ise ücret ödemelerini banka aracılığıyla yapmak zorundadır.

işverenin üçüncü kişilere olan borçlarından dolayı işyerinde bulunan tesisat, malzeme, işlenmiş, yarı işlenmiş veya ham malları ve başka kıymetleri üzerinde yapılacak haciz ve icra takibinin, işyerinde çalışan işçilerin icra kararının alındığı tarihten önceki üç aylık dönem içerisinde ücret alacaklarını karşılayacak kısım ayrıldıktan sonra kalan kısım üzerinde hüküm ifade eder.

Ücretlerin yabancı para cinsiyle ödenmesi, ücretin korunması ile ilgili yasal hükümlerden biri değildir.

Çalışma Bakanlığı’na bağlı Asgari Ücret Tespit Komisyonu en geç iki yılda bir ulusal düzeyde ücretin asgari düzeyini belirler.