ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ - Deneme Sınavı - 2

İş Kanunu’na göre normal haftalık çalışma süresi en çok 45 saattir.

Arefe günü saat 13:00’dan itibaren 4,5 gün devam eden tatil Kurban Bayramıdır.

Gece çalışması gece süresi içinde iş ilişkisine konu olan çalışma süresidir. Kanunen akşam saat 20:00 ile sabah saat 06:00 arasında yapılan çalışma “gece” çalışmasıdır. İş Kanunu md.69 hem gece süresini hem de gece çalışmasını düzenlemektedir.
İş Kanunu madde 69/f.1’e göre “çalışma hayatında gece en geç saat 20:00’de başlayarak en erken saat 06:00’ya kadar geçen ve herhalde en fazla on bir saat süren dönemdir.”

6098 sayılı yeni Türk Borçlar Kanunu’nda md. 398’e göre, fazla çalışma, ilgili kanunlarda belirlenen, normal çalışma süresinin üzerinde ve "işçinin rızasıyla" yapılan çalışmalardır.

Kısa çalışma yönetmeliğinin altıncı maddesi işçinin kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmesinin koşullarını düzenlemektedir. Bunlar;
• İşverenin kısa çalışma talebinin Türkiye İş Kurumu tarafından uygun bulunması,
• Kısa çalışmanın başladığı tarihte, İşsizlik Sigortası Kanunu’nun 50. maddesine göre işçilerin, çalışma süreleri ve işsizlik sigortası prim ödeme gün sayısı bakımından işsizlik
ödeneğine hak kazanmış olması,
• İşçinin kısa çalışma ödeneği talebinde bulunması gerekir.

İş Kanunu madde 56/ f.4’e göre işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;
• Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara yılda on dört günden,
• Beş yıldan fazla ve on beş yıldan az olanlara yılda yirmi günden,
• On beş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yılda yirmi altı günden, az olamaz.
• Ancak on sekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek
yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz. (İş K. md.56/f.5)
• Yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri dörder gün arttırılarak uygulanır

4857 sayılı İş Kanunu’nun 32. maddesinin birinci fıkrasına göre “genel anlamda ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve parayla
ödenen tutardır.” Çalışma yaşamında sıkça kullanılan “çıplak ücret”, “temel ücret”, “kök ücret”, “giydirilmemiş ücret” gibi kavramlarla kastedilen İş Kanunu’nda tanımı yapılan ücrettir.

İş Kanununa göre;

İş Kanunu’nda, Borçlar Kanunu’nda, Deniz İş Kanunu’nda, Basın İş Kanunu’nda ve Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda sözü geçen ücret türleri şunlardır:

Prim ve kardan pay alma ise ücret ekleridir.

İş Kanunu’na göre ücret alacaklarında zaman aşımının süresi beş yıldır. (Md. 32/f son) Bu hükmün kapsamına fazla çalışma, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ile ikramiye ve prim gibi ücret ekleri ve diğer işçilik hakları da girmektedir.

İşverenin iflası halinde, işçinin ücret alacağı imtiyazlı alacaklar içinde ilk sırada gelir. işverenin üçüncü kişilere
olan borçlarından dolayı işyerinde bulunan tesisat, malzeme, işlenmiş, yarı işlenmiş veya ham malları ve başka kıymetleri üzerinde yapılacak haciz ve icra takibinin, işyerinde çalışan işçilerin icra kararının alındığı tarihten önceki üç aylık dönem içerisinde ücret alacaklarını karşılayacak kısım ayrıldıktan sonra kalan kısım üzerinde hüküm ifade eder.” denilerek asıl işverenin kamu olması durumunda ücretin tamamı, herhangi
bir işverenin üçüncü kişilerin alacaklarından dolayı haciz veya icra takibine uğraması durumunda ise üç aylık ücret alacağı imtiyazlı alacak konumuna gelmektedir.

İş Kanunu’na göre normal haftalık çalışma süresi en çok 45 saattir. Bu sürenin içine işçinin fiilen çalıştığı “fiili çalışma süresi” ile işin niteliğinden ve işin icrasından kaynaklanan nedenlerle çalışmadığı, ancak çalışma süresinden sayılan haller olarak kabul edilen “farazi çalışma süreleri” dahildir.

Yönetmeliğe göre;  bir işçinin günde yedibuçuk saatten daha az çalıştırılması gereken işler iş “a) su altında basınçlı hava işinde çalışmayı gerektiren işler (iniş, çıkış ve geçiş dahil); b) civa işleri; c)Kurşun işleri d) Karbon sülfür işleri; e)Ensektisitler” (md.5) şeklinde alt bentleri ile ayrıntılı
olarak düzenlenmiştir.

(md.66/f.2) e göre; “işin niteliğinden doğmayıp da işveren tarafından sırf sosyal yardım amacıyla işyerine götürülüp getirilme esnasında araçlarda geçen süre çalışma süresinden sayılmaz.”

“Seferberlik sırasında ve bu süreyi aşmamak suretiyle yurt savunmasının gereklerini karşılayan işyerlerinde fazla çalışmaya lüzum görülürse işlerin çeşidine ve ihtiyacın derecesine göre Cumhurbaşkanı günlük çalışma süresini, işçinin en çok çalışma gücüne çıkartabilir.” (İş K. md.43/f.1) Bu amaçla yapılan fazla çalışmaya olağanüstü sebeplerle fazla çalışma denir.

Kanun’un yasaklayıcı hükmüne rağmen hafta tatilinde işçi çalıştırılmış ise bu çalışma fazla çalışma olarak değerlendirilecektir. Bu durumda işçinin hafta tatili ücreti yanında, bir günlük çalışması karşılığında ve bu çalışmanın haftalık çalışma süresini aşan bir fazla çalışma olması nedeniyle ücreti %50 zamlı olacaktır. Böylece hafta tatil ücreti:1+1,5=2,5 yevmiye şeklinde olacaktır.

Ahmet Bey için bu ücret 120 x 2,5 = 300TL olacaktır.

İşçi kavramı, sıklıkla memur (kamu görevlisi) kavramı ile karıştırılmaktadır. Ancak memur ve işçi arasında bazı önemli farklılıklar bulunmaktadır. Memurlar, devleti kamu iktisadi teşebbüsleri ve diğer kamu tüzel kişilerince idare esaslarına göre yürütülen asli ve sürekli kamu hizmetlerini yerine getirmekle görevlendirilmiş, atamaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ile diğer çalışma koşulları kanunla düzenlenen kişilerdir. İşçiler iş sözleşmesi ile işe alınırken, memurlar atama yolu ile işe başlamaktadır. Çalışma koşulları işçilerde pazarlık yolu ile tespit edilirken, memurlar çalışma koşulları önceden yasayla kesin olarak belirlenmiş, kamu hukuku statüsüne göre çalıştırılmak üzere göreve atanmaktadır. Bunun yanı sıra memurların iş güvencesi düzeyleri işçilere göre çok daha yüksektir.

Çırakların hukuki durumu ve eğitimi 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu ile düzenlenmektedir.

İşçinin iş sözleşmesinden doğan temel borçları şunlardır:

İş Kanunu’na göre, deneme süresi en çok iki aydır, ancak toplu iş sözleşmesine konulan hükümlerle bu süreyi dört aya kadar uzatmak mümkündür (md. 15).