ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ - Deneme Sınavı - 15

Kadın ve çocukların fabrikalarda çalışmaya başlamasının nedenleri:

iş bölümü ve uzmanlaşma, yeni teknolojiler sonrasında ortaya çıkan makinelerin
sağladığı avantajlar ile birleşince üretim tekniğini sadeleştirmiş ve bunun sonunda da zanaat
ekonomisi içinde olduğu gibi uzun yıllar çıraklık ya da kalfalık süresi geçirmeye gerek kalmamıştır.

Bugünkü anlamıyla çalışma ilişkilerinin temellerinin Sanayi Devrimi ile birlikte atıldığını söylemek mümkündür.

Doğru cevap B seçeneğidir.

- İşçi tanımı, doğrudan iş sözleşmesine bağlanmıştır. Bu nedenle iş sözleşmesi dışında başka sözleşme türlerine dayanarak çalışan kişiler İş Kanunu’na göre işçi sayılmayacaktır.

- İşin bedeni, fikri veya bedeni ve fikri olması, uzun veya kısa süreli bir iş olması, kamu sektörüne veya özel sektöre ait bir iş olması kişinin işçi niteliğini kazanması açısından önem taşımamaktadır.

- Alınan ücretin miktarı ile ücretin fiilen kim tarafından ödendiği de işçi niteliğini etkilememektedir. 

- Bir kişinin aynı zamanda farklı bir uğraşı nedeniyle işveren, başka bir faaliyeti nedeniyle de işçi sayılması mümkündür.

Görüldüğü üzere yalnızca II numaralı maddede verilen bilgi yanlıştır. Bu nedenle doğru cevap I, III ve IV numaralı maddeleri kapsayan D seçeneğidir.

İşçi kavramı, sıklıkla memur (kamu görevlisi) kavramı ile karıştırılmaktadır. Ancak memur ve işçi arasında bazı önemli farklılıklar bulunmaktadır. İşçiler iş sözleşmesi ile işe alınırken, memurlar atama yolu ile işe başlamaktadır. Çalışma koşulları işçilerde pazarlık yolu ile tespit edilirken, memurlar çalışma koşulları önceden yasayla kesin olarak belirlenmiş, kamu hukuku statüsüne göre çalıştırılmak üzere göreve atanmaktadır. Bunun yanı sıra memurların iş güvencesi düzeyleri işçilere göre çok daha yüksektir.

Görüldüğü üzere yalnızca I numaralı maddede verilen bilgi işçinin sahip olduğu ve onu memurdan ayıran unsurlar arasındadır. Diğer iki madde memurun sahip olduğu ve onu işçiden ayıran unsurlar arasındadır. Bu nedenle doğru cevap A seçeneğidir.

İş Kanunu’na göre, “İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere işveren vekili denir. İşveren vekilinin bu sıfatla işçilere karşı işlem ve yükümlülüklerinden doğrudan işveren sorumludur. Bu kanunda işveren için öngörülen her çeşit sorumluluk ve zorunluluklar işveren vekilleri hakkında da uygulanır” Kanun, işveren vekili tanımını çok geniş tutmuştur, bu nedenle işveren adına hareket eden fabrika müdürü, personel müdürü, atölye şefi veya ustabaşı kendilerine verilen yetki alanı ile sınırlı kalmak koşuluyla işveren vekili sayılmaktadır. Ancak Kanuna göre, “İşveren vekilliği sıfatı işçilere tanınan hak ve yükümlülükleri ortadan kaldırmamaktadır” 

Görüldüğü üzere D seçeneğinde verilen bilgi yanlıştır. Bu nedenle doğru cevap D seçeneğidir.

İş Kanunu’na göre “iş sözleşmesi, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir” (md. 8). Dolayısıyla iş sözleşmesinin sacayağını oluşturan üç temel unsuru bulunmaktadır. Bunlar; iş görme, ücret ve bağımlılık unsurlarıdır.

Doğru cevap I, II ve III numaralı maddeleri kapsayan C seçeneğidir.

İşçinin iş sözleşmesinden doğan temel borçları şunlardır:

- İşgörme borcu

- Sadakat borcu

- Çalışma koşullarına uyma ve itaat borcu

İş sağlığı ve güvenliğini sağlama ve eşit işlem yapma borcu işverenin iş sözleşmesinden doğan temel borçları arasındadır. Bu nedenle doğru cevap I, II ve IV numaralı maddeleri kapsayan B seçeneğidir.

İş Kanunu’na göre nitelikleri bakımından en çok 30 işgünü süren işlere süreksiz iş denir.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Kanunen belirlenmiş haftalık ve günlük çalışma süresini kapsayan sözleşme tam süreli iş sözleşmesidir.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Mal ve hizmetlerin üretimi  sermaye sahipleri, firmalar ve işçilerden oluşan üç temel grubun işbirliği ile gerçekleşir. Bu gruplar arasında işbirliğinin gerçekleştiği organizmalara ‘piyasa’ denilir.

İş Kanunu’na göre, deneme süresi en çok iki aydır, ancak toplu iş sözleşmesine konulan hükümlerle bu süreyi dört aya kadar uzatmak mümkündür (md. 15).

Doğru cevap E seçeneğidir.

Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal ve hizmet üretiminin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde yapılacak işin gereği teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini yalnız bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren arasında kurulan ilişkiye, asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir.

Doğru cevap A seçeneğidir.

İşçi sendikaları ile işverenler veya işveren sendikaları arasındaki ilişkilerin incelendiği alana  “toplu çalışma ilişkileri” denilmektedir.

Gerçek anlamda işçi-işveren ilişkisi 18. yy. da Batı Avrupa’da Sanayi Devrimi ile birlikte şekillenmeye başlamıştır.

Sosyal politika, genel olarak sağlık, eğitim, konut, sosyal güvenlik, istihdam ve sosyal hizmetler alanlarındaki kamu hizmetlerini kapsamına alır.

İnsan kaynakları yönetimi, işletmelerin hedeflerine ulaşabilmeleri için gerekli olan işlevleri gerçekleştirecek yeterli sayıda nitelikli elemanın işe alınması, eğitilmesi, çalışanların işletmeye katkılarının en üst düzeye çıkaracak şekilde geliştirilmesi, motive edilmesi ve değerlendirilmesi ile ilgili bir bilim alanıdır.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) aktif nüfusun başlangıç yaşını 2000 yılından itibaren 15 olarak kabul etmiştir.

Türkiye’deişsizlik ölçümlerini yapanTÜİK’ e göre bir kimsenin işsiz sayılabilmesi için şu kıstaslara uyması gerekir:

• Kişinin işi olmamalıdır.

• Aktif olarak iş aramalıdır. İşsizin istatistiğin yapıldığı son üç ay içinde iş arama kanallarından en az birini kullanarak iş aramış olması gerekir.

• En az 15 gün içinde işbaşı yapabilecek durumda olmalıdır.

TÜİK ayrıca iş bulmuş, kendi işini kurmuş ancak işe başlamak için eksikliklerini tamamlamayı bekleyenlerden 15 gün içinde işbaşı yapabilecek durumda olanları da işsiz saymaktadır.

İşgücünün geleneksel olarak mavi yakalı-beyaz yakalı ayrımı günümüzde çalışma yaşamında ve işgücü profilindeki değişikliklere bağlı olarak farklılaşmıştır. Eğitimli ve nitelikli daha çok ileri teknoloji kullanılan işlerde çalışanlar ‘altın yakalılar’ kadınların işgücüne katılımının artmasıyla beraber kadın çalışanlar ‘pembe yakalılar’, çevreyi korumaya yönelik işlerde çalışanlar ‘ye- şil yakalılar’ ve yarı vasıflı, meslek lisesi mezunu ve ara eleman olarak çalışanlar ise ‘gri yakalılar’ olarak nitelendirilmektedir.

Yevmiyeli işlerin tanımından da anlaşılacağı gibi bu tür işler daha çok nitelik gerektirmeyen işlerdir. Bu nedenle yevmiyeli işgücü denildiğinde genelde eğitim düzeyi düşük çalışanlar anlaşılır. Topraksız tarım işçileri, inşaat ameleleri, mevsimlik işçiler yevmiyeli çalışanlara örnek gösterilebilir.