ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ TARİHİ

Geniş toplum kesimlerini tatmin etmeye ve onların desteğini almaya yönelik iktisadi ve sosyal politikalara popülist politikalar denir.

1960 sonrasında işveren örgütlenmesinde de artış ve merkezileşme yaşanmıştır. 15 Ekim 1961 tarihinde aralarında Madeni Eşya Sanayicileri Sendikasının (MESS) da olduğu altı işveren sendikası, İstanbul İşveren Sendikaları Birliği adı altında bir üst kuruluş oluşturdular. İstanbul İşveren Sendikaları Birliğinin adı 1962 yılında Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK) olarak değiştirilmiştir. Bu dönemde işveren örgütleri arasında bir işbölümü ortaya çıkmış, ekonomik ve ticari hayat ile ilgili konularla Odalar Birliği, sosyal ve çalışma hayatı ile ilgili konularla ise TİSK ilgilenmeye başlamıştır (Esin, 1974).

1978 yılında Türkiye’de ilk kez bir toplumsal anlaşma imzalandı.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı verilerine göre 1980 yılı, ülkemizde en fazla grevin görüldüğü yıldır ve 220 tane grev gerçekleşmiştir.

Yürürlükteki mevzuata göre yapılan ve yasaların kanuni grev olarak tanımladığı grevler dışında kalan yaygın bir işçi eylemleri grubu vardır. İş yavaşlatma, iş bırakma, direniş, işyeri işgali, oturma grevi, yürüyüş ve miting, işe geç gitme ve yemek boykotu gibi işçi eylemleri de çalışma ilişkilerinin önemli bir parçasıdır.

İthal ikameci sanayileşme süreci içinde ücretler siyasi yöntemlerle baskı altında tutulmamış, grevlitoplu pazarlıklı sendikalaşma hakkıyla işçi sınıfının reel gelirlerindeki artış güvence altına alınmıştır. Bu modelde özellikle kamu kesiminde emekle devlet arasında örtük bir uzlaşmanın yaşandığı ve ücret artışları konusunda esnek davranıldığı görülmektedir (Boratav, 2003). Bu politikaların bir diğer yansıması ise oldukça ileri bir sosyal güvenlik sistemi kurulabilmesidir. Böylece işçi sınıfı, ücret dışında önemli güvencelere ve parasal olmayan gelir türlerine kavuşabilmiştir (Boratav, 2003). Dönemin ithal ikameci politikaları sanayileşme, ekonomik büyüme, yeni istihdam olanakları ve refahın yükselmesi gibi sonuçlar vermiş ve bu nedenle devletin sosyal boyutlarını genişletmiştir. Oldukça etkili bir sendikal hareket oluştuğundan, 1960 ile 1977 arasındaki dönem gerek kamu, gerek özel sektörde reel ücretlerin anlamlı şekilde büyüdüğü bir dönem olmuştur (Boratav, 1987).

1960’da yüzde 30 olan tarım dışı çalışanların istihdam içindeki oranı, 1980’de yüzde 50’ye yükselmiştir.

275 yasaya göre verilen tüm sendika türlerinin kurulması yasaldır.

1961 Anayasasına göre çalışanlara ve işverenlere sendikalaşma hakkı verilmiştir.

Yasa’nın 21. maddesine göre “memleket sağlığı” ve “millî güvenlik” gerekçesiyle grev ertelenebilecekti. Yasa’ya göre savaş ve genel veya kısmi seferberlik hallerinde grev yapılamaz. 275 sayılı Yasa’daki hükümlere uygun olarak yapılan grevler “kanuni grev”, bu hükümlere uyulmaksızın yapılan grevler ise “kanun dışı grev” olarak tanımlanmaktadır. Yasa hak grevi olarak bilinen bir grev türüne de olanak sağlamaktadır. Grev, sadece toplu iş sözleşmeleri sonucunda ortaya çıkan çıkar uyuşmazlıkları ile sınırlı olmayıp toplu iş sözleşmesinin ve mevzuatın uygulanması nedeniyle ortaya çıkan hak uyuşmazlıkları için de söz konusu olabilecektir.

Anayasanın memurlar dâhil tüm çalışanlara sendika hakkı tanımasından dört yıl sonra çıkarılan 624 sayılı Devlet Personeli Sendikaları Yasası kamu görevlilerinin sendikal örgütlenmesini düzenlemiştir. 624 sayılı Yasa, 8 Haziran 1965 tarihinde kabul edilmiş ve 17 Haziran 1965 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yasa ile kamu personelinin sendikal hakları sınırlanmış, grev yasağı gibi, toplantı ve gösteri yasağı da getirilmiştir.