ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ TARİHİ

Türkiye çalışma ilişkileri tarihine daha uzun bir dönemden ve daha sonra
sağlanan gelişmeler perspektifinden yaklaşıldığında, olumluluklar da gözlenmektedir. Bu dönem içerisinde bireysel iş ilişkileri alanında önemli gelişmeler sağlanmıştır ve 1961 Anayasasında yer alan ekonomik ve sosyal hakların bir bölümüne ilişkin gelişmeler, bir anlamda DP döneminde sağlanan bu birikim üzerinde yükselmiştir. Bu nedenle doğru cevap D seçeneğidir.

Türkiye’de 2. Dünya Savaşı sonrası dönemde iktisat politikalarında önemli değişimler yaşandı. Özel girişime ağırlık verilmesi, dış iktisadi ilişkilere açık politikalar izlenmesi, tarım ve madencilik kesimleriyle inşaat ve altyapı yatırımlarına öncelik verilmesi bu değişikliklerin başlıcalarıdır. Bu doğrultuda doğru cevap C seçeneğidir.

İK kapsamına giren işçi sayısındaki artış, 1947 yılından 1960’a kadar %185, 1965’e kadar ise %274’tür. Bu gelişmenin temel nedeni, sanayileşme sürecinde ücretlilerin sayılarının artmasıdır. Bunun yanında, gelişme sürecinde işletme ölçeklerindeki büyüme de, kapsama giren iş yeri ve işçi sayısını artırmış olmalıdır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Verilen seçenekler arasında çok partili dönem itibariyle kadın iş gücünün statü dağılımı ile ilgili doğru olan bilgi tablonun tarım kesimindeki statü dağılımı tarafından belirlenmesidir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Çalışma Bakanlığı’nın kurulmasına yol açan süreç, batı ülkelerinde gözlenen gelişim çizgisinden çok da farklı değildir. Çalışma Bakanlığı, 7 Haziran 1945’te kuruldu ve Bakan olarak Dr. Sadi Irmak atandı. Bakanlık ilk zamanlarında bina, para, kadro vb. açılardan sıkıntı çekmiş, zaman içerisinde bu eksikliklerini tamamlayarak çalışmalarını sürdürmüştür. Doğru cevap A seçeneğidir.

1938 tarihli Cemiyetler Kanununda yer alan “sınıf esasına veya adına dayanan” cemiyet kurma yasağının 1946’da kaldırılmasıyla, Türkiye’de sendika yasağı rejiminden sendika özgürlüğü rejimine geçilmiş oldu. Doğru cevap E seçeneğidir.

Emekli Sandığının kurulmasıyla, memurların sosyal güvenlikleri tek çatı altında
bütüncül bir çözüme ulaştırılmış oldu. Doğru cevap C seçeneğidir.

Dönem içerisindeki kurumsal düzenlemelerin ücretler üzerinde etkisi açısından
bakıldığında, sınırlı uygulaması olan asgari ücretlerin etkisizliğine ve genel sözleşme uygulamalarının sınırlılığına karşın, iş ihtilaflarının giderek fazlalaştığı ve ücret artışları üzerinde etkili olduğu söylenebilir. Doğru cevap D seçeneğidir.

İK, haftalık çalışma sürelerini 48 saat olarak belirlemiş ve bunun istisnalarını da koymuştu. Ancak, fiili açıdan bakıldığında, uygulamayla ilgili sorunların başında çalışma sürelerinin geldiği görülmektedir. Bunda, Milli Korunma Kanunu’nun
ciddi rolü olmuştur. Kanun uyarınca çıkartılan kararnamelerle, çalışma hayatına ilişkin diğer düzenlemeler yanında, İK’nun çalışma süresine ilişkin hükmüne önemli istisnalar getirilmişti. Doğru cevap C seçeneğidir.

Sigortalı sayısı dönem içerisinde mutlak rakamlarla artmakta ve faal nüfus içerisindeki oranı da küçük artışlar göstermekle birlikte, sigortalıların toplam ücretlilere oranı azalmaktadır. Bu durum, dönem içerisinde toplam ücretli sayısının sigortalı işçi sayısından daha büyük bir hızla artmasından kaynaklanmaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Verilen durumların tümü Türkiye'de çok partili dönemde çalışma ilişkilerini belirleyen durumlar arasındadır.

Parti’nin programı, benzerliklere karşın, CHP programından daha liberal bir nitelik taşıyordu.

Kentleşme sosyo-ekonomik gelişmenin bir göstergesi olarak düşünülürse, ifade sosyoekonomik gelişme düzeyi yükseldikçe kadınların işgücüne katılma oranlarının düştüğü biçiminde de alınabilir. Kırsal kesimden kentlere kayma, yani iç göçler, tarım kesiminde özellikle ücretsiz aile işçisi olarak çalışan kadınların büyük bölümünü kentlerde işgücü dışına itmektedir. Kentsel kesimdeki iktisadi faaliyetlerde çalışmak için gerekli eğitim ve nitelikten yoksun olan kadınlar, yaşamlarını ağırlıklı biçimde ev kadını olarak devam ettirmekte; işgücüne katılımları, kırsal kesime göre gayet düşük düzeylerde kalmaktadır.

Döneme ilişkin çalışmalar, kadın işgücünün dağılımında tarımın tümüyle belirleyici bir ağırlığa sahip olduğunu ortaya koyuyor. İmalat sanayii ve hizmetler de, oranın en yüksek olduğu faaliyet kolları olup, bunları ticaret ve bankacılık izlemektedir. Kadın işgücü, meslek itibariyle de, erkek işgücünden farklı bir dağılım göstermekte ve belirli meslek gruplarında yoğunlaşmaktadır. Şu meslek grupları, kadın işgücünün en çok bulunduğu kategorilerdir: Tarımla ilgili meslekler; teknik elemanlar, serbest meslek sahipleri ve bununla ilgili meslekler; sanatkârlar, imalât ve tamirat işçileri; müteşebbisler, idareciler ve büro ile ilgili meslekler; hizmetle ilgili meslekler.

Çalışma ilişkileri alanının giderek gelişmesi, devletin bu alana yönelik bağımsız bir örgütlenmesini de gerekli kılmakta ve 1945’te Çalışma Bakanlığı kurulmaktadır.

1947 yılında 5018 sayılı Sendikalar Kanunu’nun çıkarılmasıyla, Türkiye’de sendika özgürlüğü rejiminden sendika hakkı rejimine geçilmiş oldu.

Verilen kanunların tamamı 1946-1963 döneminde bireysel iş ilişkilerine ilişkin yapılan düzenlemeler arasındadır.

Ulusal gelirdeki artışlar, potansiyel olarak sosyal güvenliğe ayrılabilecek fonların da fazlalaşması anlamına gelmektedir. Sosyal açıdan değerlendirildiğinde, kırdan kente göç ile aile yapısında meydana gelen değişmeler kırsal kesime ve geniş aile tipine bağımlılığı azaltarak, sosyal güvenliğe duyulan gereksinimi artırmıştır.  Türkiye’nin zaman içerisinde dış dünyaya açılması, genel çalışma normları yanında sosyal güvenlik standartlarına yaklaşmayı zorunlu kılmıştır.

Kamu kesiminde memur statüsünde çalışanların sosyal güvenliğine ilişkin olarak ise 1949 yılında kabul edilen ve 1 Ocak 1950’de yürürlüğe giren yasa ile kurulan T.C. Emekli Sandığı ile büyük bir adım atıldı.

Türkiye'de 1950-1960 dönemleri arasında imalat sanayi ile tarım kesimi arasındaki yaklaşık %50 oranındaki ücret farklılığı da, yıldan yıla küçük değişiklikler olmakla birlikte, dönem boyunca varlığını korumaktadır. Burada ücret farklarını açıklayıcı faktör, kuşkusuz sektörler arasındaki verimlilik farklılıklarıdır.