ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ TARİHİ

Türkiye’de “tek parti dönemi” olarak nitelenen 1920-1946 dönemi, çalışma ilişkileri tarihinin önemli gelişmelere tanıklık eden ve gelecek üzerinde önemli etkileri olan bir dönemidir.

1923 yılı itibariyle GSMH içinde tarımın payı %39,8 iken, sanayinin payı %13,2’dir.

Milli iktisat anlayışı çerçevesinde sermaye mallarının yerli unsurlara geçmesi için çaba gösterilirken, 1927 yılında çıkarılan Teşvik-i Sanayi Kanunu ile özel kesimin teşviki yoluna gidilmiştir.

1946 yılı için toplam işçi sayısı 701.000 olarak tahmin edilirken, aynı dönem itibariyle faal nüfus 7.921.000 kişiden; faal olmayan nüfus ise 8.236.000 kişiden oluşmaktadır.

Çocuk-genç (12-18 yaş) işçilerin yöresel dağılımı açısından en ilgi çekici nokta ise Zonguldak ilinde çalışan çocukların sayı ve oranlarının olağanüstü ölçüde artmış olmasıdır. Bu ilde çocuk-genç işçilerin oranında gözlenen artış, sektörel açıdan değerlendirildiğinde de kömür madenlerinde çalışan çocukların sayısında ciddi bir artış olarak ortaya çıkmaktadır.

Zaman içerisinde yeni üretim ve hizmet kuruluşları oluşurken, çalışma ilişkileri alanına ilişkin oluşumlar da gözlenmektedir. Çalışma Bakanlığı, İş ve İşçi Bulma Kurumu, İşçi Sigortaları Kurumu ve Emekli Sandığı’nın kuruluşu bunlara örnek olarak verilebilir.

Esas amaç olarak başka alanlara yönelik düzenlemeler yapılırken, çalışma ilişkileri alanına yönelik hükümlerin de getiriliyor olmasıdır. Örneğin, Borçlar Kanunu, Medeni Kanun, Umumi Hıfzısıhha Kanunu hep bu kategoriye giren yasalardır. Takrir-i Sükûn Kanunu da çalışma ilişkileri üzerindeki önemli ama dolaylı etkileriyle, bu kategori içerisindedir.

Yasa, asgari ücretlerin belirlenmesine ilişkin bir düzenleme de yapmakta; asgari ücretlerin İktisat Vekâleti, Amele Birliği ve işveren temsilcilerinden oluşacak bir komisyon aracılığıyla belirlenmesini öngörmektedir.

Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Kanunu (1935); bu yasayla, hafta tatili 35 saat olarak kabul edilmekte ve daha önce cuma günleri uygulanmakta olan tatil pazar gününe kaydırılmaktadır.

Toplu iş ilişkileri açısından bakıldığında, “toplu iş sözleşmesi” kurumunun Türk iş hukukuna ilk defa 1926 tarihli BK’nda düzenlenen umumi mukavele ile girmiş olması önemlidir.

İş Kanunu'nun olumsuz etkileri.

Havacılık

1930

Borçlar Kanunu

29 Ekim

1932

Halk sağlığını koruyucu çeşitli önlemler getiren bu yasanın çalışma ilişkileri ile hiç ilişkisi yoktur.

Bu Anayasaya devletçi ve halkçı bir yaklaşım egemendir.

Sosyal güvenlik hakkı

1936 tarihinde çıkarılan 3008 sayılı İş Kanunu iktisadi yaşamdaki devletçilik ile siyasal yaşamdaki tek parti yönetimini, çalışma ya şamında yaptığı düzenlemelerle tamamladı. İK ile Türkiye tarihinde ilk defa, çalışma ilişkileri bireysel ve toplu boyutlarıyla ve bütüncül bir biçimde düzenlenmiş olmaktaydı.