ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ TARİHİ

İmparatorluk’ta, devletin sınai tesisler kurarak iktisadi yaşama aktif biçimde katılması da söz konusu olmuştur. Bu katılım, çok eski tarihlere kadar uzanır. Ülkede “devletin ilk sınai tesisi, harp silahları imal maksadıyla II. Bayezid devrinde (1505?) vücuda getirilen Tophane’dir”

Osmanlı İmparatorluğu’nda ücretliler değerlendirilirken hizmetler kesiminin göz ardı edilmemesi gerekir. Bu kesimi diğerlerinden ayıran çok önemli bir özellik, yatırımların büyük ölçüde yabancı sermaye tarafından gerçekleştirilmesidir. 1914 yılı itibariyle, yabancı sermayenin %63.1’i demiryolları, %12.0’si bankacılık alanındaydı. Sanayinin payı %5.3, ticaretin payı ise %5.8’di

1908 grevlerinde, ücretler yanında, diğer çalışma koşullarının iyileştirilmesi yolunda taleplerde de bulunulmuştur. Bu taleplerin bir bölümü karşılanmıştır. Bu grevlerin, başta ücretler ve çalışma süreleri olmak üzere, bağımlı çalışanların çalışma koşulları üzerinde önemli iyileştirmeler getirdiği söylenebilir.

Türkiye çalışma ilişkileri tarihinde, toplu iş ilişkileri konusunda dolaysız bir biçimde düzenlemeler yapan ilk kanundur. Ancak, önemi, sadece “ilk” oluşundan kaynaklanmamaktadır. Tatil-i Eşgal Kanunu, içeriği itibariyle de, çalışma ilişkilerinin o tarihe kadar düzenlenmeyen temel konuları üzerinde önemli hükümler getirmiştir. Bu konular; “sendikalar”, iş uyuşmazlıkları konusunda bir “uzlaşma” süreci ve “grev”dir.

1867 tarihli Dilaver Paşa Nizamnamesi, Havza’daki en temel sorunlardan biri olan işgücünün sürekliliğini sağlama açısından düzenlemeler yaparken, daha önceki dönemlerde büyük ölçüde kuralsız olarak yürütülen “zorunlu çalıştırma”yı düzenleyen hükümler getiriyordu

TEK’nun temel düzenlemeleri, Cumhuriyet dönemine
de sarkarak, 1936 tarihli İş Kanunu’na kadar
yürürlükte kalmıştır.

Osmanlı İmparatorluğu’nda modern anlamdaki
sosyal güvenlik uygulamaları öncelikle asker ve sivil
bürokrasiden başlamıştı.

İmparatorluk’ta çalışma
ilişkileri alanındaki hukuksal düzenlemeler de genel
çizgileriyle otoriter ve sınırlandırıcıdır ve bu
niteliklerin, 1876 tarihli Kanun-u Esasi’ye kadar
olan dönemde “mutlak monarşi”, sonrasında ise
“meşruti monarşi” olarak nitelenebilecek siyasal
rejimin izlerini taşıdığı söylenmelidir

Kurulan ilk işçi
örgütlerinden biri, 1894-1895 yıllarında Tophane
fabrikalarında kurulan Osmanlı Amele Cemiyeti’dir.

Kısmi bir Medeni Kanun olma niteliğini taşıyan
Mecelle, çalışma ilişkileri alanını düzenlemek
için çıkarılmış olmamakla birlikte, bu konuda
içerdiği sınırlı hükümlerle, bireysel çalışma ilişkilerinin
hukuksal çerçevesini çizmiştir.

Osmanlı İmparatorluğu’nda gerçekleştirilen ilk grev eylemleri esas olarak ekonomik amaçlıydı ve doğal örgüt yapısı içerisinde gerçekleştirilmişti.