ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ TARİHİ

İşgücü, “Bir ülkedeki nüfusun üretici durumda bulunan, iktisadi faaliyete katılan kısmı”dır.

Günümüzün endüstrileşmiş toplumları itibariyle işgücü statü açısından değerlendirildiğinde, karşımıza dört ana kategori çıkmaktadır:
a. Ücretliler (işçiler),
b. İşverenler,
c. Kendi hesabına (bağımsız) çalışanlar,
d. Ücretsiz aile işçileri.

Çalışma İlişkileri işgücü içerisindeki farklı statü kategorileri
arasındaki, üretim sürecinden kaynaklanan ilişkilerdir.

Türkiye de dâhil olmak üzere, gelişmekte olan ülkelerde, özellikle tarım kesiminde geniş bir ücretsiz aile işçileri kesimi
bulunmaktadır.

Tarihi diğerler sosyal bilimlerden ayıran en önemli özellik, adına “geçmiş” dediğimiz zaman dilimiyle ilgilenmesidir.

“Çalışma ilişkileri tarihi”, iki sosyal disiplinin, yani “tarih” ve “çalışma ilişkileri”nin kesişim alanlarında yer alan bir bilgi alanı olmaktadır.

Kurumlar, “...belli bir zaman ve mekân boyunca, özdeşlik gösteren bir ilişkiler dokusunun çerçeveleri olarak ortaya çıkarlar. Belli bir statüdür bu: Daha doğrusu sosyal kalıbın içinde bağlı olacağımız şartlardır. Kurum, sosyal kalıbın, toplum koşulları içinde kristalleşmesidir, statik bir biçim kazanmasıdır. ...Özü, ilişkilerden yapılıdır. İnsan, fikir, madde arasındaki ilişkileri kendi boyutunda bir durulma ve düzene kavuşturma şeklidir. Belli bir düzeni yıkma değil  yaratma amacını güderler.

Bir ülkenin dış dünya ile olan iktisadi, siyasi, toplumsal vb. tüm ilişkileri, o ülke üzerinde etkide bulunması çalışma ilişkilerinde dışsal dinamiklerin etkisiyle ilgili bir durumdur.

Toplumsal tarihin dönemlere ayrılması ise çok kolay değildir ve yanlış değerlendirmelere elverişli bir konudur. Bu konuda yapılan hataların başında, çözümleme kolaylığı sağlamak amacıyla yapılan dönemleştirmeyi, gerçekliğin bizatihi kendisi, bir olgu olarak kabul etmek gelmektedir. Oysa, Tarihi
dönemlere bölmek bir olgu değil, gerekli bir varsayım ya da düşünce aracıdır; aydınlatıcı olduğu ölçüde geçerlidir, sağlamlığı da yoruma bağlıdır.

Birinci dönemin ortalarında yer alan 1936 ise dönemin kendi içinde önemli bir dönüm noktası olmakta, Türkiye’de ilk defa, çalışma ilişkilerini bireysel ve toplu boyutlarıyla düzenleyen ve dönemine göre bütüncül olarak nitelendirilebilecek bir yasa çıkarılmaktadır. 1936 tarihli İş Kanunu, daha sonraki dönemlerde Türk çalışma ilişkilerinin çerçevesini çizen temel metin olmuştur.

Belirli bir toplumda, belirli bir dönemde, işgücü içerisindeki farklı kategoriler arasında kurulan çalışma ilişkilerinin “saf ” bir biçimde bulunmaması, çeşitlilik göstermesi doğaldır. Aynı anda, birbirinden farklı çalışma ilişkileri bir arada bulunabilmektedir. Çalışma ilişkileri kavramı, işçilerle işverenler arasındaki ilişkiyi gösteren kavramsal içeriğine ilave olarak, bu ilişkiyi inceleyen bir sosyal disiplin olarak da kullanılmaktadır.

Tarih “geçmiş” adı verilen zaman dilimi ile ilgilenen bir bilim dalı olarak tanımlanır. Tarihin geçmişin “olgular”ı ile ilgilenir. Tarihsel olgular arasında, bilim dalları itibariyle, başka bir deyişle, alan ve konuları itibariyle bir ayrıştırma yapmak zorunludur. Tarihin olguları arasında yaptığımız, önem ve etkiye dayalı bu seçme süreci içerisinde, ilgi alanımızı oluşturan bilim dalının yanında, mekâna bağlı bir ayrıştırma da zorunlu olmaktadır. Doğru yanıt C'dir.

Kurumsal bir yaklaşım, özenli davranılmadığı takdirde, statiklik tehlikesi taşımakta ve kurumlar veri olarak kabul edilirken, kurumların oluşumuna ve değişimine neden olan gelişimler göz ardı edilebilmektedir. Çalışma ilişkileri tarihi her ne kadar bir kurumsallaşma tarihi olarak belirginleşse de, mutlak anlamda bir kurumsallaşmadan söz etmek olanaklı değildir. Yani, kurumsallaşma düzeyi ülkeden ülkeye ve dönemden döneme değişebilmektedir ve sınırlılıkları da mevcuttur. Doğru yanıt E'dir.

İş mücadelesi kavramı, esas olarak işçiler açısından grev, işverenler açısından ise lokavt silahlarını kapsamak üzere kullanılmaktadır. Çalışma ilişkilerinin işçi tarafı grev, işveren tarafı ise lokavt aracılığıyla çalışma koşulları üzerindeki isteklerini karşı tarafa kabul ettirmeye çalışacaktır. Bu sürecin sonucunda da tarafların çalışma koşulları üzerinde tekrar anlaşmaları söz konusu olabilecek, süreç çalışma koşullarını içeren yazılı bir metin olan “toplu sözleşme” ile sonuçlanacaktır. Doğru yanıt D'dir.

Devlet, çalışma ilişkilerini kuşatan hukuksal çerçeveyi belirlerken, çalışma ilişkilerinin işçi ve işveren tarafları açısından, uyulması zorunlu minimum (en az) standartlar da koyar. Örneğin, asgari ücrete, minimum çalışma yaşına, çalışma sürelerine ilişkin düzenlemeler yapar. Doğru yanıt E'dir.

Cumhuriyet sonrası dönem, kendi içinde 4 ayrı alt döneme ayrılarak incelenmektedir:

i. 1920-1946 dönemi

ii. 1947-1960 dönemi

iii. 1960-1980 dönemi

iv. 1980 sonrası dönem

Sistemin işçi ve işveren aktörlerinin, Uluslararası Çalışma Örgütü gibi kuruluşlarla ya da üyesi oldukları uluslararası işçi ve işveren kuruluşlarıyla ilişkileri de önemlidir. Örneğin Türkiye’deki işçi ve işveren konfederasyonları, Uluslararası Çalışma Örgütü’nün üçlü yapısı içerisinde temsil edilme olanağına sahiptirler. Ayrıca, işçi ve işveren örgütleri, yasal olarak uluslararası işçi ve işveren kuruluşlarına katılma olanağına sahiptirler ve bu olanağı kullanmaktadırlar. Doğru yanıt D'dir.

Toplumların tarihi  insanların yaşamına göre çok daha uzun süreleri kapsamaktadır ve bu süreler içerisinde yaşanan değişimler de, bir insanın yaşamında olabileceklere göre çok daha karmaşıktır. Bu nedenle, toplumsal tarihte dönemleştirme yapmak, çok daha büyük bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır. Doğru yanıt B'dir.

Çalışma ilişkileri alanındaki kuramsal yaklaşımlara ilişkin ayırım: i. Klasik yaklaşım, ii. Sistem yaklaşımı, iii. Kurumsal yaklaşım, iv. Sosyolojik yaklaşım, v. Çatışmacı yaklaşım şeklinde yapılmaktadır. Doğru yanıt A'dır.

Devlet; çıkardığı yasalar, tüzükler, yönetmelikler çerçevesinde, sistemin temel kurallarını oluşturur. Devlet bu araçlarla çalışma ilişkilerinin hukuksal çerçevesini çizerken, böylece tarafların sistemde oynayacağı rolleri de belirlemiş olmaktadır. Devlet, çalışma ilişkilerini kuşatan hukuksal çerçeveyi belirlerken, çalışma ilişkilerinin işçi ve işveren tarafları açısından, uyulması zorunlu minimum (en az) standartlar da koyar. Devlet, kamu görevlerinin yürütülebilmesi için istihdam ettiği memur, müstahdem ya da işçi statüsündeki insanlar yanında, dolaysız bir biçimde bir işveren olma niteliğiyle kendi mülkiyetindeki iktisadi kuruluşlarda da ağırlıklı olarak işçi statüsünde bulunan kişiler istihdam eder. Devletin iktisadi ve toplumsal hayata ilişkin kararları, izlemiş olduğu politikalar, çalışma ilişkileri sistemini dolaylı olarak da olsa etkiler.