ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 14

1913-1915 Sanayi Sayımı, çalışan işçilerin yaklaşık üçte birinin kadın olduğunu ve bunların özellikle dokumacılık gibi alanlarda yoğun olarak istihdam edildiklerini göstermektedir. Özellikle Anadolu’da yaygın olan halıcılık gibi faaliyetlerde çalışanların çok büyük bölümü kadındır.

I ve IV

Verilen durumların tümü Türkiye'de çok partili dönemde çalışma ilişkilerini belirleyen durumlar arasındadır.

Parti’nin programı, benzerliklere karşın, CHP programından daha liberal bir nitelik taşıyordu.

Kentleşme sosyo-ekonomik gelişmenin bir göstergesi olarak düşünülürse, ifade sosyoekonomik gelişme düzeyi yükseldikçe kadınların işgücüne katılma oranlarının düştüğü biçiminde de alınabilir. Kırsal kesimden kentlere kayma, yani iç göçler, tarım kesiminde özellikle ücretsiz aile işçisi olarak çalışan kadınların büyük bölümünü kentlerde işgücü dışına itmektedir. Kentsel kesimdeki iktisadi faaliyetlerde çalışmak için gerekli eğitim ve nitelikten yoksun olan kadınlar, yaşamlarını ağırlıklı biçimde ev kadını olarak devam ettirmekte; işgücüne katılımları, kırsal kesime göre gayet düşük düzeylerde kalmaktadır.

Döneme ilişkin çalışmalar, kadın işgücünün dağılımında tarımın tümüyle belirleyici bir ağırlığa sahip olduğunu ortaya koyuyor. İmalat sanayii ve hizmetler de, oranın en yüksek olduğu faaliyet kolları olup, bunları ticaret ve bankacılık izlemektedir. Kadın işgücü, meslek itibariyle de, erkek işgücünden farklı bir dağılım göstermekte ve belirli meslek gruplarında yoğunlaşmaktadır. Şu meslek grupları, kadın işgücünün en çok bulunduğu kategorilerdir: Tarımla ilgili meslekler; teknik elemanlar, serbest meslek sahipleri ve bununla ilgili meslekler; sanatkârlar, imalât ve tamirat işçileri; müteşebbisler, idareciler ve büro ile ilgili meslekler; hizmetle ilgili meslekler.

Çalışma ilişkileri alanının giderek gelişmesi, devletin bu alana yönelik bağımsız bir örgütlenmesini de gerekli kılmakta ve 1945’te Çalışma Bakanlığı kurulmaktadır.

1947 yılında 5018 sayılı Sendikalar Kanunu’nun çıkarılmasıyla, Türkiye’de sendika özgürlüğü rejiminden sendika hakkı rejimine geçilmiş oldu.

Verilen kanunların tamamı 1946-1963 döneminde bireysel iş ilişkilerine ilişkin yapılan düzenlemeler arasındadır.

Ulusal gelirdeki artışlar, potansiyel olarak sosyal güvenliğe ayrılabilecek fonların da fazlalaşması anlamına gelmektedir. Sosyal açıdan değerlendirildiğinde, kırdan kente göç ile aile yapısında meydana gelen değişmeler kırsal kesime ve geniş aile tipine bağımlılığı azaltarak, sosyal güvenliğe duyulan gereksinimi artırmıştır.  Türkiye’nin zaman içerisinde dış dünyaya açılması, genel çalışma normları yanında sosyal güvenlik standartlarına yaklaşmayı zorunlu kılmıştır.

Kamu kesiminde memur statüsünde çalışanların sosyal güvenliğine ilişkin olarak ise 1949 yılında kabul edilen ve 1 Ocak 1950’de yürürlüğe giren yasa ile kurulan T.C. Emekli Sandığı ile büyük bir adım atıldı.

Türkiye'de 1950-1960 dönemleri arasında imalat sanayi ile tarım kesimi arasındaki yaklaşık %50 oranındaki ücret farklılığı da, yıldan yıla küçük değişiklikler olmakla birlikte, dönem boyunca varlığını korumaktadır. Burada ücret farklarını açıklayıcı faktör, kuşkusuz sektörler arasındaki verimlilik farklılıklarıdır.

DP programında, "işçilerin, çiftçilerin, tüccar ve sanayicilerin, serbest meslekler mensuplarının, memur ve muallimlerin, yüksek öğretim talebesinin meslekî içtimaî ve iktisadî maksatlarla cemiyetler, kooperatifler ve sendikalar kurmalarını gerekli buluyoruz." ifadesi yer almaktadır. Daha 1946 yılında sınıf esasına veya adına dayanan dernek kurma yasağı yürürlükte iken konan bu ilke önemlidir. Partinin 1949 yılındaki Kongresinde programa eklenen grev hakkı, sosyal sigortalar ile ücretli tatil ve izinlere ilişkin eklemeler de önemlidir. Doğru yanıt A'dır.

Türkiye’de 2. Dünya Savaşı sonrası dönemde iktisat politikalarında önemli değişimler yaşandı. Özel girişime ağırlık verilmesi, dış iktisadi ilişkilere açık politikalar izlenmesi, tarım ve madencilik kesimleriyle inşaat ve altyapı yatırımlarına öncelik verilmesi bu değişikliklerin başlıcalarıdır. Doğru yanıt B'dir.

Türkiye'nin 1960 yılındaki istihdamın sektörel dağılımı şöyledir: Tarım sektörünün payı yüzde 74,8; hizmetler sektörünün yüzde 13,7 ve sanayi sektörünün yüzde 11,5'tir. Doğru yanıt C'dir.

1938-1948 döneminde, işçi ve memurları da kapsayacak biçimde kamu çalışanlarının nüfus ve işgücüne ve tarım-dışı istihdama oranı yaklaşık %50 gibi ciddi bir artış göstermektedir. 1940’lı yılların sonu ile 1950’li yılların başında tarım dışında çalışan her üç kişiden biri kamu kesiminde istihdam edilirken, izleyen dönemde her dört kişiden biri kamuda istihdam edilir duruma gelmektedir. Benzeri bir gelişme işgücünün statüsü itibariyle yaşanacak, kamu kesimi çalışanlarının toplam ücretliler içerisindeki payı da düşecektir. 1955 yılında %34,65 olan oran, 1960 yılında %28,44’e inmektedir. Doğru yanıt D'dir.

Döneme ilişkin çalışmalar, kadın işgücünün dağılımında tarımın tümüyle belirleyici bir ağırlığa sahip olduğunu ortaya koyuyor. İmalat sanayii ve hizmetler de, oranın en yüksek olduğu faaliyet kolları olup, bunları ticaret ve bankacılık izlemektedir. Kadın işgücü, meslek itibariyle de, erkek işgücünden farklı bir dağılım göstermekte ve belirli meslek gruplarında yoğunlaşmaktadır. Şu meslek grupları, kadın işgücünün en çok bulunduğu kategorilerdir: Tarımla ilgili meslekler; teknik elemanlar, serbest meslek sahipleri ve bununla ilgili meslekler; sanatkârlar, imalât ve tamirat işçileri; müteşebbisler, idareciler ve büro ile ilgili meslekler; hizmetle ilgili meslekler. Buna karşılık, bazı meslek gruplarında kadınlar yok gibidir. Nakliyat ve muhaberat ile ilgili meslekler, maden ve taş çıkarma ile ilgili meslekler, satıcılar ve satışla ilgili meslekler bunlar arasındadır. Doğru yanıt E'dir.

Çalışma ilişkileri alanının giderek gelişmesi, devletin bu alana yönelik bağımsız bir örgütlenmesini de gerekli kılmıştır ve 7 Haziran 1945’te Çalışma Bakanlığı kurulmuştur. Bakan olarak Dr. Sadi Irmak atanmıştır.

1938 tarihli Cemiyetler Kanunu, çıkarıldığı dönemin koşullarına uygun olarak otoriter bir karakter taşımaktaydı. Yasa, cemiyetlerin kuruluşları konusunda bir ön izin sistemi getiriyor, faaliyetleri konusunda idari makamlara geniş yetkiler tanıyor ve belirli tür cemiyetlerin kurulmasını yasaklıyordu. Yasanın “Aile, cemaat, ırk, cins ve sınıf esasına veya adına dayanan” cemiyetler kurulamayacağını öngören hükmü uyarınca da, sınıf esasına dayanan cemiyetler olan sendikaların kurulması olanağı ortadan kaldırılıyordu. Türkiye’nin değişen koşulları, 2. Dünya Savaşı sonrası dönemde yaşanan iç ve dış gelişmeler ve bu çerçevede çok partili hayata geçiş süreci, bu yasada değişiklikler yapılmasını zorunlu kılıyordu. 1946 yılında Cemiyetler Kanunu’nda değişiklikler yapıldı ve bazı tür cemiyetlerin kurulmasına ilişkin yasaklar kaldırıldı. Bunlar arasında “sınıf esasına veya adına dayanan” cemiyet kurma yasağı da vardı ve bu değişiklikle, sendikaların kurulmasının önündeki yasal engel kaldırılmış oluyordu. Doğru yanıt D'dir.

Yasa, işçi ve işveren sendikalarının faaliyet alanlarını düzenlerken; tüzel kişi olarak genel hükümlere göre sahip oldukları yetkiler dışında, çeşitli girişim ve faaliyetlerde bulunabileceklerini belirtmekte ve geniş biçimde düzenlenen bu faaliyetler arasında, “üyeleri adına genel sözleşmeler akdetmek” de bulunmaktadır. Böylece Borçlar Kanunu’nda yer alan umumi mukavele yapma hakkı, sendikalara da tanınmış olmaktadır.SK’nun en önemli düzenlemelerinden biri, siyasal faaliyetlerle ilgilidir ve sendikaların “siyasetle, siyasi propaganda ve siyasi yayın faaliyetleriyle iştigal” edemeyecekleri “ve herhangi bir siyasi teşekkülün faaliyetlerine vasıta” olamayacakları hükme bağlanmaktadır. Sendikalar “milliyetçiliğe ve mili menfaatlere aykırı hareket” de edemeyeceklerdir. meslekî teşekküllerin uluslararası kuruluşlara üyelikleri konusu düzenlenirken de, “Bakanlar Kurulu kararıyla her türlü milletlerarası teşekküllere iştirak” edebilecekleri belirtilmektedir. Böylece, üyelik konusu, hükümet tarafından verilecek ön izne bağlanmış olmaktadır. Doğru yanıt A'dır.