ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 12

Çekirdek ülkeler veya Ren Bölgesi modeli ülkeleri Avusturya, Belçika, Fransa, Almanya, Lüksemburg'dur. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Sayısal esneklik, işçi alımının ve işten çıkarmaların piyasa koşullarına hızla uyarlanmasıdır. Doğru yanıt A şıkkıdır.

1945’ten günümüze çalışma ilişkilerinde, 1945-1970’lerin sonunu birinci dönem, 1980 sonrasını ise ikinci dönem olarak ele almak konu üzerinde çalışan sosyal bilimcilerin ortak yaklaşımıdır. Söz konusu dönemselleştirmeyi yapan farklı yazarlar, dönemlerin sosyoekonomik yapısını temel alarak 1945 sonrası birinci dönemi “Fordist”, 1980 sonrasını ise “post-Fordist” olarak da tanımlarlar.

Kapitalizmin çeşitlerini temel alarak yapılan gruplandırmalarlardan birisi, Albert’in (1991) “Ren modeli” ve “neoAmerikan modeli” olarak yaptığı ikili gruplamadır. 

1961 Anayasasının sağlamış olduğu özgürlükçü zemin, 12 Eylül darbesi ile ortadan kaldırılmış ve ardından 1982 Anayasası, 2821 ve 2822 sayılı sendikal yasalar ile otoriter bir sendikal rejim inşa edilmiştir.Dönem boyunca bir yandan yeni sendikal yasaların antidemokratik hükümleri, öte yandan 24 Ocak 1980 sonrası izlenen iktisat politikaları sonucunda sendikal hareketin sayısal gücünde ve toplumsal etkisinde ciddi bir gerileme ortaya çıkmıştır. Doğru cevap C'dir.

1980 sonrasının iktisat politikalarının temel hedefi dışa açık/ihracata yönelik sanayileşme, küresel sermaye ile bütünleşme ve liberalleşme olarak tanımlanabilir. Yeni modelin temel özelliğinin, “ücretlerin düşürülmesi yoluyla yurtiçi talebin daraltılarak, yurtdışı pazarlara ihraç edilecek bir artığın yaratılması” olduğu vurgulanmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Neo/yeni liberalizm piyasanın işleyişine müdahale edilmesine karşı çıkan, çalışma ilişkilerinde esneklik ve kuralsızlığı, ekonomik alanda özelleştirmeleri ve kamunun ekonomiye müdahalesini en aza indirmeyi hedefleyen ve 1980 sonrası yaygınlaşan iktisat politikalarıdır. Doğru cevap B'dir.

Tarımın istihdam içindeki payı yüzde 53’ten 25’e gerilerken sanayinin payı yüzde 20’den 25’e yükselmiştir. Tarımsal istihdamda meydana gelen düşüşün karşılığında hizmet sektöründe büyük bir sıçrama yaşanmıştır. Hizmet sektörünün istihdam içindeki payı yüzde 26’dan 49’a yükselmiştir. Dönemin başında tarımın istihdam içinde tuttuğu yeri, 2010’a doğru hizmet sektörü tutmaya başlamıştır. Doğru cevap A'dır.

12 Eylül 1980 askeri darbesi sonrasında toplu çalışma ilişkileri açısından kapsamlı ve sınırlayıcı değişiklikler gündeme gelmiştir. Darbenin hemen ardından grevler yasaklanmış ve sendikal faaliyetler durdurulmuştur. Doğru cevap B'dir.

Bilindiği gibi 1961 Anayasasında 1971 yılında yapılan değişik sonucunda Anayasanın 119. maddesine eklenen bir hüküm ile kamu görevlilerinin sendika kurması açıkça yasaklanmıştı. Genel olarak yasakçı hükümler içeren 1982 Anayasasında böyle bir düzenlemeye yer verilmemiş olması ilginçtir ve daha sonraki dönemlerde memur sendikalarının kurulmasında bu anayasal boşluk önemli bir rol oynayacaktır. .Doğru cevap D'dir.

Bilindiği gibi 1961 Anayasasında grev hakkına yer verilmiş ancak lokavt ifadesine yer verilmemişti. Böylece lokavta anayasal bir statü tanınmamıştı. 1982 Anayasasında ise lokavta yer verilmiştir. Doğru cevap E'dir.

1980 sonrasında kabul edilen iş kolu sendikacılığı ilkesi nedeniyle, dönem boyunca merkezileşme eğiliminin arttığı ve buna bağlı olarak sendika sayısında önemli bir düşüşün yaşandığı görülmektedir. 1980 öncesinde var olan 700-800 sendikaya karşılık, 1980 sonrasında sendika sayısı 100’ün altına düşmüştür. Doğru cevap D'dir.

1980 sonrası dönemde Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (TÜRK-İŞ), Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) ve Hak İşçi Sendikaları Konfederasyonu (HAK-İŞ) olmak üzere üç işçi konfederasyonu varlığını sürdürmüştür. KESK  ve MEMURSEN memur Konfederasyonudur. Doğru cevap C'dir.

Türkiye’de gönüllü ve zorunlu üyelik sistemine dayalı çok sayıda işveren örgütü vardır. Bunların üçü zorunlu üyelik sistemine dayalı odalardan oluşan konfederasyonlardır: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) ve Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonu (TESK). Çalışma ilişkileri açısından işçilerin muhatabı olan işveren örgütü ise Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu’dur (TİSK). Doğru cevap D'dir.

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra başlayan ve 1970’li yılların sonuna kadar olan döneme iktisat yazınında “Kapitalizmin altın çağı” veya “Keynes Çağı” adı verilir. Bunun nedeni, tüm dünyada ama özellikle Batı Avrupa ve Doğu Asya’da ekonomilerin hızla büyümesi, refahın artması ve çoğu ülkede tam istihdam koşullarının yaşanmasıdır.

Fordizmin ikinci aşaması, ABD’de Başkan Roosevelt’in, sendikaları güçlendiren, toplu pazarlık sistemini destekleyen, bireysel işçi haklarını ve sosyal güvenliği geliştiren “New Deal/Yeni Anlaşma” politikaları ile başlayan ve İkinci Dünya Savaşı’na kadar süren dönemdir.

Ancak savaş sonrası dönemde Keynesçi politikalar, iki alanda sorunlarla karşılaşmaktaydı. Birinci sorun, üye sayıları hızla yükselen ve işsizliğin son derece az olduğu Altın Çağ’da pazarlık güçleri artan sendikaların aldığı yüksek ücret artışlarının, enflasyonist bir baskı yaratmasıydı. İkinci sorun da ekonomi fazla ısındığı zaman talebin azalmasını sağlamak için kamu harcamalarının kısılması gerekirken, halkın tepkisini düşünen hükûmetlerin bu yola başvurmakta zorlanmasıydı. İster toplu sözleşmelerle sağlanan ücret artışları, isterse yüksek kamu harcamaları nedeniyle olsun, enflasyonist bir ortam doğduğu zaman, ücret artışlarını sınırlayan ve kamu harcamalarını kısan politikalara başvurabilmek, toplumsal bir uzlaşmayı gerektiriyordu. Bunun için de işçi ve işveren örgütlerinin hükûmetlerle ortak hareket etmelerinin sağlanması şarttı. İşverenler açısından ise işsizliğin az olduğu bir ortamda, firmalar arasındaki kıt emeği çekme rekabetinin azaltılması gerekliydi. Aksi takdirde tüm işverenler, hızla artan ve verimlilik artışlarının sınırını zorlayan ücret maliyetleri ile karşı karşıya kalacaklardı.

Ebbinghaus (1998) Batı dünyasındaki endüstri ilişkileri sistemlerini dört grupta toplamaktadır. 

Kuzey korporatizmi (Danimarka, Finlandiya, Norveç, İsveç, ayrıca Hollanda): Örgütlü çıkar grupları oldukça merkezîleşmiştir. 

Çekirdek ülkeler veya Ren Bölgesi modeli (Avusturya, Belçika, Fransa, Almanya, Lüksemburg): Ebbinghaus bu modele “kıta Avrupası sosyal ortaklık modeli” adını da vermektedir. 

Anglo-Sakson sistemi: ABD’deki endüstri ilişkilerine damgasını vuran bu sistem, Avrupa’da esas olarak İngiltere’de ve tarihsel bağları nedeniyle İrlanda’da egemen olmuştur.

Akdeniz sistemi: (Yunanistan, İtalya, Portekiz, İspanya): Bu sistem Güney Avrupa ülkelerindeki endüstri ilişkilerini tanımlamaktadır.

Fordist sistemin 1980’li yıllardan sonra değiştiği konusunda sosyal bilimciler arasında geniş ölçüde görüş birliği olmakla birlikte, dönemin adlandırılmasında farklılıklar görülmektedir. Üretim sistemindeki değişime ağırlık veren yaklaşımlar, dönemi Post-Fordizm, Fordizm sonrası, esnek uzmanlaşma, Toyotizm, yalın üretim gibi farklı deyimlerle tanımlamaktadırlar