ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 11

Madenlerin işletilmesine geç başlanması

I, II, IV

Mecelle

Telgraf işçileri

Hak edilmiş ücret alacaklarının ödenmemesi

Formel sendikal yapı içinde gerçekleştirilmiş olmaları

Tatil-i Eşgal Kanunu

I, III, V

Türkiye’de “tek parti dönemi” olarak nitelenen 1920-1946 dönemi, çalışma ilişkileri tarihinin önemli gelişmelere tanıklık eden ve gelecek üzerinde önemli etkileri olan bir dönemdir.

1936 tarihinde 3008 sayılı İş Kanunu (İK) çıkarıldı. 3008 sayılı İş Kanun (İK) ile Türkiye tarihinde ilk defa, çalışma ilişkileri hem bireysel hem toplu boyutlarıyla bütüncül bir biçimde düzenlenmiştir. Bireysel iş ilişkileri alanında işçiyi koruyucu önlemler getiren yasa, toplu iş ilişkileri alanında dönemin özelliklerine uygun otoriter düzenlemeler yapıyor; çalışma ilişkileri sisteminin asli iki aktörü olan işçi ve işveren geriye itilerek, devlet belirleyici bir ağırlık kazanıyordu.

1923 yılında ulusal ekonominin kuruluşunu hızlandırma ve Cumhuriyetin sosyo-ekonomik temelini sağlayacak olan ekonomik faktörleri geliştirme amacıyla İzmir İktisat Kongresi düzenlenmiştir. Bu kongre sonrasında, sanayileşme olmazsa olmaz bir amaç olarak tanımlanmıştır.

1929 yılında dünyada yaşanan iktisadı bunalımının etkileri, Türkiye’yi 1930’lu yılların başında yeni arayışlara yöneltti ve bu arayışlar devletçi iktisat politikalarını gündeme getirdi. İktisat politikaların temel araçlarından biri “planlama”ydı. Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı 1934 yılından itibaren yürürlüğe konuldu. Türkiye’deki bu planlama dünyadaki ilk planlama deneyimlerinden biriydi.

Türkiye'de 1946 yılı için toplam çalışan  işçi sayısı 701.000 kişi olarak tahmin edilirken, aynı dönem itibari ile faal olan nüfus 7.921.000 kişiden, faal olmayan nüfus ise 8.236.000 kişiden oluşmaktadır.

İşçi kesiminin niceliğine ilişkin olarak 1930’lu ve 1940’lı yıllara ait veriler, 1937, 1938 ve 1948 yıllarında İş Kanunu (İK) kapsamına giren işçileri saplamak için gerçekleştirilen ilk iş istatistiklerinden sağlanmıştır.

1940’lı yılların başında Türkiye’deki toplam işçi sayısının yarısında fazlası sadece üç ilde toplanmıştır. Bu illerin ilk ikisi sanayi kuruluşlarının yer aldığı İstanbul ve İzmir’dir, diğer il ise kömür işletmelerinin yer aldığı Zonguldak ilinde yoğunlaşmıştı.

1924 Anayasasında yer alanlar arasında “ekonomik ve sosyal” olarak nitelendirilebilecek tek hak, parasız ilköğretim hakkı ve zorunluluğudur.

Gelir ve öğretim düzeylerinin son derece düşük olduğu, sağlık personelinin yetersiz olduğu, üstelik uzun yıllar savaşlarla sarılmış bir ülkede, ciddi sağlık sorunları bulunmaktaydı. Bu koşullar altında 1920’de Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı kurulmuş ve çeşitli önlemlerle sorunun çözümü çabalarına girilmiştir.

Cumhuriyet döneminin en önemli yasalarından biri olan, sağlık alanı yanında çalışma ilişkilerini alanına yönelik olarak da düzenlemeler yapan 1930 tarihli Umumi Hıfzısıhha Kanunu, ancak çıkarıldığı ortamın kendine özgü koşulları içerisinde anlaşılabilir. Gelir ve öğretim düzeylerinin son derece düşük olduğu, sağlık personelinin yetersiz olduğu, üstelik uzun yıllar savaşlarla sarılmış bir ülkede, ciddi sağlık sorunları bulunmaktaydı.

Halk sağlığını koruyucu çeşitli önlemler getiren Umumi Hıfzısıhha Kanunun çalışma ilişkilerine yönelik hükümleri de, tüm bağımlı çalışanları koruyucu önlemler getirmekten çok, büyük ölçüde kadın ve çocuk çalışanların korunması amacına dönüktür.

Türkiye’de “tek parti dönemi” olarak nitelenen 1920-1946 dönemi, çalışma ilişkileri tarihinin
önemli gelişmelere tanıklık eden ve gelecek üzerinde önemli etkileri olan bir dönemidir.

1923 yılı itibariyle GSMH içinde tarımın payı %39,8 iken, sanayinin payı %13,2’dir