ÇALIŞMA EKONOMİSİ

İşsizlik, sadece işsiz kişiyi değil onun yakın çevresini ve toplumun genelini de etkilemektedir. Bu etkiler hem ekonomik hem psikoloji hem de sosyolojiktir.

Uluslararası çalışma Örgütü ve TUİK, işsizliği tanımlarken birbirlerine yakın ölçütler ortaya koyarlar. Bunlar; kişinin o an çalışmıyor olması, iş arıyor olması, çalışma yeteneğine sahip olması ve kısa zaman içinde işbaşı yapmaya hazır olmasıdır.

İşsizlik oranını bulmak için işsizleri işgücüne bölüp 100 ile çarpmamız gerekir. Formülize etmek gerekirse; İşsizlik oranı = İşsizler / İşgücü x 100. Oysaki soruda bize işgücü bilgisi verilmiyor. Dolayısı ile işsiz sayısını hesaplamak için işgücünden istihdam edilenleri çıkarmamız gerekiyorsa (İşsizler = İşgücü – İstihdam edilenler), işgücünü bulmak için istihdam edilenler ile işsizleri toplamamız gerekir. 35 milyon ile 5 milyonu topladığımızda bu ülkenin 40 milyon iş gücü olduğunu görürüz. 5 milyonu 40 milyona bölüp 100 ile çarptığımızda (İşsizlik oranı = 5 / 40 x 100) bize 12,5 milyonu verir.

Üretim teknolojisinin sabit kalması koşuluyla, herhangi bir üretim aşamasında bulunan işgücünün, üretim dışına alınması durumunda, üretim hacminde bir azalma söz konusu olmuyorsa, gizli işsizlikten bahsedilebilir. Başka bir deyişle, bu kişilerin marjinal verimlilikleri sıfır ya da sıfıra çok yakındır. Gizli işsizliğin bulunduğu ekonomilerde bir ya da birkaç kişinin yapabileceği işin, çok daha fazla kişiyle yapıldığı görülmektedir.

Devri işsizlik ya da yetersiz talep işsizliği olarak da adlandırılan konjonktürel işsizlik, ekonominin dalgalanmaları sonucu ortaya çıkar. Konjonktürel işsizlik, geçici işsizlik gibi ekonomide yaygın olarak görülür. Yani, konjonktürel işsizliği ekonominin sadece belli kesimlerinde değil, çok sayıda sektörde gözlememiz mümkündür. Bu tür işsizliğin süresi geçici işsizlikten daha uzun, yapısal işsizlikten ise daha kısadır.

1958 yılında Avustralyalı iktisatçı A.W. Philips, parasal ücretlerle işsizlik oranı arasındaki ilişkiyi incelenmiş ve bu iki değişken arasında ters yönlü bir ilişki olduğunu ortaya koymuştur. Fakat daha sonra, bu eğri eleştiriler almıştır. Bu eleştirilerin temelinde ise bu eğrinin emek arzının nominal ücretin bir fonksiyonu olduğunu kabul etmiş olması ve enflasyonist beklentilerin etkisini göz önüne almadığı vardır.

İşsizlik sorunuyla mücadelede izlenen emek piyasası politikaları geleneksel olarak, işsizlik sigortası, işsizlik yardımı gibi işsizlere gelir desteği sağlamaya yönelik ‘pasif politikalar’ ile işsizliği eğitim, iş yaratma, bilgilendirme ve işe yerleştirme faaliyetleri gibi doğrudan önlemlerle azaltmaya yönelik ‘aktif politikalar’ olarak ikiye ayrılmaktadır.

İstihdam sübvansiyonlarının amacı, ekonominin daralma ve gerileme dönemlerinde, emek piyasasında iş bulma şansı çok zayıf olan işsiz gruplarının (gençler, niteliksiz işçiler ve özürlüler gibi) istihdam olanaklarının arttırılmasıdır. Bu da bu grupları istihdam edecek işverenlerin işgücü maliyetlerinin azaltılması suretiyle gerçekleştirilir.

1960’lı yılların başından 1980’e kadar geçen dönemde Türkiye’nin endüstriyel gelişme stratejisi ‘ithal ikamesi’ esasına dayandırılmıştır. Bu dönem boyunca kendi kendine yeterli, büyük ölçüde yoğun sermaye ve ileri teknolojiye dayalı, üretimde önceliğin temel ve ara mallara verildiği hızlı bir sanayileşme benimsenmiştir.

İŞKUR’un başlıca görev alanları şu şekilde özetlenebilir; işgücü piyasası verilerinin yerel ve ulusal ölçekte derlenip analiz edilmesi ve yayımlanması; işgücü arz ve talebinin belirlenmesi; iş ve meslek analizlerinin yapılması; iş ve meslek danışmanlığı hizmetleri; işsizlerin ve istihdamdakilerin istihdam edilebilirliğini artırmak üzere işgücü yetiştirme; mesleki eğitim ve işgücü uyum programlarının uygulanması ve işe yerleştirme hizmetleridir. Politika üretmek ve uygulamak hükümetin görev alanına girer.

İşi yok: Referans dönemi içinde istihdam edilmemiş olanları kapsar. İş arıyor: Son üç ay içinde iş arama kanallarından en az birini kullanmış olmayı gerektirir. İşe başlamaya hazır: İki hafta içinde işbaşı yapabilecek durumda olmayı gerektirir.

“Gizli işsizlik” “açık işsizlik” ile birlikte iki temel işsizlik türünden biridir.

Bu model R. Lipsey’nin ortaya koyduğu modeldir.

B, C, D ve E şıkları işsizlik sorunuyla mücadelede izlenen emek piyasası politikalarından biri olan “aktif politikalar” kapsamında alınan önlemlere örnektir.

İşsizlik sigortası, işsiz kalan bireyin ve ailesinin, işsizliğin ortaya çıkaracağı olumsuzluklardan daha az etkilenmesini ve dolayısıyla toplumsal dengeyi korumayı amaçlayan, sigortacılık tekniğine göre faaliyet gösteren bir sosyal sigorta dalıdır. İşsizlik sigortasının bunun yanında, işsizliği önleyici bir fonksiyonu da vardır. O da işsizlik nedeniyle ortaya çıkan satın alma gücünün düşmesini önleyerek üretimin azalmasını, dolayısıyla toplam talep yetersizliğinden kaynaklanan işsizliğin artmasını önlemesidir. Diğer yandan, işsizlik sigortası, çalışanları kendi istek ve kusurları dışında sebeplerle meydana gelecek işsizliğe bağlı gelir kayıplarına karşı koruma sağlayan bir sistemdir.

Aktif politikaların temel amacı, işsizlere yalnızca gelir desteği sağlamak yerine, onların çalışma hayatına dönüşlerini kolaylaştırmaktır.

Ekonomide yeterli düzeyde emek talebi yoksa eğitim programları yapısal işsizliğin düşürülmesinde pek etkili olamaz.

İş yaratma programlarının başlıca amacı, işgücü talebini artırmaktır.

1960’lı yılların başından 1980’e kadar geçen dönemde Türkiye’nin endüstriyel gelişme stratejisi “ithal ikamesi” esasına dayandırılmıştır. Bu dönem boyunca kendi kendine yeterli, büyük ölçüde yoğun sermaye ve ileri teknolojiye dayalı, üretimde önceliğin temel ve ara mallara verildiği hızlı bir sanayileşme benimsenmiştir.

“Özelleştirme Uygulamaları Teknik Yardımı ve Sosyal Güvenliği Sözleşmesi” Hazine Müsteşarlığı ve Dünya Bankası arasında 5 Mayıs 1994 tarihinde imzalanmıştır.