ÇALIŞMA EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 15

İki talep eğrisi arasındaki temel fark kısa dönem emek talep eğrisinin ücret değişimine daha az duyarlı (daha az esnek-inelastik), uzun dönem emek talep eğrisinin ise daha duyarlı (daha esnek-elastik) olmasıdır.

Ekonomik krizlere bağlı olarak yaşanan iflaslar veya sektörün cazibesini kaybetmesi durumunda işverenlerin sayısının azalması emek talebini de azaltacak, emek talep eğrisi sola doğru kayacaktır.

Uzun Dönem Emek Talep Eğrisi: Hem emek hem de sermaye faktörleri değişken olduğunda ücret oranı ile firmanın istihdam düzeyi arasındaki ilişkiyi gösteren eğridir.

İkame Etkisi: Ücret oranındaki bir değişmeye bağlı olarak sermayenin emek yerine kullanılması nedeniyle emek talebinde meydana gelen değişmedir.

Eş maliyet doğrularının bazı özellikleri vardır. Eş maliyet doğrularının başlıca özelliği, “negatif eğimli olmaları” dır.Eş maliyet doğrularının ikinci özelliği, “eğiminin sabit ve faktör fiyatlarının birbirine oranına (w/r) eşit olması” dır.Üçüncü özellik, “üretim bütçesindeki değişikliklerin eş maliyet doğruları ile gösterilebilmesi” dir.

Eş Ürün Eğrisi: Bir firmanın belirli bir miktarda üretimi sağlayabilmesi için kullanabileceği çeşitli emek ve sermaye kombinasyonlarını gösteren eğridir.

Emeğin Marjinal Ürünü (MPL ): Sermaye sabitken emek girdisinin bir birim arttırılması sonucunda toplam üründe meydana gelen değişikliktir.

İstihdam edilen en son işçinin getirisi maliyetine eşitse, firma bu durumda kârını azamileştirmiş olacağından, istihdamı durduracaktır.

Üretim Fonksiyonu: Veri faktör miktarlarında ve teknoloji düzeyinde üretilebilecek çıktı miktarını gösteren matematiksel bir eşitliktir.

Emeğin ücreti sabitken-sermaye fiyatında meydana gelen bir düşüş emek talebini arttırırken, sermayenin fiyatının yükselmesi emek talebini azaltacaktır.

Piyasaya yeni işverenler girerse emek talebi de buna bağlı olarak artacak, emek talep eğrisi sağa kayacaktır.

İnsanların tarlalardan atölyelere, maden ocaklarından uzay istasyonlarına kadar her yerde çalışıyor olmaları aslında hayatın bir kuralı, çalışmamak ise ekonomik bedeli olan bir istisnasıdır. Yaşamak için ihtiyaçlarımızı karşılamaya, bunun için ise çalışmaya mecburuz. O halde insanlar ne kadar çalışacaklarına nasıl karar verirler? Hangi faktörler çalışma kararını ne yönde etkiler? Bu ünitede bu sorulara  cevap aranılacaktır. Bu amaçla çalışma ekonomisinin genel kabul görmüş “Neo Klasik Çalışma/Boş Zaman Teorisi” aracılığıyla kendi çalıştığı süreyi seçmekte hür bir kişinin çalışma süresini nasıl belirlediği analiz edilecektir.

Neoklasik analiz haftalık 168 saat (24 saat X 7 gün) sürenin 68 saatlik kısmının yemek yemek, dinlenmek gibi fizyolojik ihtiyaçlar için kullanılabileceğini varsayar. Geriye kalan 100 saatlik sürenin ne kadarının “çalışmak” ne kadarının ise “boş zaman kullanmak” seçeneğinde kullanacağını analiz edilirken “fayda maksimizasyonu”nu  esas alınır. Buna göre, bireyler zamanını çalışmak ve boş zaman kullanmak alternatifleri arasında o şekilde dağıtmalıdırlar ki sonuçta elde edebilecekleri en yüksek faydayı elde edebilsin. Teorik olarak zamanın tümünü çalışma tercihi yönünde kullanmak mümkün olsa da uygulamada insanların bütün zamanlarını bu yönde kullanmadıkları bilinmektedir. Dinlenme, kültürel faaliyetlerde bulunma, eş ve akrabalarla birlikte vakit geçirme gibi insani ihtiyaçların da tatmin edilmesi ve/veya ev işleri, çocuk bakımı gibi görevler için zaman kullanılması gerekmektedir. O halde haftalık analiz yapılırken 100 saatlik zamanın çalışmak ve boş zaman kullanmak seçenekleri arasında faydayı maksimize edecek şekilde dağıtılması gerekmektedir

Bu çerçevede “Birey faydasını maksimize edecek çalışma süresini nasıl belirler?” sorusunun cevabını ararken konuya “boş zaman talebi” yönünden başlamak yanlış olmayacaktır. Neoklasik teori zaman kullanımı için sadece iki alternatif varsaydığına göre, bireyin bunlardan birine yönelik talebinin belirlenmesi diğerine olan talebi de ortaya çıkaracaktır.
Ayrıca, boş zamanın da diğer mallar gibi tüketiciye fayda sağlaması ve fiyatının olması (boş olarak değerlendirilen her saatin değeri o sürede çalışılsa idi kazanılacak olan gelire eşittir), onun da tıpkı mal ve hizmetler gibi bir talep fonksiyonun olabileceğini göstermektedir. Bu nedenle, bireyin çalışma süresini belirlerken konuya boş zaman talebi açısından yaklaşmak yanlış olmayacaktır. Bu amaçla önce tercihlerin kişilerin zaman kullanımını nasıl etkilediği incelenecek, daha sonra  ücretin bu konudaki etkisi analiz edilecektir.

Bireylerin zamanlarının ne kadarını boş zaman olarak tüketmek isteyecekleri her şeyden önce tercihleri ile ilgilidir. Tercihler, bir malın diğer mal ve hizmetlere göre arzu edilebilirliği hakkındaki kişilerin psikolojik hisleri ve sezgileridir. Tercihler doğuştan subjektiftirler (kişisel) ve kişinin etnik yapısı, sosyoekonomik sınıfı, mesleği ve kişiliği ile ilgili faktörler tarafından potansiyel olarak etkilenirler. Tercihler kişiden kişiye farklılık gösterse de araştırmalar insanların birbiri ile rekabet eden mal ve hizmetleri arzulanabilirlik bakımından sıralayabildiklerini ve birinden daha fazla elde etmek için diğerinden ne kadar vermek istedikleri konusunda açık fikirleri bulunduğunu göstermektedir.

Şekil 2.1’deki yatay eksende boş zaman, dikey ekseninde ise çalışmanın karşılığı olan gelir yer almaktadır. Buna göre A noktasında 40 saat boş zaman ve T400 gelir söz konusudur. Şekildeki I1 eğrisi bireyin “A noktası dışında hangi diğer gelir ve boş zaman bileşimlerinde eskisi ile aynı düzey de kalırım?” sorusuna vereceği cevaba dayanmaktadır. I1 üzerindeki C ve B noktaları farklı kombinasyonları göstermekle birlikte, A noktası ile aynı tatmin düzeyini gösterdiği için I eğrisi farksızlık eğrisi olarak adlandırılır.

İktisat teorisi dersinde farksızlık eğrilerinin özellikleri ile ilgili belirtilenler burada da geçerlidir. Buna göre, insanların kullanabilecekleri zaman miktarı sabit olduğundan, insanların daha fazla çalışıp para kazanmaları durumunda, doğal olarak tüketebilecekleri boş zaman miktarı azalacaktır. Eğri bu nedenle negatif eğimlidir.