ÇALIŞMA EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 14

Farksızlık eğrileri ayrıca orijinden uzaklaştıkça daha yüksek fayda düzeyini göstermek (I2 nin fayda düzeyi >I1’in fayda düzeyi) ve kesişmemek özelliklerine de sahiptirler

Zamanı iki alternatif kullanım arasında faydasını maksimize edecek şekilde dağıtan bireyin durumunu incelerken sadece bireyin tercihleri bize kesin sonucu vermeyecektir. Farksızlık eğrilerinin orijinden uzaklaştıkça daha yüksek fayda düzeyini gösterdiğini bildiğimize göre, aslında sorunun çözümü basit gibi gözükmektedir: Bunun için orijinden en uzaktaki bir farksızlık eğrisinin üzerinde bulunmak yeterlidir.

Emek piyasasının en belirgin özelliği emek talebinin “türetilmiş” bir talep olmasıdır. İnsanlar mallar ve hizmetleri bizatihi onlardan sağladıkları fayda sebebiyle talep ederlerken emek, işverenler tarafından “bir şey üretmek amacıyla” talep edilir. Bu açıdan herhangi bir tür emeğe olan talep iki şeye bağlıdır: (1) Ürünün üretilmesinde emeğin ne derece verimli olduğu, (2) O ürünün piyasa değeri.

Herhangi bir tür emeğe olan talep iki şeye bağlıdır: (1) Ürünün üretilmesinde emeğin ne derece verimli olduğu, (2) O ürünün piyasa değeri.

Gerek iktisada giriş, gerekse iktisat teorisi derslerinden hatırlanacağı gibi üretim de iki temel dönem söz konusudur. Bunlardan kısa dönem firmanın üretimde kullandığı girdilerden bazılarını (örneğin emek ve ham madde) arttırabildiği ancak sermaye miktarını ve üretim kapasitesini değiştiremediği zaman dilimini; uzun dönem ise firmanın bütün üretim faktörlerini değiştirebildiği, yeni makineler satın alıp yeni binalar inşa edebildiği zaman dilimini göstermektedir. Bir başka deyişle Q = f (K,L,T) şeklinde basit bir üretim fonksiyonunda (burada Q üretimi,  K sermayeyi, L emek faktörünü ve T üretim için gerekli olan teknik bilgiyi göstermektedir) basitliği sağlamak amacıyla teknolojinin (teknik bilgi) sabit olduğunu varsayarsak, kısa dönem K’ nin sabit, L’ nin değişken olduğu, uzun dönem ise her iki faktörün de değişken olduğu döneme işaret etmektedir

Emek talebi ile ilgili analize “kısa dönemde firma kaç işçi istihdam etmelidir?” sorusu ile başlayalım. Ancak öncelikle burada kullanacağımız talep teorisinin varsayımlarını hatırlamamız yararlı olacaktır. Bunlar:
• Firmalar kar maksimizasyoncusudur.
• Firmalar üretim için sadece emek ve sermaye kullanırlar
• Firmaların bulundukları ürün ve emek piyasaları tam rekabetçidir (yani ürün fiyatı ve ücretler veridir).
• Emek maliyeti ücretten oluşur ve iş gücü tamamen homojendir

Bu varsayımları göz önünde bulundurarak, yukarıdaki soruyu cevaplamamız gerekirse, karını maksimize etmek isteyen bir firmanın işçileri -firmanın karına katkıları bir lira dahi olsa- istihdam edeceğini söyleyebiliriz. Firmalar istihdam kararını verirken, çoğumuzun gündelik hayatta-belki de farkında olmadan-uyguladığımız marjinal karar alma kuralını uygularlar. Bu kural herhangi bir eylemi yapmakla elde edilecek getiri ve maliyetin karşılaştırılması esasına dayanır. Buna göre kâr, maliyeti aştığı sürece o eylemi yapmak tercih edilecektir. Marjinal karar alma kuralını istihdam kararına uyarlarsak, işe alınan son işçinin maliyetinden çok gelir sağladığı durumda firma o işçiyi çalıştırarak karlarını arttırıyor olacaktır. İstihdam edilen en son işçinin getirisi maliyetine eşitse, firma bu durumda karını azamileştirmiş olacağından, istihdamı durduracaktır.

Ünitenin buraya kadar olan kısmında bir firmanın kısa dönem emek talep eğrisi elde edildi. Piyasanın tamamının emek talebi ise piyasadaki bütün firmaların taleplerinin yatay toplamı ile elde edilir.

Uzun dönemin sabit faktörün bulunmadığı, bütün üretim faktörlerinin miktarının değiştirebildiği üretim dönemi olduğu belirtilmişti. Bir başka deyişle firma uzun dönemde hem sermaye hem de emek miktarlarını değiştirme imkanına sahiptir. Burada yanıtı aranılacak soru firmanın üretimini gerçekleştirmek için ne kadar sermaye ve ne kadar emek kullanacağıdır. Firmanın bu kararını iki faktör etkiler. Bunlar:
• Sermaye/emek kombinasyonlarına teknolojinin getirdiği sınırlar,
• Üretim faktörlerinin nispi fiyatlarıdır.

Herhangi bir malı üretirken, teknolojik olarak faktörleri birbiri yerine kullanmak mümkünse, kullanılabilecek faktör miktarları ile ilgili olarak genellikle birden fazla seçenek söz konusu olabilmektedir. Örneğin, ayakkabı üretimini atölye düzeninde çok sayıda işçi, az sayıda sermaye malı (makine ve teçhizat) kullanarak yapmak mümkün olduğu gibi; aynı miktar üretimi yoğunlukla bilgisayarlı makinelerle gerçekleştirip çok az sayıda işçi çalıştırarak da yapmak mümkündür.

Şekilde 1000 birim ayakkabıyı A noktasının gösterdiği gibi oldukça fazla miktarda sermaye (K1) ve az sayıda işgücü (L0) kullanarak üretmek mümkün olabildiği gibi (sermaye-yoğun üretim), B noktasının gösterdiği gibi çok sayıda işgücü (L3) ve az miktarda sermaye (K0) kullanarak da üretmek mümkündür (emek-yoğun üretim). Yukarıdaki şekil aynı miktar malın üretebileceği farklı faktör kombinasyonlarını gösterdiği için Eş ürün eğrisi olarak adlandırılmıştır. İktisat teorisi dersinden hatırlayacağınız bu eğri bazı özelliklere sahiptir.

Eş Ürün Eğrisi: Bir firmanın belirli bir miktarda üretimi sağlayabilmesi için kullanabileceği çeşitli emek ve sermaye kombinasyonlarını gösteren eğridir. Yukarıdaki şekil aynı miktar malın üretebileceği farklı faktör kombinasyonlarını gösterdiği için Eş ürün eğrisi olarak adlandırılmıştır. İktisat teorisi dersinden hatırlayacağınız bu eğri bazı özelliklere sahiptir.

İktisatın temel konularından olan Nedret (kıtlık) Kanunu’na göre miktarı azalan şey değerlenecektir. Bu durum farksızlık eğrilerinin konveks (dış bükey) olmalarına neden olur. Doğru seçenek "B" şıkkıdır.

I ve IV. ifadeler doğru iken II ve III. ifadeler yanlıştır. Çünkü, farksızlık eğrileri orijinden uzaklaştıkça daha yüksek fayda düzeyini gösterirler ve pozitif değil negatif eğimlidirler. Doğru seçenek "C" şıkkıdır.

I,II ve III. ifadeler doğru iken IV ve V. ifadeler yanlıştır. Çünkü, yapılan bazı araştırmalar gerçek bütçe kısıtının konkav (iç bükey) değil konveks (dış bükey) olabileceğini göstermektedir. Ayrıca, Bütçe kısıtı düz bir doğru şeklindedir, dolayısıyla eğimi sabittir ve eğimi ücret oranına eşittir. Doğru seçenek "A" şıkkıdır.

Farksızlık eğrisinin bütçe kısıtını köşe noktasından kesmesi “köşe çözümü” (corner solution) olarak da adlandırılır ve bu noktada çalışma süresi sıfır olduğundan birey aslında “çalışmama”yı tercih ederek faydasını maksimize etmiş olacaktır. Doğru seçenek "A" şıkkıdır.

Bireysel emek arz eğrisi, düşük ücret düzeylerinde ikame etkisi sebebiyle pozitif, yüksek ücret düzeylerinde ise gelir etkisi sebebiyle negatif eğimli arz eğrisidir. Dolayısıyla, geriye kıvrımlı olmasının sebebi gelir etkisidir. Doğru seçenek "D" şıkkıdır.

A,B,D ve E şıklarındaki ifadeler doğru iken C şıkkındaki ifade yanlıştır. Çünkü, ücret oranı yükseldikçe giderek daha çok sayıda insan gelir etkisi altına girebileceğinden, eğrinin artış hızı yavaşlayacak, bir başka deyişle eğri dikleşmeye başlayacaktır. Doğru seçenek "C" şıkkıdır.

A,B,C ve D şıklarındaki ifadeler emek arz eğrisinin bütünüyle kaymasına sebep olurken E şıkkındaki ifade emek arz eğrisi üzerinde yukarı yönlü bir harekete sebep olur. Doğru seçenek "E" şıkkıdır.

A,B,C ve D şıklarındaki ifadeler emek arz eğrisinin sola kaymasına neden olurken E şıkkındaki ifade sağa kaymasına neden olur. Doğru seçenek "E" şıkkıdır.