ÇALIŞMA EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 12

Emek talebi ile ilgili analize “kısa dönemde firma kaç işçi istihdam etmelidir?” sorusu ile başlayalım. Ancak öncelikle burada kullanacağımız talep teorisinin varsayımlarını hatırlamamız yararlı olacaktır. Bunlar:
• Firmalar kâr maksimizasyoncusudur.
• Firmalar üretim için sadece emek ve sermaye kullanırlar
• Firmaların bulundukları ürün ve emek piyasaları tam rekabetçidir (yani ürün fiyatı ve ücretler veridir).
• Emek maliyeti ücretten oluşur ve işgücü tamamen homojendir

Toplam Ürün (TP): Firmanın kısa dönemde sermaye miktarı sabitken farklı düzeylerde işgücü istihdam ederek elde ettiği üretim miktarıdır
Emeğin Ortalama Ürünü (APL): İşgücü başına düşen üretim miktarıdır. Toplam ürünün emek miktarına bölünmesi ile bulunur.

Emeğin Marjinal Ürünü (MPL): Sermaye sabitken emek girdisinin bir birim arttırılması sonucunda toplam üründe meydana gelen değişikliktir.

Azalan Verimler Kanunu: Üretim faktörlerinden birisi sabit tutulurken diğer faktörün miktarı arttırıldığında toplam üründeki artışın bir noktadan sonra azalacağını ifade eden iktisat kanunudur.

Kısa Dönem Emek Talep Eğrisi: Sermaye ve diğer bütün faktörler sabitken ücret oranı ile firmanın emek talep miktarı arasındaki ilişkiyi gösteren eğridir.

Uzun dönemin sabit faktörün bulunmadığı, bütün üretim faktörlerinin miktarının değiştirebildiği üretim dönemi olduğu belirtilmişti. Bir başka deyişle firma uzun dönemde hem sermaye hem de emek miktarlarını değiştirme imkânına sahiptir. Burada yanıtı aranılacak soru firmanın üretimini gerçekleştirmek için ne kadar sermaye ve ne kadar emek kullanacağıdır. Firmanın bu kararını iki faktör etkiler. Bunlar:
• Sermaye/emek kombinasyonlarına teknolojinin getirdiği sınırlar,
• Üretim faktörlerinin nispi fiyatlarıdır

Marjinal Teknik İkame Oranı: Üretim miktarı sabitken sermayenin emek
yerine kullanılabileceği (ikame edeceği) orandır

Eş maliyet doğrularının bazı özellikleri vardır. Eş maliyet doğrularının başlıca özelliği, “negatif eğimli olmaları” dır. Bu doğru veri faktör fiyatlarında firmanın belirli bir miktar para ile satın alabileceği farklı sermaye/emek kombinasyonlarını gösterdiğine göre, herhangi bir faktör için daha fazla para kullanılmasının sonucu diğer faktör için daha az bütçenin kalmasıdır. Bir faktörün miktarı artarken diğerinin azalması doğruyu negatif eğimli yapar. Eş maliyet doğrularının ikinci özelliği, “eğiminin sabit ve faktör fiyatlarının birbirine oranına (w/r) eşit olması” dır. Eğimin sabit olması firmanın piyasada geçerli faktör fiyatlarından istediği kadar sermaye ve emek alabileceğini göstermektedir. Üçüncü özellik, “üretim bütçesindeki değişikliklerin eş maliyet doğruları ile gösterilebilmesi” dir. Veri faktör fiyatlarında firmanın emek ve sermaye üzerine daha fazla harcamada bulunması eş maliyet doğrusunu öncekine paralel biçimde sağa kaydırır.

Ölçek Etkisi: Ücret artışı veya azalışı sonucunda firmanın optimal üretim düzeyinin değişmesine bağlı olarak emek talebinde meydana gelen değişmedir.

Uzun Dönem Emek Talep Eğrisi: Hem emek hem de sermaye faktörleri değişken olduğunda ücret oranı ile firmanın istihdam düzeyi arasındaki ilişkiyi gösteren eğridir.

Sermaye, toprak ve ham madde fiyatlarındaki değişmeler emek talep eğrisini sağa veya sola kaydırabilir. Emek ve sermaye üretimde birbirinin yerine kullanılabiliyorsa, iki faktör arasında İkame ilişkisi söz konusudur. Bu durumda emeğin fiyatı sabitken sermayenin fiyatındaki bir artış sermaye kullanımını azaltıp emek kullanımını arttıracaktır. Örneğin tarım işçilerinin ücreti sabitken tarımsal aletlerin fiyatı yükselirse tarım işletmeleri makine yerine işgücü kullanmayı tercih edebilecekler, emek talep eğrisi sağa doğru kayacaktır. Öte yandan emek ile sermaye arasında tamamlayıcılık ilişkisi de olabilmekte, üretimde bu iki faktör birlikte kullanılabilmektedir. Bu durumda-emeğin ücreti sabitken-sermaye fiyatında meydana gelen bir düşüş emek talebini arttırırken, sermayenin fiyatının yükselmesi emek talebini azaltacaktır

Zamanın çalışmak dışında kalan alternatif kullanım alanları “boş zaman” başlığı altında toplanmıştır. Bu başlık altında toplanan faaliyetler, yemek yemekten uyumaya, TV seyretmekten ev işlerini yapmaya kadar farklı özellikler taşıyabilmektedir

Neoklasik analiz haftalık 168 saat (24 saat X 7 gün) sürenin 68 saatlik kısmının yemek yemek, dinlenmek gibi fizyolojik ihtiyaçlar için kullanılabileceğini varsayar.

Bireylerin zamanlarının ne kadarını boş zaman olarak tüketmek isteyecekleri her şeyden önce tercihleri ile ilgilidir.

Tercihler, bir malın diğer mal ve hizmetlere göre arzu edilebilirliği hakkındaki kişilerin psikolojik hisleri ve sezgileridir. Tercihler doğuştan subjektiftirler (kişisel) ve kişinin etnik yapısı, sosyoekonomik sınıfı, mesleği ve kişiliği ile ilgili faktörler tarafından potansiyel olarak etkilenirler.

Farksızlık Eğrisi: Üzerindeki her noktada farklı gelir ve boş zaman kombinasyonları ile aynı fayda düzeyini gösteren eğridir.

Bütçe Kısıtı: Ücret oranı ve ücret dışı gelir veri iken bireyin elde edebileceği bütün gelir ve çalışma süresi kombinasyonlarını gösteren eğridir.

İkame Etkisi: Gelir sabitken ücret değişimine bağlı olarak çalışma süresinin nasıl değişeceğini gösteren etkidir.

Gelir Etkisi: Ücret sabitken gelir değişimine bağlı olarak çalışma süresinin nasıl değişeceğini gösteren etkidir.

Piyasa Emek Arz Eğrisi: Emek piyasasında çeşitli ücret düzeyleri ile çalışma süreleri arasındaki ilişkiyi gösteren eğridir.

Emek arzının temel belirleyicilerinden birisi de işçi sayısıdır. Bir emek piyasasında işçi sayısının artması iki unsura bağlıdır. Bunlardan birincisi doğum oranının ölüm oranından fazla olmasıdır. Zaman içinde tıp teknolojisinde; ulaştırma, su ve arıtma sistemlerinde sağlanan gelişmeler ölüm oranlarını azaltmış, nüfusun artmasını sağlamıştır. Ancak “çalışabilir nüfus”un 15-64 yaş arası olduğu düşünülürse nüfusun bu şekilde artmasının kısa dönemde emek arzını etkilemeyeceği söylenebilir. Emek piyasalarında işçi sayısını bundan daha çabuk değiştiren ikinci unsur “emek göçü”dür.

Tam Rekabetçi Emek Piyasası: İşlerin ve işgücünün homojen ve çok sayıda olduğu, şeffaflık ve emek hareketliliğinin tam olduğu,
sendikaların olmadığı bir emek piyasasıdır.