ÇALIŞMA EKONOMİSİ II

Ortodoks İktisat Teorisi, kamu sektörünün marjinal verimlilik ve kâr maksimiizasyonu ilkelerine göre çalışmadığını varsayar.

Ortodoks İktisat Teorisi, kamu sektörünün marjinal verimlilik ve kâr maksimizasyonu ilkelerine göre çalışmadığını varsayar. Bu modelde, kamu hizmetinin düzeyinin ve maliyetinin, seçmenlerin oy kullanarak taleplerini yansıttıkları de- mokratik mekanizmalarla belirlendiği varsayılır.

Doğru cevap D şıkkıdır.

ILO’nun 1948 tarih ve 88 sayılı İstihdam Hizmetleri Sözleşmesi, Kamu İstih- dam Hizmetinin (KİH) rolünü ve kapsamını, örgütsel yapısını ve diğer organlarla ilişkilerini tanımlamaktadır.

Dışlama etkisi, özel sektör istihdamında azalmayı işaret eder; bu durumda özel sektörde çalışanların marjinal verimliliği yükselir (sabit göreli ücret oranı olduğunda).

Doğru cevap B şıkkıdır.

Karşılaştırılabilir ücret ve gelirler ölçütü, temel olarak benzer işler için diğer işverenlerin ödedikleri ücret düzeyleri ve diğer gelir gruplarının yaşam düzey- lerinin birlikte ele alınmasına dayanır.

OECD ülkelerinde, 2010 verilerine göre kamu harcamaları ortalama olarak GSYİH’nin yarısına yakındır. Yani %50 (yüzde elli)'dir.

Yönetişimci iktidar tarzında, kamu yönetimi 6 ilkede toplanmaktadır: Etkin kamu hizmeti, şeffaflık, hızlı ve adil yargılama, katılımcı yönetim ve yerelleşme.

Türkiye’de 2005 yılında Kamu Yönetimi Te- mel Kanunu ile yerel/bölgesel ekonomilerin öne çıkarılmasında etkin olan ademi- merkezi yapılanma oluşturulmuştur.

Emek piyasalarının en önemli düzenleyici iktisadi birimlerinden birisi kamu sektörüdür. Kamu sektörü, çeşitli mal ve hizmetlerin üreticisi olarak piyasayla ilişki içindedir. Sosyal politika yoluyla çalışanların ve yoksulların refahını yükseltmek kamu otoritesinin ekonomiye ve emek piyasasına müdahalesi anlamına gelir; öte yandan kamu kuruluşlarında çalışanlar toplam istihdamın önemli bir bölümünü oluşturarak emek piyasaları ile etkileşim halindedir. Kamu hizmeti, kamu yararı sağlamak üzere topluma sunulan hizmetler olarak tanımlanır. Toplumsal yaşamın zorunlu gereksinmelerini karşılayan hizmetler eğitim, sağlık, sosyal güvenlik, ulusal ve yerel savunma, belediye hizmetleri, demir yolu hizmetleri, elektrik, su, doğal gaz, yol, baraj, liman, kanalizasyon, haberleşme, altyapı vb. hizmetlerdir.

Kamu hizmeti, kamu yararı sağlamak üzere topluma sunulan hizmetler olarak tanımlanır. Toplumsal yaşamın zorunlu gereksinmelerini karşılayan hizmetler eğitim, sağlık, sosyal güvenlik, ulusal ve yerel savunma, belediye hizmetleri, demir yolu hizmetleri, elektrik, su, doğal gaz, yol, baraj, liman, kanalizasyon, haberleşme, altyapı vb. hizmetlerdir. Son 30 yıldır yaşanan neoliberal dönüşüm sonucu, kamusal mal ve hizmet üretiminin büyük bir kısmı özel sektöre devredilmiş ve/veya bu hizmetler -eğitim ve sağlıkta olduğu gibi-ticarileştirilmiştir. Ancak ulusal savunma, posta hizmetleri, itfaiye ve ulusal güvenlik gibi bazı hizmetler halen kamunun tekelindedir; kamusal mal ve hizmet üretiminde süreklilik ve kar maksimizasyonunu hedeflememe temel özellikler olarak ortaya çıkar.

Ortodoks İktisat Teorisi, kamu sektörünün marjinal verimlilik ve kar maksimizasyonu ilkelerine göre çalışmadığını varsayar. Bu modelde, kamu hizmetinin düzeyinin ve maliyetinin, seçmenlerin oy kullanarak taleplerini yansıttıkları demokratik mekanizmalarla belirlendiği varsayılır. Kamu otoritesi ya da siyasi karar alıcılar tek karar alıcı birimdir. Kamu hizmeti talebi olarak, seçmenler kamu hizmeti miktarını ve bu hizmetlerin vergi vb. yollarla bedelini ödeyeceğini bilirler
ve sonrasında özel sektörün mal ve hizmetlerini satın alabilmek için ellerinde ne kadar para kalacağı ile ilgilidirler. Ayrıca üretilen kamu hizmetleri düzeyinin, istihdam edilen kamu çalışanlar sayısı ile orantılı olduğu varsayılır.

Kamu sektörü emek talebi, kişi başına yani nüfusun bir yüzdesi olarak kamu çalışanları şeklinde okunmalıdır. Zira, bireyin kamu çalışanlarından sağladığı hizmeti toplumda çok sayıda kişi ile paylaşmaktadır. Kamu sektörü emek arz eğrisi ise özel sektördeki emek arz eğrisi gibi ücretlerle pozitif ilişki içindedir. Dolayısıyla kamuda ücretler yükseldikçe, emek arzı yani çalışma arzusu artacaktır. Emek talebini sağa kaydıran faktörler, kişi başına gelir ve okul çağı nüfusu ile iktisaden faal nüfustaki artıştır. Emek arzı ise özel sektördeki ücret düzeyi ve çalışma koşullarına ve kamuda ömür boyu istihdam koşuluna yani iş güvencesine bağlıdır.

Sendika üyeliği arz-talep modeli, kamu çalışanları sendikalarının kamu sektörü emek piyasasındaki rolünü analiz etmek için kullanılabilir. Bu basit model, çalışanların sendika üyesi olma talebini, sendika üyesi olmanın maliyetine- üyelik aidatı, sendikal faaliyet için ayrılan zamanın subjektif değeri, işten atılma riski, sendika üyesi olmanın net getirisi ile ilgili algılamalar gibi- bağlı olarak ele alır. Öte yandan, sendikal faaliyet arzı, sendikanın grev, örgütlenme, lobicilik vb. faaliyetler için gerekli mali kaynaklarına, bu konuda ne kadar istekli olduklarına ve toplu sözleşme sürecinin maliyetlerine bağlı olarak belirlenir.

Ortodoks teoriye göre, kamu hizmetlerinin çoğunun üretimi tek üretici olarak gerçekleştiği için, kamu çalışanlarına olan emek talebi katıdır; esnek değildir. Bunun anlamı, kamu çalışanlarının ücret artış talepleri piyasa güçleri tarafından sınırlanamaz. Ancak, kamu çalışanları yerine sermayenin ya da daha ucuz taşeron işçinin ikamesi her zaman mümkündür. Son dönemlerde esneklik uygulamalarının başında gelen bu uygulamayla, kamu kuruluşlarının hizmetlerini bir alt işverene devrederek, taşeron işçi çalıştırarak hem sendikal örgütlenmeyi zayıflattıkları hem de maliyet avantajı sağladıklarını gösteren çok sayıda araştırma mevcuttur.

Kamunun, kamu istihdam hizmeti ya da aktif istihdam politikaları aracılığıyla emek piyasasına müdahale etmesinin gerekçesi, bir yanıyla beşeri sermayenin bir ülkenin kalkınması açısından taşıdığı önemle, diğer yandan da toplumsal refahı artırma hedefiyle ilişkilidir.

ILO’nun 1948 tarih ve 88 sayılı İstihdam Hizmetleri Sözleşmesi, Kamu İstihdam Hizmetinin (KİH) rolünü ve kapsamını, örgütsel yapısını ve diğer organlarla ilişkilerini tanımlamaktadır. 

1. ILO’nun bu sözleşmenin geçerli olduğu her bir üyesi, ücretsiz kamu istihdam hizmeti sağlayacak ya da bu alanda var olan düzenlemeleri sürdürecektir.
2. İstihdam hizmetinin temel görevi, gerektiğinde ilgili diğer kamu kuruluşları ve özel kuruluşlarla işbirliği hâlinde, tam istihdama ulaşılmasına ve tam istihdamın korunmasına, üretken kaynakların geliştirilmesine ve kullanılmasına yönelik ulusal programın ayrılmaz bir parçası olarak, istihdam piyasasının mümkün olan en iyi biçimde örgütlenmesini sağlamaktır.

Ayrıca, KİH’in merkezî konumu da eskiden olduğuna göre bugün YKY ve ademimerkezileşme eğilimleri nedeniyle daha az güvence altındadır. Bununla birlikte 88 sayılı Sözleşme, birçok ülkenin yasal çerçevede KİH oluşturması, bu hizmetin rolünü ve görevini ilgili yasalarda tanımlaması açısından genel bir çerçeve çizmiştir. KİH’in rolü ve görevleri, söz konusu ülkenin siyasal ve sosyo ekonomik durumuna göre değişkenlik göstermektedir.

Bugün KİH’in gelişmiş ve geçiş dönemindeki ülkelerde genel olarak yerli yerine oturmuş olmasına karşın, bu kurumun misyonu, stratejisi ve örgütlenmesi ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir ve bu farklılıklar da büyük ölçüde ekonomik, toplumsal ve sanayi ilişkiler altyapısına ve hükûmetler tarafından izlenen istihdam stratejilerine dayanmaktadır. Ancak belli başlı faaliyetleri şu şekilde sıralanabilir:
1. İş ve işçi bulma
2. Emek piyasası enformasyon sistemlerinin gelişmesi
3. Emek piyasası uyum programlarının geliştirilmesi
4. İşsizlik yardımları
5. Düzenlemeci etkinliklerin yönetimi (göçmen işçiler, özel işçi gruplarının işe alınma yönetmelikleri, ruhsat düzenleme vb.).