ÇALIŞMA EKONOMİSİ II

Sendika üyeliğinin bireylere sağlayacağı faydaları dört başlık altında toplamak
mümkündür. Bunlar: pazarlık gücünün artması, daha adil bir ücret yapısının sağlanması,
iş ve gelir güvenliği ve işyerinde kamusal mallar’dır.

Sendikaların faaliyetleri aslında beş alt başlık altıda toplanabilir. Bunlar: toplu pazarlık ve grevler, emek arzını kısıtlayıcı faaliyetler, emek talebini arttırıcı faaliyetler, emek talebini
daha az esnek hale getirici faaliyetler ve kısıtlayıcı çalışma kurallarıdır.

Pareto Optimumu: Toplumdaki üretici, tüketici ve faktör sahiplerinden birinin durumunu kötüleştirmeden bunlardan bir başkasınınkinin durumunu iyileştirmenin mümkün olmadığı kaynak tahsisi durumudur.

Walton ve McKersie toplu pazarlığın tek bir süreç değil bütünleşik dört farklı süreç olduğunu belirtirler. İkilinin geliştirmek için iktisat, psikoloji, grup dinamikleri ve endüstri ilişkileri alanlarında geniş bir literatür çalışması yaptıkları bu alt süreçler şunlardır: Dağıtımcı Pazarlık, Bütünleştirici Pazarlık, Davranışsal Yapılanma ve Örgüt İçi Pazarlık.

Sendikal hareket 18. Yüz yılın ikinci yarısından itibaren sanayi devrimi ile birlikte önce İngiltere’de doğan, oradan Avrupa’ya ve dünya geneline yayılan ve günümüzde demokratik toplumların önemli bir dinamiği sayılan bir olgudur. 18. yüzyılın sonunda ilk defa İngiltere’nin fabrikalarında buharın kullanılması, dokuma tezgâhlarının ve benzeri mekanik makinelerin yapılması, üretimin verimliliğini artırırken, büyük fabrikaların kurulmasını beraberin de getirmiştir.

Sendika üyeliği işçilere bazı maliyetler yükleyebilmektedir. Bu maliyetleri; grev maliyetleri, işçilerin işlerini kaybetmeleri, bireyselliğin ve iş esnekliğinin kaybı ve işveren tarafından cezalandırılma korkusu olarak sıralayabiliriz.

Sendika hizmetleri arzını etkileyen unsurlardan biri de sendikaların amaçlarıdır.
Sendikaların amaçları sendikal hizmetler arz eğrisinin eğimini belirler. Bu aşamada
üç amaçtan söz edilebilir. Bunlar daha yüksek ücret artışı sağlamak, sendika üyesi işçilerin sayısını arttırmak ve sendikanın net gelirini maksimize etmektir.

Toplu sözleşme sistemi ekonomik açıdan olduğu kadar sosyal ve siyasal açıdan
da önemlidir. Toplumların sosyal ve siyasi yapılarının düzenlenmesi hususunda
üç yol vardır. Birincisi otoritenin devlet kurumlarında toplanması (otoriter sistem),
ikincisi otoritenin fertler arasında atomlaştırılması (parçalanması) (pür liberal
sistem) ve üçüncüsü otoritenin teşkilatlı gruplar ve devlet arasında bölüşülmesi
halidir

İşçi ve işverenlerin pazarlık güçlerini etkileyen ‘mikro’ ekonomik faktörlerin başında ‘üretimin yapısı’ gelir. Pazarlık gücünü etkileyen bir başka faktör de yapısal/kurumsal faktörlerdir.
Bazı ülkelerde uygulanan ‘grev sigortası’ buna örnek gösterilebilir. Toplu pazarlıkta tarafların pazarlık gücünü etkileyen faktörlerden biri de ‘yasal faktörler’ dir.

Genel olarak bakıldığında toplu iş sözleşmelerinin üç amacı vardır. Birinci amaç emeğin bedelini -yani ücretleri- belirlemek, ikinci amaç iş uyuşmazlıkları konusunda bir bir endüstri içtihatlar (uygulanacak kuralın yasada açıkça belirtilmemesi durumunda yargıcın ya da hukukuçunun görüşünden doğan yargı kuralı değerinde sonuç) sistemi kurmak ve işçiler ve işverenlerin bireysel ve toplu çıkarlarını temsil edecek bir mekanizma oluşturmaktır.

İşçilerin sendikaya üye olmaları her şeyden önce sendikal hizmetlerin fiyatına bağlıdır. Sendika üyeliğinin fiyatı sendikaya giriş ücreti, aylık aidatlar ve bireyin sendikal faaliyetlerde harcamayı planladığı zamanın değerinden oluşur. Diğer şeyler eşitken sendikal hizmetlerin fiyatı yükseldikçe sendika üyesi olmak isteyen işçi miktarı azalır. Doğru cevap C'dir.

Sendika üyeliğinin maliyetlerini grev maliyetleri, işçilerin işlerini kaybetmeleri, bireyselliğin ve iş esnekliğinin kaybı ve işveren tarafından cezalandırılma korkusu olarak ifade edebiliriz. İşyerlerinde kamusal mallar ise sendika üyeliğinin faydaları arasındadır. Örneğin, işyerinde yeterli aydınlatma ve havalandırma düzeninin sağlanması ve montaj hattının dönüş hızı gibi unsurlar bu türdendir. Doğru cevap D'dir.

İşverenlerin sendikalaşmaya karşı tutumlarını etkileyen unsurlardan biri de ekonomideki devresel (konjonktürel) dalgalanmalardır. Ekonominin genişleme dönemlerinde mal ve hizmetler arttığı ve piyasada yeterince açık iş olduğu için işveren için sendikalaşmanın getireceği maliyet artışlarını fiyatlara yansıtmak daha kolay olacak, bu nedenle sendikalaşmaya karşı direnç daha zayıf olacaktır. Duraklama dönemleri için bunun tersi söylenebilir. Doğru cevap A'dır.

Sendika hizmetlerinin arz eğrisi pozitif eğimli, sendika hizmetlerinin arz eğrisi negatif eğimlidir. Bir nedenden dolayı sendika hizmetlerine olan talep artarsa talep eğrisi sağa kayacaktır. Arz eğrisinin değişmediği durumda sonuç olarak sendika hizmetlerinin fiyatı ve miktarı artacaktır. Doğru cevap B'dir.

Sendikaların faaliyetleri beş alt başlık altında toplanabilir. Bunlar: toplu pazarlık ve grevler, emek arzını kısıtlayıcı faaliyetler, emek talebini arttırıcı faaliyetler, emek talebini daha az esnek hale getirici faaliyetler ve kısıtlayıcı çalışmaa kurallarıdır. Bunlar arasında en önemlisi ve yaygın gözleneni toplu pazarlık ve grevlerdir. Doğru cevap E'dir.

Taleplerin belirlenmesi aşaması aşaması ekonomik aşama olarak da bilinmektedir. Doğru cevap C'dir.

Toplu pazarlık modelleri arasında Hicks'in Modeli işverenin taviz verme eğilimi ile grevin beklenen süresi arasında doğru, sendikanın direnme eğilimi ile grevin beklenen süresi arasında ters yönlü bir ilişkiyi öngörmektedir. Bu modele göre işverenin taviz eğrisi ile sendikanın direnme eğrisinin kesiştiği noktada ücret belirlenmektedir. Doğru cevap A'dır.

Chamberlain'in toplu sözleşme modeli pazarlık gücüne dayanmaktadır. Pazarlık gücü bir tarafın karşı tarafı kendi şartları üzerinde anlaşmaya ikna edebilme yeteneğidir. Doğru cevap B'dir.

Richard E. Walton ve Robert B. McKersie' nin 1965 yılında yazdıkları Emek Müzakerelerinin Davranışsal Teorisi (A Behavioral Theory of Labor Negatiations) günümüzün toplu müzakere öğretisinin temellerini oluşturur. İkilinin geliştirdikleri bu model aynı zamanda toplu pazarlık sürecinde davranışsal teorilerin ilkidir. Walton ve McKersie toplu pazarlığın tek bir süreç değil bütünleşik dört farklı süreç olduğunu belirtirler. Bu süreçler şunlardır: Dağıtımcı Pazarlık, Bütünleştirici Pazarlık, Davranışsal Yapılanma ve Örgüt İçi Pazarlık.

Ashenfelter ve Johnson' un gelistirdikleri pazarlık modeli Arthur Ross'un 'sendikalar ekonomik ortamda faaliyet gösteren politik kurumlardır' görüşünden yararlanmıştır. Bu nedenle "politik" olarak adlandırılmıştır. Bu modele göre toplu pazarlık sürecine iki değil üç taraf dahildir. Bunlar; firma, sendika liderleri ve sendika üyeleridir.