ÇALIŞMA EKONOMİSİ II

Emek mobilitesi (işgücünün hareketliliği); sadece işyeri değişimi, aynı yerleşim
bölgesinde meslek değişimi, aynı meslekte coğrafi emek hareketliliği ve hem mesleki hem de coğrafi değişim olmak üzere dört farklı şekilde ortaya çıkmaktadır.

Mobilite oldukça geniş kapsamlıdır. Sorudaki kişi coğrafi alanı da değiştirmiş olsaydı göç kategorilerinden birine girebilirdi. Sorudaki durum, ele alınan konular bağlamında mobilite olarak tanımlanabilir.

Uzaklık, zaman ve kalıcılık olmak üzere üç ölçütle tanımlanan göçün zaman
boyutu konusunda sosyal bilimciler arasında bir görüş birliği bulunmamaktadır.
Bazı yazarlar tarafından göç, bireylerin bir yıldan az olmamak üzere yaşadıkları
ortamı değiştirmeleri olarak tanımlanmaktadır. Ancak bu tanım mevsimlik göçler
gibi çeşitli nüfus hareketlerini göç kapsamından çıkarmaktadır.

Göçün, savaşlar, dinsel, kültürel, ekonomik, siyasi, ailevi faktörler gibi çoğunlukla
ekonomik bakımdan itici ve çekici faktörleri bulunmaktadır. Yüksek ücretler,
ucuz işgücü talebi, mesleki çalışma için istikrar, demokratik hak ve hürriyetlerde
ilerilik, yabancı eşle evlilik gibi faktörler çekici faktörler olarak sayılmaktadır. Düşük
ücret, hızlı nüfus artışı, işsizlik, beklentiler, siyasal haklara yapılan baskılar, iş
ve aile ortamındaki bozukluklar da itici faktörler olarak sıralanmaktadır. Bireyler
itici ve çekici faktörler arasındaki nispi farka göre göçe karar vermektedirler. İtici
ve çekici faktörler arasında karar verirken iradi mi gayri iradi yönün mü yön ağır
bastığı diğer bir ifadeyle göçün zorunlu bir göç mü yoksa gönüllü bir göç mü olduğu ayrımı önem kazanmaktadır.

Göçün, savaşlar, dinsel, kültürel, ekonomik, siyasi, ailevi faktörler gibi çoğunlukla ekonomik bakımdan itici ve çekici faktörleri bulunmaktadır. Yüksek ücretler,
ucuz işgücü talebi, mesleki çalışma için istikrar, demokratik hak ve hürriyetlerde
ilerilik, yabancı eşle evlilik gibi faktörler çekici faktörler olarak sayılmaktadır. Düşük
ücret, hızlı nüfus artışı, işsizlik, beklentiler, siyasal haklara yapılan baskılar, iş
ve aile ortamındaki bozukluklar da itici faktörler olarak sıralanmaktadır. Bireyler
itici ve çekici faktörler arasındaki nispi farka göre göçe karar vermektedirler. İtici
ve çekici faktörler arasında karar verirken iradi mi gayri iradi yönün mü yön ağır
bastığı diğer bir ifadeyle göçün zorunlu bir göç mü yoksa gönüllü bir göç mü olduğuayrımı önem kazanmaktadır.

Ülkeler ya da bölgeler arasında net ekonomik avantajlardaki farklılıklar asıl olarak
ücretlerden kaynaklanmaktadır. Daha yüksek ücret arayışı göçün temel ekonomik
nedenlerinden biri olarak ön plana çıkmaktadır. İşgücü piyasaları tam rekabetçi
olmayan piyasalar olduğundan ücretlerdeki uyum ve ayarlanma süreci hızlı işlememekle birlikte yine de gerçekleşmektedir. Neo-klasik iktisat düşüncesine göre bu süreç, göç alan ve veren bölgeler arasındaki ücret düzeyleri eşitleninceye
kadar devam etmektedir. Her iki bölgede aynı ücret düzeyi, ücretlerin
yüksek olduğu bölgelerde göç nedeniyle artan emek arzının etkisiyle düşmekte,
ücretlerin düşük olduğu bölgelerde ise emek arzının azalmasına bağlı olarak yükselmektedir.

Akademik çalışmalarda yönüne göre göçler iç ve dış göç olmak üzere iki başlık altında incelenmektedir. Bu ayrım ülke sınırlarının geçilip geçilmemesine bakılarak
yapılmaktadır. İç göç kavramından; bir ülke içinde bölge, kent, kasaba, köy gibi
bir yerden diğerine yerleşmek amacıyla yapılan nüfus hareketleri anlaşılmaktadır.
Dış göç ise; uzun bir süre çalışmak ya da yerleşmek amacıyla bir ülke sınırlarını
aşarak yapılan nüfus hareketidir. İç göç; nüfusun ülke içindeki iki nüfus sayımı arasındaki ikametgâh farkıdır. Bireylerin iki nüfus sayımı arasındaki yerleşim yerlerinin farklı olması, bu bölge nüfusunun göç ettiğinin bir göstergesidir.

Gönüllü göçler, yenilik yapma isteği, macera arama, geleceği garanti altına alma
isteği sonucunda ortaya çıkmaktadır. Zorunlu göçler ise kişileri yaşadıkları bölge
ya da ülkeyi terk etmeye zorlayan koşular sonucu ortaya çıkan göçlerdir. Zorunlu
ve gönüllü göçün belirlenmesinde itici ve çekici faktörlerin önemli rol oynadığı da
bilinmektedir. İtici faktörler, insanların içinde yaşadıkları koşulların ya katlanılmaz
olarak görülmesi ya da rahatsızlık vermesidir. Çekici faktörler bir öncekine
göre daha iyi koşullara ulaşacağı durumları ifade etmek üzere kullanılmaktadır.

Yaşam standardını yükseltmek isteyen bireyler gidilecek yere ilişkin fayda ve maliyet hesabını yaparak gönüllü olarak göç kararını vermektedirler. Göçün; yolculuk, taşınma, dil öğrenme vb. maliyetleri bulunmaktadır. Neo-klasik ekonominin mikro yaklaşımında bireyler; rasyonel düşünce sistemlerini kullanarak maliyet/kar hesabı yaparak daha yüksek bir net kazanç elde edeceklerini düşündüklerinde göç etmeye karar vermektedirler. Bu modele göre göçte belirleyici olan, bireyin gitmeyi planladığı ülkenin işgücü piyasalarındaki ücret ve çalışma koşullarıdır. Ayrıca yaş, deneyim, öğrenim, medeni durum ve beceri gibi bireysel değişkenler rol oynamaktadır. Neo-klasik ekonominin mikro modeline göre;
• Uluslararası göç hareketleri farklılıkların algılanmasına dayalıdır.
• Diğer faktörler eşitken; öğrenim, deneyim, işbaşı eğitimi, yabancı dil bilgisi,
beceriler gibi beşeri sermaye özelikleri gidilecek yerde iş bulma olasılığını
arttırmaktadır.
• Göç masraflarını düşüren bireysel özellikler, toplumsal koşullar ve teknolojiler
sonucu göç kazanımları artmaktadır. Dolayısıyla uluslararası göç hızlanmaktadır.
• Ülkeler arası göç akımları bireysel fayda-maliyet hesabına dayalı analizlerin
toplu sonucudur.

1970’li yıllarda Wallerstein, Amin, Galtung, Castle ve Kosack tarafından ortaya
atılmıştır. 1980’li yıllarda Castles, Sassen ve Portes tarafından da geliştirilmiştir.
Bu teori Karl Marx, Annels Okulu ve Bağımlılık Okulu’nun görüşlerine dayanmaktadır. Entelektüel köklerini Marksist Politik Ekonomiden alan Dünya Sistemleri Teorisinde dünya ekonomisinde ekonomik ve siyasi gücün eşitsiz dağılımına vurgu yapılmaktadır. Teoriye göre göçün temel nedeni; 16. yüzyıldan itibaren gelişen ve genişleyen dünya piyasalarındaki merkez, yarı-çevre ve çevre bölünmüşlüğü içindeki mesleksel hiyerarşidir. Yüksek düzeyde nitelik gerektiren işler aynı zamanda büyük sermaye birikimi gerektirdiğinden merkez bölgelerde toplanmıştır. Buradaki sermaye birikimi gereksinimi beşeri sermayeyi de kapsamaktadır. Bankacılık, finans, yönetim ve profesyonel hizmetler gibi alanların gelişmiş olduğu merkez ülkelerdeki şehirler yaratmış oldukları yüksek refah düzeyi ile emek faktörü için çekici faktörlerin yoğunlaştığı alanlar olarak karşımıza çıkmaktadır.

Doğrı cevap, İlişkiler Ağı Teorisi'dir.  Göçü açıklamaya çalışan güncel teorilerden biri olan “İlişkiler Ağı Teorisi” ya da kısaca “Ağ Teorisi” Meyer (2001), Vertovec (2002), Massey (2003), Faist (2003) ile Castels ve Miller (2003) gibi pek çok araştırmacının çalışmalarında yer almaktadır. Göçmen ağları göçü kolaylaştıran kurumsal mekanizmalardır. Ağ teorisinin orta düzey olarak ele alınmasının nedeni mikro ve makro yapılar arasında bağ kurmasıdır. Göçmenler ve yeni göçmenler ile göçmen adayları arasındaki arkadaşlık, akrabalık vb. bağlar göçün maliyetlerini ve riskleri azaltmaktadır. Göç kendi kendini sürdüren bir süreçtir. İstihdama erişim vb. pek çok konuda yeni gelenlere avantajlar sağlayan bağlar ağ teorisinin temelini oluşturmaktadır. Ağlar göç kanallarının kurumsallaşmasını ve süreklilik kazanmasını sağlamaktadır. Bazı enformel ağlar göçmenin yolculuk, kalacak yer ve iş bulma sürecine yardımcı olmaktadır. Göçmenlere yardımcı olan bu ağların yanı sıra göçmenler bazen işgücü sağlayan firmalar aracılığıyla yola çıkarken bazen de yasadışı yollarla göç sürecini yaşamaktadırlar. Bu durumda yeni oluşan karmaşık bir yapı ortaya çıkmaktadır.

Dikey sosyal hareketlilikte göç edenin statüsü zaman içinde değişir

Göçün ücretler ve çalışma koşulları üzerindeki etkisi Çalışma Ekonomisinin ilgi alanına girmektedir

Göç veren ülkedeki, yüksek işsizlik göçün itici faktörlerindendir

Göç alan ülkedeki yüksek ücretler ve göç alan ülkenin ucuz işgücü talebi göçün çekici faktörlerindendir

İlgili ulusal ve uluslararası belgeler çerçevesinde bir ülkeye mülteci olarak kabul edilmek isteyen ve mültecilik statüsüne ilişkin yaptıkları başvurunun sonuçlarını bekleyen kişilere 'Sığınmacı' denir.

Yüksek düzeyde işgücünün daha iyi yaşam ve çalışma koşulları sunan ülkelere gitmesine beyin göçü denilir

Göçle birlikte yaşam boyu gelirlerin artması, ancak bu artışların göçü takip eden birkaç yılda değil ilerleyen yıllarda ortaya çıkması göçün kişisel sonuçları ile ilgili açıklamalardan 'Gelir artışlarının zamanlaması ' başlığında incelenebilir.

'İşsizliğin geçici olarak düşürülmesi' göç alan bölge için değil göç veren bölge için geçerli olan göçün olumlu sonuçlarından biridir.

Dengeli Büyüme Teorisi' de denilen göç teorisinin diğer adı Neoklasik Ekonominin Makro Teorisi dir

Göçmenler ve yeni göçmenler ile göçmen adayları arasındaki arkadaşlık, akrabalık gibi ilişkilerin göçün maliyetlerini ve risklerini azalttığını ileri süren göç teorisi İlişkiler Ağı Teorisi dir.