ÇALIŞMA EKONOMİSİ II - Deneme Sınavı - 8

Neo-klasik teori, işsizliği tamamen gönüllü bir sorun olarak görmektedir. Ne-oklasik Teori’ye göre, tam rekabet varsayımı altında işgücü piyasasında arz ve talebin karşı karşıya gelmesiyle denge ücret düzeyi belirlenecektir. Bu denge ücret düzeyinde, işgücü arzı işgücü talebine eşit olacağından, geçici ve gönüllü işsizlik dışında bir işsizlikten söz edilemeyecektir. Denge ücret düzeyinde iş arayan herkes iş bulabilecektir. Ancak bu ücret düzeyinin üzerinde iş arayanlar işsiz kalacaklardır ki bunlar gönüllü işsizlerdir. Sonuç olarak, Neoklasik İstihdam Teorisi, bir tam istihdam teorisidir. Bu teori bize neden daima tam istihdam durumuna gelindiğini açıklamaktadır. Anılan teori 1929 krizine kadar batı coğrafyasında hakim bir konumdadır. Doğru yanıt E'dir.

Üretim teknolojisinin sabit kalması koşuluyla herhangi bir üretim aşamasında bulunan işgücünün, üretim dışına alınması durumunda, üretim hacminde bir azalma söz konusu olmuyorsa gizli işsizlikten bahsedilebilir. Doğru yanıt A'dır.

Bir ekonomide emek arz ve talebi arasında genel bir denge olduğu zaman bile, işçilerin kısa süreli yer ve iş değiştirmesi sonucu ortaya çıkan işsizlik türüne geçici işsizlik adı verilmektedir. Geçici işsizlik, aynı zamanda “friksiyonel” ya da “arızi” işsizlik olarak da adlandırılır. Geçici işsizliğin nedeni ya yeni bir işe geçiş sürecidir ya da piyasadaki açık işler konusundaki bilgi eksikliğidir. Bu nedenle geçici işsizliğe bazen “geçiş işsizliği” veya “arama işsizliği” de denilir. Doğru yanıt C'dir.

Türkiye’de çok parçalı bir yapıya sahip bulunan emek piyasaları, çeşitli dual yapıların bir arada bulunduğu bir nitelik arz etmektedir. Kırsal istihdam-kentsel istihdam, formel sektör-informel sektör ve tarımsal istihdam-sanayi istihdamı gibi istihdam şekilleri iç içe ve karşı karşıyadır. Diğer taraftan tarımsal istihdamın orantısız büyüklüğü, büyük bir emek arzı fazlalığı, iş gücünün büyük çoğunluğunun genç ve niteliksiz olması, ücretli çalışanların toplam istihdam içerisindeki payının azlığı ve emek piyasasındaki kurumsallaşma düzeyinin düşüklüğü gibi temel sorunlar bulunmaktadır. Emek piyasasındaki bütün bu sorunlar, işsizliğin ağırlığını ve şiddetini daha da arttırmaktadır.

İşsizlik, Türkiye’nin son otuz yılına damgasını vurmuş sosyo-ekonomik sorunların başında gelmektedir. Bu otuz yıllık süre içerisinde, çözülmesi bir yana her geçen gün giderek yaygınlaşan ve süreklilik gösteren yapısal bir nitelik kazanmıştır. Kuşkusuz bunun temelinde, ülkemizin tarım toplumu olma niteliğinden bir türlü sıyrılamayışı, hızlı ve dengeli bir sanayileşmenin gerçekleştirilememiş olması olgusu yatmaktadır.

Verilen bilgiler ışığında I, II ve V numaralı önermeler Türkiye'deki işsizlik sorununun nedenleri arasında sayılabilecektir. Doğru yanıt B'dir.

Ülkemizin demografik, ekonomik ve istihdam yapısı işsizliğin farklı türlerinin aynı anda varolmasına neden olmaktadır. Türkiye’nin bir tarım ülkesi olma niteliğini hâlâ sürdürmesi, tarımsal istihdamın toplam istihdam içindeki payının büyüklüğü, tarımda çalışanların önemli bir kısmının küçük bir toprak parçası üzerinde, son derece düşük bir gelirle çalışması ve ülkemizde tarımsal üretimin hâlâ mevsim koşullarına bağlı olarak yapılması nedeniyle özellikle kış aylarında mevsimlik işsizlik etkili olmaktadır.

Türkiye’de işsizliğin makro-ekonomik ve yapısal nedenleri kadar mikro-ekonomik düzeyde incelenmesi de önemli bir konudur. İşsiz gruplara, HİA verileri ışığında, çeşitli özellikleri itibarıyla baktığımızda şu noktalar dikkati çekmektedir:
• İşsizlik genel olarak kentsel alanlarda, kırsal bölgelere göre daha yüksektir.
• Kentlerdeki işsizlikten daha çok kadın iş gücü etkilenirken, kırsal alanlarda işsizliğin daha çok erkek iş gücünü etkilediği görülmektedir.
• Genç nüfus olarak kabul edilen 15-24 yaş grubundaki iş gücü, işsizlikten en çok etkilenen yaş grubu olarak karşımıza çıkmaktadır.
• İşsizlerin büyük çoğunluğu ilkokul düzeyinde eğitime sahip kişilerdir. Ancak son yıllarda eğitimli gençler arasında işsizliğin hızla arttığı gözlenmektedir.
• İşsizlerin dikkate değer bir kısmı, 1 yıl ve daha uzun süreli işsizlerden (uzun dönemli) oluşmaktadır.
• İşsizlerin önemli bir bölümünü “ilk kez iş arayanlar” oluşturmaktadır.

Doğru yanıt C'dir.

Parasal ücretlerle işsizlik oranı arasındaki ilişki, 1958 yılında Avustralyalı iktisatçı A.W. Philips tarafından incelenmiştir. İngiltere’de 1861-1957 döneminde işsizlik ile parasal ücretlerdeki değişmeler arasındaki ilişkiyi araştıran Philips, bu iki değişken arasında ters yönlü bir ilişkinin bulunduğu, işsizlik oranı %5.5 olunca enflasyon oranının sıfır olduğu sonucuna ulaşmıştır. Philips eğrisi olarak ifade edilen negatif eğimli eğri, işsizlik oranı ile enflasyon oranı arasında bir değiş-tokuş olduğunu ve dolayısıyla da daha yüksek bir enflasyon oranı karşılığında işsizliği azaltmak ya da tam tersini yapmanın mümkün olduğunu ifade etmektedir. Doğru yanıt E'dir.

Gelişmekte olan ve geçiş süreci yaşayan ülkelerde KİH genel olarak Çalışma Bakanlığının bir bölümü ya da kolu olarak işlev görürken gelişmiş ülkelerdeki, bu arada özellikle Avusturya, Belçika, Fransa, Almanya, Yunanistan, İrlanda, Hollanda ve İspanya gibi AB ülkelerindeki KİH özerk idari kurumlara dönüştürülmüş­tür. KİH’in özelleştirilmiş bir hizmet olduğu tek yer Avustralya’dır.

Göç alan ülkelerde ortaya çıkan olumuz sonuçlar;
• Ücretlerin azalması,
• Kamu harcamalarında artış,
• Sosyal tepkiler.

İşsizlik sorunuyla mücadelede izlenen emek piyasası politikaları geleneksel olarak, işsizlik sigortası, işsizlik yardımı gibi işsizlere gelir desteği sağlamaya yönelik “pasif politikalar” ile işsizliği eğitim, iş yaratma, bilgilendirme ve işe yerleştirme faaliyetleri gibi doğrudan önlemlerle azaltmaya yönelik “aktif politikalar” olarak ikiye ayrılmaktadır.

İşsizlik sigortası genel olarak kamusal kurumlar tarafından yürütülen bir sistemdir ve zorunludur. Az sayıda ülkede sendikalar tarafından yürütülen ve katılımın isteğe bağlı olduğu uygulamalar vardır (örneğin Danimarka, Finlandiya ve İsveç).

İşsizlik ödemeleri Belçika haricinde sınırlı bir süre için yapılmaktadır. Ancak birçok ülkede işsizlik sigortasından faydalanma hakkını kaybetmiş veya hiç kazanamamış kişilere yardım sağlayan işsizlik desteği (unemployment assistance) programları mevcuttur.

1948 yılında İsveçli iki iktisatçı Rehn ve Meidner, ilk kez aktif emek piyasası politikalarını tam istihdam amacını gerçekleştirirken enflasyonu kontrol altında tutan sosyal demokrat bir strateji olarak tanımlamışlardır.

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) aktif emek piyasası politikalarını, “emek piyasasını ve işçilerin işle ilgili niteliklerini geliştirmek ve daha etkin bir emek piyasasını teşvik etmeye yönelik önlemler” olarak tanımlamaktadır. Aktif politikaların temel amacı, işsizlere yalnızca gelir desteği sağlamak yerine, onların çalışma hayatına dönüşlerini kolaylaştırmaktır. Aktif politikalar genelde işsizlikten en fazla etkilenen gruplara ve bölgelere yöneliktir. Öncelikli hedef kitlesi ise uzun dönemli, genç, kadın, göçmen ve özürlü işsizler gibi emek piyasasında iş bulma şansları oldukça zayıf olan gruplardır. Bu politikalar arasında, emeğin vasıf seviyesini yükseltici eğitim programları, bilgilendirme ve işe yerleştirme hizmetleri, özellikle okuldan çalışma hayatına geçiş sürecinde büyük zorluklarla karşılaşan genç işsizlere iş deneyimi kazandıracak programlar, istihdam yaratma programları, işsizliğin yoğun olarak yaşandığı bölgelerde işyerlerinin mali bakımdan desteklenmesi ve girişimciliğin özendirilmesi gibi önlemler yer almaktadır.

Talep yetersizliğinden kaynaklanan işsizlikle mücadelede kamunun en doğrudan faaliyeti kamu istihdam programlarını uygulamaktır. Bu tür programların örneklerine özellikle, büyük bunalımlar sonrasında, 1930’larda ve 1970’lerde rastlanmaktadır. 1978 yılında ABD’de hükûmet o tarihteki işsizlerin %10’unu oluşturan 750.000 kişiyi doğrudan istihdam etmiştir. Bu program çerçevesinde istihdam edilenler federal hükûmetlerde büro, hizmet ve bakım-onarım işlerinde değerlendirilmişlerdir. Söz konusu uygulamanın ABD’ye maliyeti 5.6 milyar doları bulmuştur (Biçerli, 2011).

OECD ülkelerinde gençlerin yaklaşık olarak %15-20’si işgücü piyasasının gerektirdiği niteliklere sahip olmaksızın, orta öğrenimden ayrılmaktadır. Eğitim sistemi dışında kalmış ya da okul hayatından erken ayrılmış olan bu gençlerin, çalışma hayatına geçişleri de kuşkusuz, daha güç olmaktadır.

Eğitim sistemi dışında kalmış ya da okul hayatından erken ayrılmış olan bu gençlerin, çalışma hayatına geçişleri de kuşkusuz, daha güç olmaktadır. Bu durumdaki gençlerin işsiz kalma riski hem daha yüksektir hem de bu gençler hemen bir iş bulmuş olsalar bile buldukları işler, genellikle ya çok kısa süreli ya da düşük ücretli olmaktadır. Bu nedenle de birçok ülkede, risk grubunda yer alan bu gençlere yönelik özel eğitim programları düzenlenmektedir (Kovacs, 1998). Bu programların en iyi örneklerine Danimarka, Norveç ve İsveç gibi İskandinav ülkelerinde rastlanmaktadır.

KİH’in örgütsel yapısını etkileyen bir başka etmen de KİH’in hukuksal statüsü, yani bu hizmetin bir kurum olarak yasal düzlemde nasıl tanımlandığıdır. Genel olarak, KİH üç hukuksal kategoriden birine dahildir:

1. Hükûmete veya Çalışma Bakanlığına tam bağlı icra kuruluşu olarak bakanlığının bir parçası olmak,

2. Sosyal tarafları temsil eden bir konseye bağlı özerk yönetim,

3. Özel kuruluşlar.

Genç İşletmeciliği Girişimi (YBI) 1988 yılında Avustralya'da kurulmuştur.

24 Ocak 1980 kararlarıyla birlikte, o ana kadar izlenen “ithal ikamesi”ne dayanan sanayileşme stratejisinden “ihracata dayalı” sanayileşme modeline geçilmiştir. Ekonomi politikasındaki bu önemli değişim, kuşkusuz istihdam politikalarını da derinden etkilemiştir.