ÇALIŞMA EKONOMİSİ II - Deneme Sınavı - 5

İşsizlik sorunuyla mücadelede izlenen emek piyasası politikaları geleneksel olarak, işsizlik sigortası, işsizlik yardımı gibi işsizlere gelir desteği sağlamaya yö­nelik “pasif politikalar” ile işsizliği eğitim, iş yaratma, bilgilendirme ve işe yerleş­tirme faaliyetleri gibi doğrudan önlemlerle azaltmaya yönelik “aktif politikalar” olarak ikiye ayrılmaktadır.

Emek piyasasında ayrımcılığın değişik tanımları vardır. En genel tanımıyla ayrımcılık, çalışanlar arasında işle ilgisi olmayan özellikler nedeniyle farklılık gözetilmesi olarak ifade edilebilir. Ortodoks geleneğe göre emek piyasasında eşit
verimliliğe sahip bireylerin eşit olmayan davranışlara maruz kaldığı durum ayrımcılık olarak tanımlanır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Becker, emek piyasasındaki ayrımcılığı şu şekilde tanımlar: “...ayrımcılıkla kastedilen, verimliliğin gerektirdiğinden daha az kazanılması olduğuna göre tüm bireyler parasal gelirlerini maksimize ettiğinde ve bütün piyasalar rekabetçi olduğunda bu tip ayrımcılık söz konusu olmayacaktır”. Doğru cevap A seçeneğidir.

Pasif politikalar, işsiz bireylere iş bulmak ya da istihdam yaratmak ve işsizlik oranlarını azaltmak yerine; işsizliğin bireysel ve toplumsal açıdan yarattığı olum­suzlukları gidermeyi amaçlamaktadır. Aktif politikalar ise işsiz bireyleri doğru­dan işsizlikten kurtarmaya yönelik politikalardır. Bu iki tür politika da birbirleri­ne alternatif olmaktan ziyade birbirlerinin tamamlayıcısıdır.

Mesleki Yatay Katmanlaşma: İşlerin ya da mesleklerin kadın ve erkek işi ya da mesleği diye ayrışmasıdır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Cam Tavan: Sahip oldukları nitelikler ve kazanımlarından bağımsız olarak kadınların ve etnik azınlıkların şirketin kariyer merdivenlerinin üstüne çıkmasına set çeken, görünmeyen, ancak aşılamayan engellerdir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Cinsiyete dayalı mesleki katmanlaşma birkaç açıdan İktisat teorisi için önemlidir: Ortodoks iktisatçılara göre mesleki katmanlaşma bir tür piyasa katılığına yol açar ve etkin-olmayan bir dağılımı işaret eder. Aynı zamanda, çalışanların çoğunluğunun mesleklerin bir kısmından dışlanması beşerî sermaye yatırımının boşa harcanmasıdır. Bu da emek piyasalarının katılığını yükseltir ve ekonominin değişikliklere uyum kapasitesini de azaltır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Bireyin, zorunlu (formel) eğitim, zorunlu olmayan eğitim için yaptığı harcamalar, iş arama eylemi ve iş aramak için göç etme ile sağlık harcamaları şeklinde belirlenen faaliyetlerine yapılan harcamalar, beşeri sermaye yatırımıdır. Bu yatırımların bugün yapılmasının nedeni, bireyin gelecekteki verimliliğini ve kazancını artırmak olarak kabul edilir. Beşeri sermaye yatırım kararının,
parasal olmayan faktörlerden (kişisel tercihler, beklentiler, toplumsal ön yargılar, toplumsal roller, bireyin sosyalleşme süreci, ayrımcılık vb.) büyük ölçüde etkilendiği kabul edilir. D seçeneğinde belirtilen yatırım bir fiziki sermaye yatırımıdır. Doğru cevap D seçeneğidir.

G.Becker’in ayrımcılıkla ilgili çalışması, beşeri sermaye ve aile içinde cinsiyete dayalı işbölümü üzerine yapılan araştırmalara öncülük etmiştir. Becker, işverenin kadınlara karşı olan ön yargısı nedeniyle eşit derecede verimliliğe sahip kadınları,
erkeklere ödediği ücretten ayrımcılık katsayısı, yani kadınları istihdam etmenin ilave maliyeti kadar düşük bir ücretle istihdam ettiklerini belirler. Doğru cevap B seçeneğidir.

Bu modellerin içinde “hücum” modeli, B.Bergman tarafından geliştirilmiş ve mesleki katmanlaşmaya merkezî önem veren bir analizdir. Bu modele göre, işgücü talebi (açık iş sayısı), kadın işlerinde bu işe girmek isteyen kadın işgücü arzından fazla ise bir tür “hücum” olacaktır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Kurumcu iktisatçıların ayrımcılıkla ilgili analizleri SLM (tabakalı işgücü piyasaları) modellerine dayanır. Kurumcu İktisat, sendika ya da büyük ölçekli işletmeler gibi kurumların kimin işe alınacağına, kimin işten atılacağına ve kimin ne kadar
ücret alacağına karar veren kurumlar olduğunu söyler. Aynı zamanda emek piyasasının çeşitli şekillerde tabakalaştığını; her bir tabakada emek piyasasının Neoklasik teoriye göre işlediğini ancak çalışanın bir tabakadan diğerine geçmesinin zor
olduğunu kabul ederler. Daha da önemlisi, Kurumcuların analizi, cinsiyete dayalı mesleki tabakalaşmaya feminist bakışın içerilmesine olanak verecek şekilde vurgu yaparlar D seçeneğinden verilen ifade Monopol gücü modellerinin önermesidir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Karşılıksız emeğin özgül nitelikleri şöyle sıralanabilir:
Karşılıksız emek doğallaştırılmıştır; ölçülemez ve ayrıştırılamaz. Çocuğunuza
bakarken aynı zamanda yemek yaparsınız, ortalığı temizlersiniz; ev işleri iç içe geçer. Ev-içi üretim sadece kullanım değeri olduğu için ekonomi dışı ve değersiz görülmektedir. Karşılıksız emek, görünmeyen emektir, nesneleşmemiştir, duygusal
ilişkilerle örülmüştür. Kocanızı ya da çocuğunuzu sevdiğiniz için ona yemek yapar, giysilerini ütülersiniz. Bu öznellik hanelerde günlük pratiklerle sürekli üretilir
ve yeniden yapılandırılır. Bu öznellik veri iken duygusal emeğin özneleri olarak
ne kadın, ne koca, ne de çocuk, bu üretim esnasında “şeyleşmez”ler; bu öznellik,
duygusal emek, aşk/sevgi emeği olarak algılandığında tüm ev işlerini de kapsar,
daha çok ve kısmen koca/eş bakımı (heteroseksüel cinsel ilişki dâhil) ve annelik
söz konusu olduğunda biricik/tek özel kişi bu hizmetleri vermektedir. Özellikle
bakım emeğinde sorumluluk, motivasyon ve sevgi çok önemlidir; bakım emeğini sunmakta özgür seçim söz konusu değildir ve bakım emeği bir tür duygusal
emektir. Zira, önemsediğiniz insana duyduğunuz sevgi kadar o insana sunduğunuz bakım hizmetini, faaliyetini de kapsar.

Ayrıca sendikalar genellikle aynı iş kolundaki diğer sendikalarla rekabet içinde çalışan ve örgütlü işçi sayısı açısından ücretleri yükseltme gücü sınırlı olan örgütlerdir; tekel konumunda bir güç sahibi olmaları ya da işverene taleplerini kabul ettirmeleri, Ortodoks teori çerçevesinde aşağıdaki koşullara bağlı olarak değerlendirilir:

1) Firmanın kârlılık oranı ve piyasasını kaybetmeden ürün fiyatlarını yükseltme becerisine(genellikle aksak rekabetçi piyasalarda, büyük ölçekli, içsel iş gücü piyasası olan firmalarda sendikalar daha başarılı olurlar),
2) Sendikanın grevin maliyetini firmaya yükleme becerisi ki büyük ölçüde firmanın müşteri kaybetmeyecek ölçüde mal stokuna sahip olup olmamasına ve firmanın grev esnasında taşeron işçi istihdam ederek üretimi sürdürüp sürdürememesine,
3) Firmanın grev süresince karşı karşıya kaldığı mali kayıpları telafi edecek mali kaynaklara sahip olup olmamasına,
4) Sendika üyelerinin grev esnasındaki dayanışma ve kararlılığı kadar, gelir kaybını telafi edecek mekanizmalara sahip olup olmamasına.

İşgücü piyasası için, bu mekanizmanın geçerliliğini tartışan Freeman ve Medoff, “ses”in, işi terk etmek yerine, işverenle değiştirilmesi gereken koşullar hakkında tartışmak anlamına geldiğini ifade ederler.

İşsizlik ödemeleri Belçika haricinde sınırlı bir süre için yapılmaktadır. Ancak birçok ülkede işsizlik sigortasından faydalanma hakkını kaybetmiş veya hiç ka­zanamamış kişilere yardım sağlayan işsizlik desteği (unemployment assistance) programları mevcuttur. Bazı ülkeler (Avustralya, Yeni Zelanda, Hong Kong ve Estonya) sadece işsizlik destek programına sahiptir. Genel olarak Batı Avrupa ülkeleri daha uzun süre ile işsizlik ödemesi yaparken İngiltere, ABD ve Japonya gibi ülkelerde ödeme süresi nispeten daha kısadır.

Pasif politikaların araçlarından bir diğeri de işsizlik yardımıdır. İşsizlik yardı­mını işsizlik sigortasından ayıran temel farklılık, işsiz kalan kişinin pirim ödemiş olma zorunluluğunun olmamasıdır. Dolayısıyla işsizlik yardımının finansmanı tamamen kamu tarafından karşılanır.

Aktif istihdam programları işsizlik sürelerini kısaltarak işsiz bireylerin daha ve­rimli iş aramalarını sağlar. Özellikle gençler, uzun dönemli işsizler ve kadın işsizler gibi işverenlerin ayırımcı tutumuna maruz kalan dezavantajlı grupların emek pi­yasası dışında kalmalarını önler. Aktif politikalarla bireyler işsizlikten kurtularak istihdamın ve dolayısıyla da vergi tabanının genişlemesi sağlanacak, aynı zamanda da işsizlik sigortası ve işsizlik yardımı üzerindeki yük hafifleyecektir. Aktif politikaların bu olumlu etkilerinin yanında, çoğu uygulamadan kaynak­lanan bazı olumsuz etkilerinden de söz edilebilir. Örneğin belirli grupların istihdamının sübvanse edilmesinin diğer grupların istihdamını azaltmasıdır. Yani, gençlere yönelik istihdam sübvansiyonunun yetişkin işçilerin işsiz kalmasına neden olmasıdır. Bu durumda aslında işsizlik azalmamakta, sade­ce işsiz kalan gruplar değişmektedir.

Emek piyasasında ayrımcılığın değişik tanımları vardır. En genel tanımıyla ayrımcılık, çalışanlar arasında işle ilgisi olmayan özellikler nedeniyle farklılık gözetilmesi olarak ifade edilebilir. Ortodoks geleneğe göre emek piyasasında eşit verimliliğe sahip bireylerin eşit olmayan davranışlara maruz kaldığı durum ayrımcılık olarak tanımlanır; eşit olmayan davranış ırk, etnik köken ya da toplumsal cinsiyet gibi gözlemlenebilir karakterlere dayanır. Bu tanımda “eşit olmayan” davranışlardan kastedilen, aynı işi yapan, eşit verimliliğe sahip bireylerin farklı ücret veya kazanç sahibi olmalarıdır.

Feminist ve Kurumcu iktisatçıların, ayrımcılığın toplumsal/kurumsal boyutları üzerine yaptıkları ampirik çalışmalar sonucu; cari piyasa ayrımcılığı ve piyasaöncesi ayrımcılık olarak ikili bir sınıflandırma yaygın kabul görmüştür.

Mesleki Yatay Katmanlaşma: İşlerin ya da mesleklerin kadın ve erkek işi ya da mesleği diye ayrışmasıdır.