ÇALIŞMA EKONOMİSİ II - Deneme Sınavı - 11

Kişinin piyasada çalışmaya razı olacağı en düşük ücret 'Rezervasyon Ücreti' olarak adlandırılır

Üretim teknolojisi sabit kalmak koşuluyla herhangi bir üretim aşamasında bulunan işgücünün üretim dışına alınması durumunda üretim hacminde bir azalma söz konusu olmuyorsa gizli işsizlikten bahsedilebilir

Nalbantlık teknolojik gelişmeler sebebiyle geçerliliğini kaybetmiş bir meslektir. İşsizliğin uzun sürmesi de zaten yapısal işsizliğin bir diğre özelliğidir.

İş arayanlar ile açık işler arasında coğrafi açıdan dengesizliğin olması yapısal işsizliğin özelliklerindendir

Parasal ücretlerle işsizlik oranı arasındaki ilişkiyi 1958 yılında inceleyen ve kendi soyadı ile anılan modeli ortaya koyan Avustralyalı iktisatçı A.W. Philips'tir.

İşsizliğin artması makroekonomik dengelerin bozulmasına da neden olmaktadır. Artan işsizlik sonucu ekonomide satın alma gücünün ve dolayısıyla da harcama düzeyinin düşmesi, üretim kaybına neden olmaktadır. Amerikalı iktisatçı Arthur Okun tarafından ileri sürülen işsizlik ve üretim kaybı arasındaki bu ilişki, “Okun Yasası” olarak bilinmektedir. Buna göre, işsizlik oranındaki her %1’lik artış GSMH’nın yaklaşık olarak %2.5 oranında düşmesine yol açmaktır.

 

Emeğin diğer üretim faktörlerinden farklı özellikler taşıması, daha açık bir ifadeyle doğrudan “insan” unsuru ile ilgili olması, işsizliğin toplumsal açıdan da üzerinde durulması gereken önemli bir sorun olarak ortaya çıkmasına neden olmuştur. William Beveridge, “Full Employment in a Free Society” isimli ünlü eserinde, işsizliğin yarattığı en büyük olumsuzluğun kaybedilen maddi refah ve fiziksel etkileri değil, doğurduğu kin ve korku ortamı olduğunu söylemektedir. Beveridge’e göre, “işsizlik, işsiz bireyde faydasız, işe yaramayan bir insan olduğu hissini yaratır. Aynı zamanda işsizlik, insan hayatına korkuyu getirir ve korkudan da nefret doğar”.

 

İşsizliğin Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından kabul edilen standart tanımı, aynı anda ifade edilebilecek 3 kriterden oluşmaktadır. Bunlar sırasıyla: “işi olmama”, “hâlen çalışmaya hazır olma” ve “iş arama”dır. Referans döneminde bu kriterlere uyan, belirli yaş üzerindeki ekonomik olarak aktif olan nüfusun tümü “işsiz” olarak kabul edilir.

 

Bir ülkedeki işsiz sayısı, o ülkedeki işsizliğin şiddetinin bir göstergesi olarak, tek başına fazlaca bir anlam taşımayabilir. Çünkü işgücüne dâhil olan nüfus ne kadar büyükse işsiz sayısı da o oranda yüksek olabilir. Bu nedenle belli zaman dilimlerindeki ve ülkeler arasındaki işsizliği karşılaştırabilmek için, genellikle işsiz sayısının toplam işgücü içerisindeki oranını bilmemiz gerekir. Buna işsizlik oranı denir. Toplam işgücü içinde işsiz olanların yüzdesi olarak da ifade edilir.

Ekonomi tam istihdam düzeyinde olsa bile, emek piyasasında kaçınılmaz olarak belli bir oranda işsizlik olacaktır. “Doğal işsizlik” olarak adlandırılan bu işsizlik, emek piyasasında emek arz ve talep fazlasının olmadığı durumda, yani piyasa dengede iken var olan işsizlik oranıdır. Bir başka tanıma göre, enflasyon oranında bir artış yaratmadan sürdürülebilen en düşük işsizlik oranına doğal işsizlik denir. Bu oran uzun dönemde beklenen ve gerçekleşen işsizlik oranının birbirine eşit olduğu durumdaki işsizliği ifade etmektedir.

İşsizliği tamamen gönüllü bir sorun olarak gören Neoklasik Teori’ye göre, tam rekabet varsayımı altında işgücü piyasasında arz ve talebin karşı karşıya gelmesiyle denge ücret düzeyi belirlenecektir. Bu denge ücret düzeyinde, işgücü arzı işgücü talebine eşit olacağından, geçici ve gönüllü işsizlik dışında bir işsizlikten söz edilemeyecektir. Denge ücret düzeyinde iş arayan herkes iş bulabilecektir. Ancak bu ücret düzeyinin üzerinde iş arayanlar işsiz kalacaklardır ki bunlar gönüllü işsizlerdir. Sonuç olarak, Neoklasik İstihdam Teorisi, bir tam istihdam teorisidir. Bu teori bize neden daima tam istihdam durumuna gelindiğini açıklamaktadır.

Gizli işsizlikte açık işsizlikten farklı olarak kişinin bir işi bulunmaktadır. Yani, kişi teknik anlamda “işsiz” değildir. Üretim teknolojisinin sabit kalması koşuluyla herhangi bir üretim aşamasında bulunan işgücünün, üretim dışına alınması durumunda, üretim hacminde bir azalma söz konusu olmuyorsa gizli işsizlikten bahsedilebilir. Bu durumda, söz konusu yerde çalışan kişiler buradan alınıp başka bir yerde çalıştırılsalar bile önceki çalıştıkları yerde üretimde hiçbir azalma olmamaktadır. Başka bir deyişle bu kişilerin marjinal verimlilikleri sıfır ya da sıfıra çok yakındır. Gizli işsizliğin bulunduğu ekonomilerde bir ya da birkaç kişinin yapabileceği işin, çok daha fazla kişiyle yapıldığı görülmektedir.

Başka bir deyişle bu kişilerin marjinal verimlilikleri sıfır ya da sıfıra çok yakındır. Gizli işsizliğin bulunduğu ekonomilerde bir ya da birkaç kişinin yapabileceği işin, çok daha fazla kişiyle yapıldığı görülmektedir. Gizli işsizlikte açık işsizlikten farklı olarak kişinin bir işi vardır. Yani, kişi teknik anlamda “işsiz” değildir. Üretim teknolojisinin sabit kalması koşuluyla herhangi bir üretim aşamasında bulunan işgücünün, üretim dışına alınması durumunda, üretim hacminde bir azalma söz konusu olmuyorsa gizli işsizlikten bahsedilebilir. Bu durumda, söz konusu yerde çalışan kişiler buradan alınıp başka bir yerde çalıştırılsalar bile önceki çalıştıkları yerde üretimde hiçbir azalma olmamaktadır.

Bir ekonomide emek arz ve talebi arasında genel bir denge olduğu zaman bile, işçilerin kısa süreli yer ve iş değiştirmesi sonucu ortaya çıkan işsizlik türüdür. Geçici işsizlik, aynı zamanda “friksiyonel” ya da “arızi” işsizlik olarak da adlandırılır. Geçici işsizliğin nedeni ya yeni bir işe geçiş sürecidir ya da piyasadaki açık işler konusundaki bilgi eksikliğidir. Bu nedenle geçici işsizliğe bazen “geçiş işsizliği” veya “arama işsizliği” de denilir.

Yapısal işsizlik, bir piyasada talep edilen ve arz edilen beceriler arasında bir uyumsuzluk olması durumunda ortaya çıkan bir işsizlik türüdür. Eğer ücretler tam esnek ve mesleki ve coğrafi mobilitenin maliyetleri düşükse, bu işsizlik türü piyasa güçleri tarafından hızla ortadan kaldırılabilir. Bununla birlikte, uygulamada bu durumun gerçekleşmesi çoğu zaman güç olmaktadır. Yapısal işsizliğin nedenleri; mesleki ve coğrafi dengesizlikler, teknolojik gelişmeler, okul eğitiminin yetersiz olması ya da kamu politikaları olabilir

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından kabul edilen İstihdamın Desteklenmesi ve İşsizliğe Karşı Korunma Üzerine 168 Sayılı Sözleşme’nin 2. maddesi de aynen şöyledir: “Her üye ülke işsizliğe karşı koruma sistemini ve kendi istihdam politikasını koordine edecek uygun adımları atacaktır. Bu amaçla, kendi işsizliğe karşı koruma sisteminin, özellikle işsizlik yardımı sağlama yönteminin tam, üretken ve serbestçe seçilmiş istihdamın teşvikine katkıda bulunmasını sağlayacak sistemi araştıracak ve bu sistem işverenleri işçi aramadan ve işçileri de üretken istihdam bulma çabasından uzaklaştırmayacaktır.”

İşsizlik sorunuyla mücadelede izlenen emek piyasası politikaları geleneksel olarak, işsizlik sigortası, işsizlik yardımı gibi işsizlere gelir desteği sağlamaya yö­nelik politikalardaır ve “pasif politikalar" olarak adlandırılır. Bu politikalarda işsiz kalan bireyin işsiz kaldığı sürede yoksun kaldığı gelirin kendisine verilmesi yoluyla desteklenmesini içermektedir.

Eğitim iş yaratma, bilgilendirme ve işe yerleştirme gibi faaliyetlerle işsizliği doğrudan azaltmaya sağlamaya yönelik politikalar “aktif politikalar” olarak adlandırılmaktadır. Bu politikalar adındanda anlaşıldığı gibi işsiz kalan kişilerin iş yaşamına uyum sağlayabilmesi, sahip oldukları iş ve meslek ileiş bulamıyorlarsa yeni beceriler kazanmaları gibi bireyin işsizliğinin ortadankaldırılmasına yönelik politikalardır.

Pasif politikaların araçlarından olan isşzilik sigortası ve işsizlik yardımı araındaki temel fark "prim ödemiş olma" durumudur. İşsizlik yardı­mınında işsiz kalan kişinin pirim ödemiş olma zorunluluğu bulunmamaktadır. İşsizlik yardımının finansmanı tamamen kamu tarafından karşılanırken işsizlik sigortasında işçinin prim ödemiş olması gerekmektedir. Her ülkede bu prim ödenmelerinin nasıl olacağı; devlet, işveren ve işçi prim katkı payları ile yararlanma koşulları ayrıca düzenlenmektedir.

Özü itibariyle, geniş anlamda, işsizlik sigortası ve işsizlik yardımı "Sosyal Politika" kapsamındadır. Sosyal politikalar çalışma yaşamı içinde çalışanları korumaya yönelik politikalarla başlayan günümüzde toplumdaki tüm dezavantajlı grupların korunmasına yönelik olarak uygulanmaktadır.