ÇALIŞMA EKONOMİSİ I

Eğitim ekonomisi İktisadın oldukça geniş kapsamlı
ve gittikçe gelişen bir alt disiplinidir: İşgücü
piyasasında eğitimin getirisi, eğitim politikası ve
eğitimin kalitesi, eğitim ve sanayinin etkileşimi,
eğitimin ekonomik büyümeye etkisi ve eğitimin
finansmanı gibi konuları kapsar.

Genel amaçlı eğitim, tanımı gereği, eğitimi
sağlayan firmadan bir başka firmaya kolaylıkla
transfer edilebilir; rekabetçi bir piyasada işverenin
bu tip bir yatırımın getirisini elde etmesine olanak
yoktur; bu nedenle eğitimi alan işçiye diğer firmalarda
ödenen ücret ödenecektir. Sadece eğitimin
verildiği işyerinde değil, tüm işkolunda/sektörde
geçerli olan bu eğitim, örneğin temel bilgisayar
kullanımı, muhasebe teknikleri ya da elektrikçi,
marangozluk gibi el becerisine dayalı mesleklere
yönelik temel eğitimi kapsar. Eğer genel amaçlı
işyeri eğitimi söz konusu ise işçi tüm maliyeti üstlenmek
zorundadır çünkü bu yatırımın tüm getirisini
o elde edecektir. Dolayısıyla, bu tip yatırım
için de birey aynen zorunlu eğitimde olduğu gibi
maliyet ve gelir hesaplaması yaparak bu tip yatırıma
karar vermek durumundadır.

Firmaya özgü eğitimin, sadece o eğitimi veren
firmada işçinin verimliliğini artıracağı ve bu nedenle
transfer edilemeyeceği varsayılır. Örneğin,
IBM ya da Microsoft gibi çokuluslu, büyük ölçekli
şirketlerdeki bilgisayar program yazılımı için
eğitim ya da Vodafone şirketindeki network kurulumu
gibi bazı işler için eğitim, firmaya özgü bilgi
ve donanımı kapsayabilir. Şekil 8.4’te Hakan’ın
işyerindeki verimliliği GG´ profili ile gösterilmektedir;
bu profil aynı zamanda genel amaçlı bir eğitim
aldığı zamanki profilidir ancak firmaya özgü
eğitim transfer edilemediği için, Hakan bu eğitimin
tüm maliyetini üstlenmek istemeyecektir;
çünkü bu eğitimi sağlayan firmada çalıştığı süre
zarfında ancak bu yatırımın getirisini elde edebilir.
İşini kaybettiği zaman, yatırımı boşa gitmiş
olacaktır

1950’lerde eğitim harcamaları, üretim artışının
ve ekonomik büyümenin nedenlerinden birisi
olarak ele alınmıştı. Büyümenin kaynakları olarak
sermaye ve emeğin katkılarının yanı sıra büyümenin
açıklanmayan kısmı önce teknoloji olarak ele
alınmıştır. Daha sonra Schultz, sermayenin niteliğindeki
gelişme ve insana yapılan yatırımı içerecek
şekilde bu açıklanmayan kısmı yeniden tanımladı.
Becker ile birlikte Şikago Üniversitesinde geliştirilen
beşeri sermaye modelinin ilk versiyonlarında,
eğitim harcamaları, aynen makine, teçhizata
yapılan yatırım harcamaları gibi ele alındı.

Beşeri sermaye yatırımı için borç bulmanın, fiziksel sermaye yatırımı için borç bulmaktan daha zor olduğu ifade edilir; çünkü beşeri sermaye yatırımı için alınan (örneğin üniversite eğitimi için) borç geri ödenmezse, borç alan - lise mezunu öğrenci kişinin vereceği bir teminat ya da karşılık yoktur. Beşeri sermaye yatırımının iki temel boyutu olduğu kabul edilir: zorunlu eğitim ve işyerinde eğitim. Beşeri sermaye yatırım kararının, parasal olmayan faktörlerden (kişisel tercihler, beklentiler, toplumsal önyargılar, toplumsal roller, bireyin sosyalleşme süreci, ayrımcılık vb.) büyük ölçüde etkilendiği kabul edilir.

Becker ile birlikte Şikago Üniversitesinde geliştirilen
beşeri sermaye modelinin ilk versiyonlarında,
eğitim harcamaları, aynen makine, teçhizata
yapılan yatırım harcamaları gibi ele alındı.

İşte “eleme” yaklaşımı, işverenin söz konusu maliyetleri azaltmak için, çalışanın beşeri sermaye donanımını bir tür eleme aracı olarak kullandığını vurgular. Arrow, eğitimle büyüme arasında doğrudan bir ilişki olmadığını, eğitimin işverenler tarafından doğru işe doğru insanı yerleştirme de bir filtre görevi üstlendiğini belirtir.

Marksist teori, kapitalist sistemi sınıf, sömürü,
sermaye birikim süreci, artı değer ve toplumsal yeniden
üretim gibi kavramlarla analiz eder. Meta,
bu anlamda kapitalist toplumun temel yapı taşıdır,
piyasada alınıp satılan her şey metadır. Sermayenin
değerlenmesi için ve sermaye devir hızının kesintisiz
işleyebilmesi için, 1980’lerden itibaren eğitim
ve sağlık gibi daha önce kamu tarafından üstlenilen
ve parasız olan hizmetlerin piyasalaşma ve ticarileşme
süreçlerine dikkat çekerler.
Genç insanların eğitim talebinin ve meslek
seçiminin, bireysel, özgür ve rasyonel seçimler
değil, sınıfsal konumlarına göre şekillendiğini savunurlar.
Eğitimin toplumsal işlevinin, “eleme”
işlevinden daha önemli olduğunu kabul ederler.

Feminist teori, toplumsal cinsiyet, patriyarka ya
da erkek egemen ideoloji/sistem, yeniden üretim,
hiyerarşik ikilikler (özel alan/kamusal alan gibi) ve
cinsiyete dayalı iş bölümü gibi kavramlarla topluma
ve hayata bakarlar. Görünmeyen kadın emeğinin
özgünlüğünü vurgulayarak kadınların özel alandaki
ev içi üretim ve bakım işlerini üstlenmeleriyle,
kamusal alanda, işyerlerindeki ikincil konumları
arasındaki ilişkinin sürekliliğine dikkat çekerler.
Nasıl “kadın” ve “erkek” olunduğunun toplumsal
olarak belirlendiğini ve bu cinsiyetçi rol kalıplarının
zaman içinde ve ülkeler göre değiştiğini, dönüştüğünü
savunurlar. Sonuçta, eve ekmek getiren
erkek ile iyi eş ve anne kadın şeklindeki cinsiyete
dayalı iş bölümünün eğitim hizmeti taleplerini belirlediğini
söylerler.

İkinci olarak, eğitim genellikle birikimli bir sürece karşı gelir, içine doğduğumuz “cahillik” düzeyinin geliştirilmesini hedefler. Belirli bir alanda alınan eğitim (örneğin daha çok fizik, kimya öğrenmek bir insanın coğrafya bilgisini ilerletmez) ise daha sınırlı biçimde birikimli bir süreçtir; ancak okur-yazar olmak ve hesap yapabilmek her çeşit öğrenmeyi etkiler.

1950’lerde eğitim harcamaları, üretim artışının ve ekonomik büyümenin nedenlerinden birisi
olarak ele alınmıştı.

1990’larda yeni büyüme teorilerinde eğitim, bireyin verimliliğini artırmasından öte, diğer iktisadi birimlerin etkinliğini yükselten ve böylece milli gelirdeki artışa kaynaklık eden bir unsur olarak ele alındı. Eğitimin ekonomik büyüme üzerine etkilerini analiz eden pek çok araştırma yapıldı.

Beşeri sermaye modeli arz yönlü Neoklasik bir teori olarak, beşeri sermaye yatırımı yapan bireylerin işgücü piyasasında, işyeri eğitimine nasıl yatırım yaptıklarını, bireylerin yaş-kazanç profillerini ve kadın-erkek ücret farklılıklarını analiz eder.

Beşeri sermaye yatırımının iki temel boyutu olduğu kabul edilir: zorunlu eğitim ve işyerinde eğitim.

Beşeri sermaye yatırımı fiziksel sermaye yatırımına benzer, yani makine ve teçhizata
yapılan yatırım gibidir.

Bugünkü değer formülü şöyledir:
PV = V1/ 1 + I
PV=bugünkü değer
V1= yatırımın yapıldığı tarihten 1 yıl sonrasının
gelecek gelir akımı
i=cari faiz oranı
n yıl için genel formül şöyledir.
PV= Vi/ (1+r)n

Beşeri Sermaye Teorisi, bireylerin verimliliklerini sadece zorunlu eğitimle değil, iş başında çeşitli iş becerilerini geliştirerek de artıracağını ileri sürer. İşverenler, işçileri hizmet içi eğitime tabi tutabilirler daha da önemlisi işçiler çalışma sürecinde, şefleri/danışmanları tarafından verilen enformel talimatlardan ve yönlendirmelerden de yararlanırlar. Beşeri Sermaye modeli, kadınların işgücü piyasası ile bağlantısı göreli zayıf olduğu için, işyerindeki bu tip olanaklardan da mahrum kaldıklarını ifade eder. Ayrıca, kadınların daha kısa süre çalışacağına ilişkin varsayım, kadınların erkeğe göre işyeri eğitimden daha az yaralanmasına yol açar

Firmaya özgü eğitimin, sadece o eğitimi veren firmada işçinin verimliliğini artıracağı ve bu nedenle transfer edilemeyeceği varsayılır. Örneğin, IBM ya da Microsoft gibi çokuluslu, büyük ölçekli şirketlerdeki bilgisayar program yazılımı için eğitim ya da Vodafone şirketindeki network kurulumu gibi bazı işler için eğitim, firmaya özgü bilgi ve donanımı kapsayabilir

Marksist teori, kapitalist sistemi sınıf, sömürü, sermaye birikim süreci, artı değer ve toplumsal yeniden üretim gibi kavramlarla analiz eder.

Eğitim ekonomisi İktisadın oldukça geniş kapsamlı ve gittikçe gelişen bir alt disiplinidir: İşgücü piyasasında eğitimin getirisi, eğitim politikası ve eğitimin kalitesi, eğitim ve sanayinin etkileşimi, eğitimin ekonomik büyümeye etkisi ve eğitimin finansmanı gibi konuları kapsar.