ÇALIŞMA EKONOMİSİ I

Ücret düzeyinin asgari geçim düzeyinin üstüne çıkmayacağını savunan klasik ücret teorisi, Ücretin Tunç Kanunudur.

Klasik iktisat ekolü 18. yüzyılın sonlarında İngiltere’de ortaya konulmuştur. Sanayi devriminin İngiltere’de ortaya çıkmasıyla birlikte felsefi temelleri ‘laissez faire’ (bırakınız yapsınlar) görüşüne dayanan klasik görüş hakim düşünce ekolü haline gelmiştir.

Klasik ücret teorilerinden biri olan Ücretin Tunç Kanunu emeği tıpkı bir ‘mal’ gibi değerlendirmiştir. Buna göre emeğin değeri sonuçta üretim maliyetlerine bağlıdır. Bu noktada emeğin ‘doğal’ve ‘piyasa’ olmak üzere iki değeri söz konusudur. Emeğin doğal değeri veya fiyatı (doğal ücret) işçilerin geçimlerini sağlamaya ve hayatlarını devam ettirmeye yetecek olan fiyattır. Emeğin piyasa değeri ise diğer mallarda olduğu gibi arz ve talebin kesişmesi ile ortaya çıkan fiyatıdır. İlk kez David Ricardo’nun 1817 yılında yayınladığı ‘İktisat Politikası ve Vergileme Prensipleri’ adlı eserinde ileri sürülmüştür. (piyasa ücreti). John Stuart Mill ise ücret fonu teorisini ortaya atmıştır.

Malthus’un Nüfus Teorisi; Nüfusun geometrik ve tarım ürünleri üretiminin aritmetik hızla artacağını ve aşırı nüfus artışının beslenme sorunları ve ölümlere yol açacağını ileri süren teoridir. Malthus’a göre nüfus artışının 1. 2. 4. 8, 16, 32, 64, 128 ve 256 şeklinde geometrik bir dizi izleyerek çoğalmasına karşılık, tarım ürünleri üretim artışının en iyimser tahminlerle 1, 2. 3. 4, 5, 6, 7, 8 ve 9 gibi aritmetik bir dizi temposu izleyecektir.

Klasik iktisatçılardan D. Ricardo 1823 yılında kaleme aldığı ‘Ekonomi Politiğin İlkeleri’ adlı kitabında emeğin piyasa ücretinin doğal ücrete eşitlenme sürecini Malthus’un yukarıda kısaca açıklanan teorisine dayandırır. Ona göre emeğin piyasa ücreti doğal ücreti geçerse işçilerin refah düzeyleri artacaktır. Bu durum onların daha iyi koşullarda yaşamalarını sağlamanın yanı sıra nüfus artışını da teşvik edecektir. İşçilerin sayısı arttığı zaman ise ‘kıtlık (nedret) kanunu’ devreye girecek ve piyasa ücretinin azalmasını sağlayacaktır. Bu azalma piyasa ücretlerini doğal ücret düzeyine -hatta kimi durumda onun da altına- indirecektir.

Doğal Ücret Teorisi’nin başlıca hatalarından biri Malthus’un Nüfus Teorisi’ne dayandırılmış olmasıdır. Malthus sadece belirli bir dönemi kapsayan tarihsel analizini gerçekleştirirken gıda maddeleri için fiili (o zamanki) üretim rakamlarını dikkate almış, nüfus artışını fiziki imkânlara (potansiyele) göre hesaplamıştır. Eğer her iki değişken için de tarihi rakamları karşılaştırmış olsaydı hayvansal ve bitkisel ürünlerin artış oranları ile nüfus artışı arasında fark olmadığını görecekti. Klasik teoriler zaman ve bölge şartları ile sınırlı gözlemlerini genelleştirmek suretiyle ciddi yanılgıya düşmüşlerdir. Nitekim zaman Malthus’un görüşlerinin doğru olmadığını kanıtlamıştır.

Klasik ücret teorilerinden biri de Ücret Fonu Teorisi’dir. Ücret fonu düşüncesini ilk başta Adam Smith olmak üzere Turgot, Malthus, James Mill gibi iktisatçılar ileri sürseler de teorinin oluşmasını sağlayan iktisatçı John Stuart Mill olmuştur.

Ücret Fonu Teorisi Doğal Ücret Teorisinin kısa dönemde ücret değişmelerini açıklamadaki yetersizliklerini gidermek için ortaya atılmıştır. Doğal Ücret Teorisi ücretlerin oluşumunda emek arzına büyük önem verirken Ücret Fonu Teorisi ücret düzeyindeki değişiklikleri emek talebindeki değişmeler ile açıklamaya çalışmıştır.

Artık Değer Teorisi, doğal ücret teorisine eleştiri amaçlı olmakla birlikte, klasik iktisat ekolü ile aynı varsayımlardan hareket etmiştir. Marksist ücret teorisi klasik iktisatçılara benzer şekilde kapitalist ekonomi sisteminde emeğin diğer mallar gibi aynı değişim mekanizması içinde alınıp satıldığı görüşünü savunur. Artık Değer Teorisi; Malın değerinin tek belirleyicisinin emek olduğunu ve işverenin işçiye ürettiği değerin altında ücret vererek artık değer sağladığını ileri süren Marksist ücret teorisidir.

Pazarlık Gücü Teorisi; İlk kez J. Davidson tarafından formüle edilen bu teori aslında Marjinal Verim Teorisi kadar eski bir teoridir. Klasik teorilerin karamsarlığı ve Marjinal Verim Teorisinin ütopik varsayımları ile kıyaslandığında ‘gerçekçi’ sayılabilecek bir teoridir. Ücretlerin bir alt ve üst sınır arasında işçiler ile işverenlerin pazarlık güçlerine bağlı olarak belirleneceğini savunan çağdaş ücret teorisidir.

Geleneksel ücret teorileri arasında 18. ve 19. yüzyıl arasında klasik iktisatçıların oluşturdukları üç teori yer almaktadır. Bu teoriler arasında bazı yaklaşım farkları olsa da, aslında tümü ücretlerin o dönemde yoksulluk düzeyinin üstüne neden bir türlü çıkamadığını açıklamaya yöneliktir.

Ücretin Tunç Kanunu; ücret düzeyinin asgari geçim düzeyinin üstüne çıkmayacağını savunan klasik ücret teorisidir.

Ferdinand Lasalle tarafından “Ücretin Tunç Kanunu” adı verilen bu teori klasik iktisatçılardan Malthus’un Nüfus Teorisine dayanmaktadır. Klasik ücret teorilerinden biri olan Ücretin Tunç Kanunu emeği tıpkı bir “mal” gibi değerlendirmiştir. Buna göre emeğin değeri sonuçta üretim maliyetlerine bağlıdır. Bu noktada emeğin “doğal” ve “piyasa” olmak üzere iki değeri söz konusudur. Emeğin doğal değeri veya fiyatı (doğal ücret) işçilerin geçimlerini sağlamaya ve hayatlarını devam ettirmeye yetecek olan fiyattır. Emeğin piyasa değeri ise diğer mallarda olduğu gibi arz ve talebin kesişmesi ile ortaya çıkan fiyatıdır (piyasa ücreti).

Ücret Fonu Teorisi;  ücretin işverenlerin bu amaçla daha önce ayırdıkları fonun bir fonksiyonu olduğunu savunan klasik ücret teorisidir.

Ücret Fonu Teorisi, Doğal Ücret Teorisinin kısa dönemde ücret değişmelerini açıklamadaki yetersizliklerini gidermek için ortaya atılmıştır. Doğal Ücret Teorisi, ücretlerin oluşumunda emek arzına büyük önem verirken Ücret Fonu Teorisi ücret düzeyindeki değişiklikleri emek talebindeki değişmeler ile açıklamaya çalışmıştır.

Ücret Fonu Teorisi de Doğal Ücret Teorisi gibi Malthus’ un Nüfus Teorisine ve Azalan Verimler Yasasına dayanır. Bu teoriye göre uzun dönemde ücretleri belirleyen unsur nüfus miktarının gıda maddeleri miktarına olan oranıdır. Ücret Fonu Teorisine göre sermayenin çoğalmasını önleyici vergilendirme gibi uygulamalar -fon miktarını azaltacağı için- ücretlerin düşmesine neden olacaktır. Ücret Fonu Teorisine göre piyasayı kısıtlayan düzenlemeler ve sendikalar ücretleri ancak kârlar pahasına artabilecektir ki bu da kalıcı bir artış olmayacaktır.

Artık Değer Teorisi; malın değerinin tek belirleyicisinin emek olduğunu ve işverenin işçiye ürettiği değerin altında ücret vererek artık değer sağladığını ileri süren Marksist ücret teorisidir.

Marksist yaklaşım doğal ücret konusunda klasik iktisatçıların görüşlerine benzer şeyler söyler. Bununla birlikte Marksist Artık Değer Teorisinin Klasik Doğal Ücret Teorisinden iki açıdan farklılaştığını belirtmek gerekir. Birincisi, klasik iktisatçıların bakış açısıyla doğal ücret işçinin çalışma gücünü koruması ve neslini devam ettirebilmesi için gerekli malların tutarı ile ölçülmekte iken, Marx işçinin iklim ve toplumsal gelişme koşullarına göre değişen sosyal ihtiyaçlarının karşılanmasını da doğal ücrete dahil etmiştir. Marksist teori ile klasik ücret teorisi arasındaki ikinci nüans (küçük farklılık) ‘ücretlerin neden doğal ücret düzeyinde kilitlendiği’ ne yöneliktir. Klasik teoriler bunu Malthus’ un nüfus teorisine dayandırmakta iken, Marx bunu kapitalizmin kalabalık bir işsizler ordusu (yedek işçi ordusu) yaratmasına bağlar.

Etkin Ücret Teorisi’ni savunan iktisatçılar piyasa denge ücretinin üstünde ödenecek ücretlerin verimliliği nasıl arttıracağını beş model yardımıyla açıklamışlardır. Bu modeller Beslenme Modeli, Kaytarma Modeli, İşçi Devri Modeli, Seçim Modeli ve Sosyolojik Model olarak adlandırılmıştır.

İçeridekiler-Dışarıdakiler Teorisinin başlıca dört varsayımı bulunmaktadır. Teoriye göre; firmalar tümünü çalışanlarına yükleyemeyeceği işgücü devir oranı maliyetleri ile karşı karşıya bulunmaktadır. İçeridekiler bir takım piyasa güçlerine sahiplerdir. Firmaya yeni katılan işgücü, yeterli bir zaman sonrasında aynı işgücü devir maliyetine sahip olacak ve ücretini yeniden görüşme imkânına sahip olacaktır. İstihdam kararları, tek taraflı olmak üzere firmalar tarafından verilmektedir.