ÇALIŞMA EKONOMİSİ I

Tam rekabetçi emek piyasasında; firmalar kârlarını, işçiler ise faydalarını maksimize etme peşindedirler, firmalar ve işçiler piyasadaki işler ve ücretler hakkında tam bilgiye sahiptirler, işçiler beceri ve verimlilik bakımından, işler ise ücret dışı gelirler ve çalışma şartları bakımından homojendirler, iş piyasasında çok sayıda işçi ve işveren vardır, sendikalar yoktur ve işçinin bir işten diğerine geçişini engelleyen kıdem şartı veya firma içinden elemanların işe alınması gibi kurumsal engeller yoktur gibi varsayımlar söz konusudur.

Bir malın piyasa denge fiyatı arz ve talep eğrilerinin kesiştiği noktada oluşmaktadır. Aynı analiz emek piyasasına uyarlanıldığında, tam rekabetçi bir emek piyasasında piyasa dengesinin emek arz (SL) ve talep (DL) eğrilerinin kesiştiği X noktasında kurulduğu görülmektedir. X noktasında denge ücreti olan WTR ücretine razı olup çalışmak isteyen herkes (LTR kadar işgücü) işverenler tarafından talep edileceğinden, piyasada işsizlik olmayacaktır.

İş piyasalarının başlıca görevi, işgücünün etkin dağılımını gerçekleştirmektir. Piyasanın gerek arz gerekse talep yönünün oldukça dinamik olduğu göz önünde bulundurulursa bu gerçekleştirilmesi bir hayli zor bir görevdir. Arz yönünden her yıl piyasaya yeni işçiler girer ve mevcut çalışanların bir kısmı iş değiştirirken, talep yönünden de kimi işveren firmasını kapatıp piyasadan çekilirken bazıları da piyasaya yeni giriş yapmakla, bir kısmı da işini büyüttüğü için ilave işçiye ihtiyaç duyar.

Bir piyasada talep fazlası; ya emek arzı sabitken emek talebinin artması ya da emek talebi sabitken emek arzının azalması nedeniyle olabilir.

Emek piyasalarında piyasa dengesinin bozulmasına neden olan bir başka durum arz fazlasıdır. Arz fazlası ya talepte bir değişme yokken emek arz eğrisinin sağa kayması ile ya da arz da bir değişme yokken emek talep eğrisinin sola kayması ile meydana gelebilir.

Emek piyasasında tam rekabetçi olan bir firma için ücret zaten piyasada belirlendiğinden, burada belirlenecek tek şey vardır: İstihdam düzeyi.

Kârını maksimize etme amacında olan hiçbir firma, işgücüne denge ücretinin üstünde bir ücret teklif etmeyecektir. Çünkü firma, denge ücretinde zaten dilediği kadar işgücünü bulabilmektedir. İşgücü emininde zorluk olmadığı hâlde işçiye daha yüksek ücret verilmesi firmaların amaçlarının kârlarını maksimize etmek olduğu varsayımına ters düşecektir.

Tam rekabet piyasası ekonomide kaynak dağılımının en iyi olduğu durumu göstermekle birlikte gerçek hayatta piyasanın bütün özelliklerini eksiksiz taşıyan örneklere rastlamak neredeyse imkânsızdır. Gerçek  hayatta bunun yerine eksik rekabetçi yapılanmalar gözlenir.

Oligopol piyasası, endüstrideki üretimin büyük bir kısmının az sayıda firma tarafından yapıldığı bir piyasa türüdür. Oligopol piyasasında firmaların üretim, satış, yatırım ve reklam planlarında karşılıklı bağımlılık söz konusudur. Oligopolcü firmalar piyasadaki üretimin büyük kısmını gerçekleştiren büyük kuruluşlar olduğundan, oligopolcü firmaların karşılaşacakları emek arz eğrisi asla tam rekabetçi bir firmanın karşılaştığı gibi- sonsuz esneklikte bir eğri olmayacaktır.

Ücretler azalma yönünde yapışkan ise arz veya talep kaymasına bağlı olarak piyasada arz fazlası oluştuğunda bozulan piyasa dengesinin yeniden dengeye gelmesini sağlayan unsurlar nispi ücretler ve faktör hareketliliğidir.

Denge Ücreti: Emek arz ve talebini eşitleyen ücrettir. İşsizliğin olmadığı bu ücret düzeyine piyasayı temizleyen ücret de denilir. Tam rekabetçi bir emek piyasası kararlı denge hâlindedir ve denge ücretinden sapmalar olsa da piyasa zaman içinde tekrar denge ücretine döner.

Marjinal ürün değeri (VMP), ilave işçinin istihdam edilmesi ile para birimi cinsinden toplumun sağladığı ekstra üretimi gösterir ve son işçinin verimliliği ile ürün fiyatının çarpımına eşittir. Marjinal ürün geliri (MRP) ise ilave işçinin istihdamı ile firmanın para birimi cinsinden sağladığı ekstra üretimi gösterir ve son işçinin verimliliği ile firmanın marjinal gelirinin (son üretilen malın satımından elde edilecek gelir) çarpımına eşittir.  Ürün piyasasında tam rekabetçi bir firma için emek talebi (DL) marjinal ürün gelirine ve marjinal ürün değerine eşit olacaktır.

Özellikle gelişmiş ülkelerde, çalışanların neredeyse %90’ına yakınının ücret ve maaş geliriyle geçimlerini sağlıyor olmaları, ücret konusunun ne kadar geniş bir kitleyi ilgilendirdiğinin de en önemli göstergesidir. Emeğin fiyatı olan ücretin temel belirleyicileri emek arzı ve talebidir

Emeğin fiyatı olan ücretin temel belirleyicileri emek arzı ve talebidir

Tam rekabetçi bir emek piyasası için aşağıdaki varsayımlar kabul edilmektedir.
• Firmalar karlarını, işçiler ise faydalarını maksimize etme peşindedirler.
• Piyasa şeffaftır. Firmalar ve işçiler piyasadaki işler ve ücretler hakkında tam bilgiye sahiptirler.
• Piyasada homojenite vardır. İşçiler beceri ve verimlilik bakımından, işler ise ücret dışı gelirler ve çalışma şartları bakımından homojendirler (birbirinin aynı özelliklere sahip).
• İş piyasasında çok sayıda işçi ve işveren vardır, sendikalar yoktur.
• Piyasadaki bütün işler işçilerin rekabetine açıktır. İşçinin bir işten diğerine geçişini engelleyen kıdem şartı veya firma içinden elemanların işe alınması gibi kurumsal engeller yoktur. Mobilite (emek hareketliliği) maliyetsizdir

Piyasadaki bütün işler işçilerin rekabetine açıktır. İşçinin bir işten diğerine geçişini engelleyen kıdem şartı veya firma içinden elemanların işe alınması gibi kurumsal engeller yoktur.

Aynı analiz emek piyasasına uyarlanıldığında, tam rekabetçi bir emek piyasasında piyasa dengesinin emek arz (SL) ve talep (DL) eğrilerinin kesiştiği X noktasında kurulduğu görülmektedir. X noktasında denge ücreti olan WTR ücretine razı olup çalışmak isteyen herkes (LTR kadar işgücü) işverenler tarafından talep edileceğinden, piyasada işsizlik olmayacaktır.

Tam rekabet piyasasında denge kararlı bir dengedir. Örneğin, piyasa ücreti W2’ye yükselirse denge bozulacak, yüksek ücret işçiler için cazip olduğundan L2 kadar işgücü bu ücrette çalışmak isteyecektir. Ancak işverenler böyle bir yüksek ücret düzeyinde sadece L1 kadar işçi çalıştırmak isteyeceklerinden, L1-L2 (veya ab) kadar işgücü ücrete razı oldukları hâlde iş bulamayacaklardır. Piyasada bu şekilde işsizliğin olması, sayıları açık işlere göre fazla olan işçilerin istihdam imkânı bulabilmek için birbirleriyle rekabete girmelerine neden olacaktır. Emek arz fazlasının neden olduğu bu rekabet ücretlerin kademeli olarak tekrar WTR düzeyine inmesini sağlayacaktır.