ÇALIŞMA EKONOMİSİ I

Talep Fazlası
Bir piyasada talep fazlası; ya emek arzı sabitken emek talebinin artması ya da emek talebi sabitken
emek arzının azalması nedeniyle olabilir.

Tam rekabet piyasası ekonomide kaynak dağılımının en iyi olduğu durumu göstermekle birlikte gerçek
hayatta piyasanın bütün özelliklerini eksiksiz taşıyan örneklere rastlamak neredeyse imkânsızdır. Gerçek
hayatta bunun yerine eksik rekabetçi yapılanmalar gözlenir.  Eksik rekabetçi piyasalardan tekel ve oligopol piyasalardır.

Tam rekabetçi emek piyasası, işlerin ve işgücünün homojen ve çok sayıda olduğu, şeffaflık ve emek hareketliliğinin tam olduğu, sendikaların olmadığı bir emek piyasasıdır.

Tam rekabetçi bir emek piyasası için aşağıdaki varsayımlar kabul edilmektedir:

Bu nedenle soruda verilen IV. ve V. maddeler hatalıdır. Dolayısıyla doğru cevap I., II. ve III. maddeleri içeren C seçeneğidir.

Tam rekabet piyasasında denge kararlı bir dengedir. Piyasa ücreti yükselirse denge bozulacak, yüksek ücret işçiler için cazip olduğundan  işgücünün belirli bir kısmı bu ücrette çalışmak isteyecektir. Ancak işverenler böyle bir yüksek ücret düzeyinde sadece belirli sayıda işçi çalıştırmak isteyeceklerinden, işgücünün bir kısmı ücrete razı oldukları hâlde iş bulamayacaklardır. Piyasada  bu şekilde işsizliğin olması, sayıları açık işlere göre fazla olan işçilerin istihdam imkânı bulabilmek için  birbirleriyle rekabete girmelerine neden olacaktır. İşgücü arasındaki rekabet artacaktır. Emek arz fazlasının neden olduğu bu rekabet ücretlerin kademeli olarak tekrar inmesini sağlayacaktır. Bu ücret düzeyinde ücrete razı olup çalışmak isteyen herkes iş imkânı bulduğundan, piyasa tekrar dengesine kavuşacaktır.

Ücret düzeyi denge düzeyinin altına inerse, bu durumda yukarıdaki durumun tersi söz konusu olacaktır. Ücret düşük olduğu için işverenler için cazip, işçiler için arzulanmayan bir durum oluşacaktır. Bu ücret düzeyinde işverenler belirli bir düzeyde işçi çalıştırmak isteyecekler,
ancak işgücünün yalnızca bir kısmı bu ücrete razı olarak piyasada çalışmak isteyecektir. Bu da  talep fazlasına yol açacak, işverenler çalıştırmak için işçi bulamayacaklardır. Bu durum, işverenlerin az sayıda işgücünü çalıştırmak için rekabete girmelerine neden olacaktır. Ücretler kademeli olarak yükselecektir ve piyasa yeniden denge seviyesine dönecektir.

Görüldüğü üzere ücret denge düzeyinin üzerine çıktığında işgücü arasındaki rekabet azalmayacak aksine artacaktır. Bu nedenle B seçeneği yanlıştır. C ve D seçeneklerinde verilen işverenlerin çalıştırmak için işçi bulamaması ve işverenler arasındaki rekabetin artması durumu ise ücretin denge düzeyinin altına düşmesi durumunda gerçekleşecektir. Ancak her iki durumda da -ücretin denge seviyesinin üzerine çıkması veya altına inmesi- piyasa denge düzeyine geri dönecektir. Bu nedenle C, D ve E seçenekleri de doğru değildir.

Ancak, ücret denge düzeyinin üzerine çıktığında işgücünün bir kısmı ücrete razı oldukları hâlde iş bulamayacaklardır. Bu nedenle doğru cevap A seçeneğidir.

Denge ücreti; emek arz ve talebini eşitleyen ücrettir. İşsizliğin olmadığı bu ücret düzeyine piyasayı temizleyen ücret de denilir.

Bu nedenle doğru cevap D seçeneğidir.

Tam rekabetçi bir emek piyasası kararlı denge hâlindedir ve denge ücretinden sapmalar olsa da piyasa zaman içinde tekrar denge ücretine dönecektir. Bu duruma tam rekabette tek ücret kanunu adı verilir.

Bu nedenle doğru cevap E seçeneğidir.

Tam rekabet piyasasının şeffaflık varsayımı gereği B şehrinde çalışan işçiler A şehrindeki kendileri ile aynı özelliklere sahip meslektaşlarının daha yüksek ücret aldıklarından haberdar olacaklardır. Yine piyasanın mobilitenin tam ve maliyetsiz oluşu varsayımı gereğince düşük ücretle çalışan işçiler A piyasasına gireceklerdir. İşgücünün bu şekilde B piyasasından A piyasasına geçiş yapması, diğer şeylerde değişme yokken göç alan A piyasasında emek arzının sağa (artma), göç veren B piyasasında ise sola (azalma) kaymasına neden olacaktır.

Bu nedenle doğru cevap A seçeneğidir.

Bir piyasada talep fazlası; ya emek arzı sabitken emek talebinin artması ya da emek talebi sabitken emek arzının azalması nedeniyle olabilir. 

B nedenle doğru cevap D seçeneğidir.

Marjinal ürün değeri, ilave işçinin istihdam edilmesi ile para birimi cinsinden toplumun sağladığı ekstra üretimi gösterir ve son işçinin verimliliği ile ürün fiyatının çarpımına eşittir.

Bu nedenle doğru cevap B seçeneğidir.

Ürün piyasasında tekelci bir firmanın emek talep eğrisi ve tam rekabetçi bir firmanın emek talep eğrisi şekil üzerinde gösterildiğinde tekelci bir firmanın emek talep eğrisinin tam rekabetçi bir firmanın emek talep eğrisinin sol tarafında yer aldığı ve daha dik olduğu görülmektedir. Bu farklılığın temel nedeni tam rekabetçi bir firmada marjinal gelirin malın fiyatına eşit olmasına karşılık, tekelci bir firmada marjinal gelirin fiyattan küçük olmasıdır.

Bu nedenle doğru cevap E seçeneğidir.

Üretimin büyük bir kısmının az sayıda firma tarafından yapıldığı piyasa türü oligopol piyasasıdır.

Tek ücret kanunu tam rekabet piyasalarında kısa dönemde denge ücretinden sapmalar olabilse de uzun dönemde arz ve talep güçlerinin piyasayı tekrar denge ücretine getireceğini ifade eden kuraldır.

Ücret katılığı (rijitliği); parasal ücretlerin; sendikalar, toplu sözleşme düzeni veya işverenlerden kaynaklanan sebeplerle azalamaması halidir.

Marjinal Ürün Değeri; İlave işçinin istihdam edilmesi ile para birimi cinsinden toplumun sağladığı ekstra üretimi gösterir. Son işçinin verimliliği ürün fiyatı ile çarpılarak bulunur.

Bir mala yönelik talebin artması o malın üretiminde kullanılan emeğe olan talebin de artmasına neden olur. Diğer şeylerde değişme yokken emek talebinin bu şekilde artması emek talep eğrisini sağa kaydıracak ve geçerli ücret düzeyinde talep fazlası meydana gelecektir. Piyasada işverenlerin çalıştırmak  istediklerinden daha az işçi olması işverenler arası rekabete sebep olarak emek
piyasası, eskisine göre hem daha yüksek ücret hem de daha yüksek istihdam
düzeyinde yeni bir dengeye gelecektir.

Tam rekabet piyasası ekonomide kaynak dağılımının en iyi olduğu durumu göstermekle birlikte gerçek hayatta piyasanın bütün özelliklerini eksiksiz taşıyan örneklere rastlamak neredeyse imkânsızdır. Gerçek  hayatta bunun yerine eksik rekabetçi yapılanmalar gözlenir. Ürün piyasasında tekelci bir firmanın emek talep eğrisinin tam rekabetçi bir firmanın emek talep eğrisinin sol tarafında yer aldığı ve daha dik olduğu görülmektedir. Bu farklılığın temel nedeni tam rekabetçi bir firmada marjinal gelirin malın fiyatına eşit olmasına karşılık, tekelci bir firmada marjinal gelirin fiyattan küçük olmasıdır. Diğer şeyler eşitken tekelci firmalar, tam rekabetçi firmalara nazaran daha az sayıda işçi istihdam ederler.

Oligopolcünün emek arz eğrisinin pozitif eğimli kısmı, firmanın piyasadaki işsizlerin tümünü istihdam ettikten sonra diğer firmalardan eleman transfer etmek durumunda kaldığı istihdam düzeylerini gösterir. Oligopolcü rakip firmalardan transfer yapmak istediğinde rakipleri de elemanlarını kaptırmamak için ücretleri yükseltirlerse emek arz eğrisinin pozitif eğimli kısmı dik olacaktır. Öte yandan rakip firmalar oligopolcünün bu çabalarına karşılık vermezlerse emek arz eğrisinin pozitif eğimli kısmı yatık olacak, oligopolcü ücreti fazla yükseltmeden rakip firmalardan personel transfer edebilecektir.

Emeği tam rekabetçi bir piyasadan istihdam eden firma piyasada bu tür emeği istihdam eden çok sayıda firmadan birisi konumunda olacaktır. Emeğin fiyatı  piyasa emek arz ve talep eğrilerinin kesiştiği noktada belirlenecektir. Tam rekabet piyasasında yer alan tek bir firmanın fiyatı değiştirme gücü olmadığı, yani fiyat alıcısı olduğu hatırlanırsa, firma bu ücreti veri olarak alacak ve bu ücret düzeyinden dilediği kadar işçi çalıştırabilecektir. Emek arz eğrisinin sonsuz esneklikte olması veri ücret düzeyinde firmanın ücreti değiştirmeksizin dilediği kadar işçi çalıştırabileceğini göstermektedir.

Tek ücret kanunu, tam rekabet piyasalarında kısa dönemde denge ücretinden sapmalar olabilse de uzun dönemde arz ve talep güçlerinin piyasayı tekrar denge ücretine getireceğini ifade eden kuraldır. Oligopolcü bir firmaya olan emek arz eğrisinin şekli, belirli bir istihdam düzeyine kadar sonsuz esnek, sonra pozitif eğimlidir. Oligopolcü firmaların karşılaşacakları emek arz eğrisi asla tam rekabetçi bir firmanın karşılaştığı gibi sonsuz esneklikte bir eğri olmayacaktır.