ÇALIŞMA EKONOMİSİ I

Emek talebinin türetilmiş bir talep olduğu, yani işverenlerin mal ve hizmet üretebilmek için emek talep ettikleri gerçeği, emek piyasalarının en belirgin özelliğidir. Güncel hayatta emek piyasalarında firmaların işgücüne olan taleplerinin sabit bir seyir izlemediği, başta ücretler olmak üzere çok sayıda
unsura bağlı olarak artıp azalabildiğine şahit olmaktayız.

Emek piyasasının en belirgin özelliği, emek talebinin “türetilmiş” bir talep olmasıdır. İnsanlar mal ve hizmetleri bizatihi onlardan sağladıkları fayda sebebiyle talep ederlerken, emek işverenler tarafından “bir şey üretmek amacıyla” talep edilir. Bu açıdan herhangi bir tür emeğe olan talep iki şeye bağlıdır: (1) Ürünün üretilmesinde emeğin ne derece verimli olduğu, (2) O ürünün piyasa değeri.

Gerek iktisada giriş, gerekse iktisat teorisi derslerinden hatırlanacağı gibi, üretimde iki temel dönem söz konusudur. Bunlardan kısa dönem firmanın üretimde kullandığı girdilerden bazılarını (örneğin emek ve hammadde) arttırabildiği ancak sermaye miktarını ve üretim kapasitesini değiştiremediği zaman dilimini; uzun dönem ise firmanın bütün üretim faktörlerini değiştirebildiği, yeni makineler satın alıp yeni binalar inşa edebildiği zaman dilimini göstermektedir.

Emek talebi ile ilgili analize “Kısa dönemde firma kaç işçi istihdam etmelidir?” sorusu ile başlayalım. Ancak, öncelikle burada kullanacağımız talep teorisinin varsayımlarını hatırlamamız yararlı olacaktır. Bunlar:
• Firmalar kar maksimizasyoncusudur.
• Firmalar üretim için sadece emek ve sermaye kullanırlar.
• Firmaların bulundukları ürün ve emek piyasaları tam rekabetçidir (yani ürün fiyatı ve ücretler veridir).
• Emek maliyeti ücretten oluşur ve işgücü tamamen homojendir.

Bu varsayımları göz önünde bulundurarak yukarıdaki soruyu cevaplamamız gerekirse, karını maksimize etmek isteyen bir firmanın, işçileri -firmanın karına katkıları bir lira dahi olsa- istihdam edeceğini söyleyebiliriz. Firmalar istihdam kararını verirken, çoğumuzun gündelik hayatta -belki de farkında olmadan- uyguladığımız marjinal karar alma kuralını uygularlar. Bu kural herhangi bir eylemi yapmakla elde edilecek getiri ve maliyetin karşılaştırılması esasına dayanır. Buna göre kar, maliyeti aştığı sürece o eylemi yapmak tercih edilecektir.

Marjinal karar alma kuralına dönersek, işverenin, istihdam
kararı verirken son işçinin maliyeti ile getirisini mukayese edeceği belirtilmişti. Son işçinin maliyetini ücret oranı, getirisini ise marjinal ürün göstermektedir.

Karını maksimize etmek isteyen işveren, işe alacağı son işçinin firmaya sağladığı parasal getiri (MRPL) maliyetinden (W) büyük olduğu müddetçe istihdamı arttıracak, MRPL=W olduğunda ise istihdamda durma noktasına ulaşılacaktır.

Kısa Dönem Emek Talep Eğrisi: Sermaye ve diğer bütün faktörler sabitken ücret oranı ile firmanın emek talep miktarı arasındaki ilişkiyi gösteren eğridir.

Herhangi bir malı üretirken, teknolojik olarak faktörleri birbiri yerine kullanmak mümkünse, kullanılabilecek faktör miktarları ile ilgili olarak genellikle birden fazla seçenek söz konusu olabilmektedir. Örneğin, ayakkabı üretimini atölye düzeninde çok sayıda işçi, az sayıda sermaye malı (makine ve teçhizat) kullanarak yapmak mümkün olduğu gibi; aynı miktar üretimi yoğunlukla bilgisayarlı makinelerle gerçekleştirip çok az sayıda işçi çalıştırarak da yapmak mümkündür. “Üretimde ne kadar emek ve ne kadar sermaye kullanılacaktır?”  sorusunun cevabı faktörlerin örneğimizde olduğu gibi birbirleri yerine kullanılıp kullanılmayacağına bağlıdır.

Eş-maliyet doğrularının başlıca özelliği, “negatif eğimli olmaları” dır. Eş-maliyet doğrularının ikinci özelliği, “eğiminin sabit ve faktör fiyatlarının birbirine oranına (w/r) eşit olması”dır. Üçüncü özellik, “üretim bütçesindeki değişikliklerin eş-maliyet doğruları ile gösterilebilmesi”dir. Son olarak, “faktör fiyatlarındaki değişikliklerin eş-maliyet doğruları ile gösterilebilmesi” doğruların bir başka özelliğidir.

Eş-ürün eğrilerinin özelliklerin başında negatif eğimli olmaları gelmektedir. Eş-ürün eğrilerinin ikinci özelliği orijinden bakıldığında dış bükey olmalarıdır. Bu özellik azalan marjinal teknik ikâme oranı kavramı ile ilgilidir. Eş-ürün eğrilerinin üçüncü özelliği ise orijinden uzaklaştıkça daha yüksek üretim düzeyini göstermesidir.