ÇALIŞMA EKONOMİSİ I - Deneme Sınavı - 3

Firmaya özgü eğitimin, sadece o eğitimi veren firmada işçinin verimliliğini artıracağı ve bu nedenle transfer edilemeyeceği varsayılır. Örneğin, IBM ya da Microsoft gibi çokuluslu, büyük ölçekli şirketlerdeki bilgisayar program yazılımı için
eğitim ya da Vodafone şirketindeki network kurulumu gibi bazı işler için eğitim, firmaya özgü bilgi ve donanımı kapsayabilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Amartya Sen refah ekonomisi, yoksulluk ve kalkınma konularında özgün katkıları olan bir düşünürdür; “yapabilirlikler” yaklaşımına göre Sen, refah ekonomisinin tümüyle gelir bazında düşünülmesi ve ekonomik büyümenin bir ülkedeki yaşam kalitesinin başlıca ölçütü olarak ele alınması konusunu eleştirmiştir. Sen’e göre, gelir ölçütü,
ekonomik büyümenin nimetlerinden herkesin aynı biçimde yararlanamadığını ve yoksun durumda olanları göstermediği için yaşam standardı açısından iyi bir ölçüt değildir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Feminist teori, toplumsal cinsiyet, patriyarka ya da erkek egemen ideoloji/sistem, yeniden üretim, hiyerarşik ikilikler (özel alan/kamusal alan gibi) ve cinsiyete dayalı iş bölümü gibi kavramlarla topluma ve hayata bakarlar.  Beşeri Sermaye modelinin atomistik bir bakış açısıyla, bireylerin kararlarında diğer bireylerin ve toplumsal faktörlerin-cinsiyet, sınıf, ırk, etnik köken vb.- etkisini ihmal ettiğini vurgular. Beşeri sermaye yatırımının cinsiyete göre eşitsiz dağılımının, kadınların ev içi üretim ve bakım emeği sorumluluklarının “doğal”laştırılmasında yattığını düşünürler. Doğru cevap D seçeneğidir.

Ortodoks iktisat teorisine göre eğitim ve sağlık hizmetlerinin ortak özelliklerinden en önemlisi, her ikisinin de dışsallıklar yaratması ve yarı kamu malı olmalarıdır.

Beşeri sermaye modeli, arz yönlü Neoklasik bir teori olarak, beşeri sermaye yatırımı yapan bireylerin işgücü piyasasında, işyeri eğitimine nasıl yatırım yaptıklarını, bireylerin yaş-kazanç profillerini ve kadın - erkek ücret farklılıklarını analiz eder.

Beşeri sermaye yatırımı fiziksel sermaye yatırımına benzer, yani makine ve teçhizata yapılan yatırım gibidir. Birey, eğitim, işyerinde eğitim ya da tıbbi bakım yoluyla beşeri sermaye yatırımı yapabilir; bireyin üretimi
bir ölçüde sahip olduğu beşeri sermaye donanımını getirisine bağlıdır. Yani, beşeri sermaye, ilave yatırımın ilave üretim artışına yol açtığı bir üretim aracıdır. Beşeri sermayenin ikâmesi mümkündür ancak, toprak, sabit sermaye ya da emek gibi transfer edilemez.

Bireylerin eğitim talebini farklılaştırmasına, bu durumda, iki faktör etki eder: bireysel yetenek, bilişim kapasitesi ve ailenin refah düzeyi.

Eğitim ile kalkınma arasında olumlu bir ilişki olduğunu düşünen yazarların görüşleri üzerinden eğitimin kalkınmaya “katkı”larını;
1. Ekonomik, toplumsal, kültürel, politik yapı ve ilişkilerde değişmeye uyum sağlayacak bireysel ve örgütsel davranışların kazandırılması, toplumun kalkınmanın gerektirdiği değişime hazırlanması,
2. Ekonomik yapıda öngörülen değişme ve gelişmenin gerektirdiği insan gücünün, istenilen yer, zaman ve nitelikte hazırlanması,
3. Üretim ve istihdam artışını sağlayacak, ekonomik büyümeye yön verecek sermaye sınıfının girişimci, lider ve elit niteliklerinin geliştirilmesi,
4. Gelir dağılımında denge, gelişmişlik farklarının, cinsiyetler arasındaki eşitsizliklerin azaltılması,
sınıflar arasındaki çatışmanın önlenmesi gibi politik hedefleri gözeten bir anlayışın, sınıfsal hareketlilik, sosyal adalet ve fırsat eşitliği söylem ve pratiğiyle bireylere benimsetilmesi.

İşverenlerin ücret dışı işgücü maliyetleri arasında işe alma ve kariyer anlamında ödüllendirme maliyeti başta gelmektedir. Zira işveren için çalışanın potansiyel verimlilik düzeyine ilişkin her zaman bir risk söz konusudur ve işveren bu maliyeti minimize etmek ister.

Sen’in yaklaşımında, gelir yerine yapabilirlikler, “potansiyel işlevsellikler” olarak tanımlanır.

Birincil piyasanın, formel iş bağlantısına sahip, güvenceli, sendikalı, tam zamanlı istihdam biçiminin hakim olduğu, “iyi” işlerle temsil edildiğini, ikincil piyasanın ise esnek çalışma saatlerinin, sendikasız, güvencesiz çalışmanın geçerli olduğu “kötü/güvencesiz” işlerin başat olduğu yapılar şeklinde analiz yapmaktadırlar.

Marksist teori, kapitalist sistemi sınıf, sömürü, sermaye birikim süreci, artı değer ve toplumsal yeniden üretim gibi kavramlarla analiz eder.

Yapabilirlik yaklaşımı, Birleşmiş Milletlerin İnsani Kalkınma Endeksinin (İGE) temel dayanağını oluşturmaktadır ve iktisadi gelişmenin yanı sıra eğitim, sağlık, bilgiye erişim gibi alanlardaki yapabilirlikler dikkate alınmaktadır.

Eğitim ekonomisi İktisadın oldukça geniş kapsamlı ve gittikçe gelişen bir alt disiplinidir: İşgücü piyasasında eğitimin getirisi, eğitim politikası ve eğitimin kalitesi, eğitim ve sanayinin etkileşimi, eğitimin ekonomik büyümeye etkisi ve eğitimin finansmanı gibi konuları kapsar.

Beşeri sermaye yatırımının iki temel boyutu olduğu kabul edilir: zorunlu eğitim ve işyerinde eğitim.

Temel varsayımlar şu şekilde sıralanabilir:
1. İşçiler ve işverenler rasyoneldir ve tam rekabetçi işgücü piyasası etkin çalışır. İşçiler, kendi kişisel donanımlarını (örneğin, eğitim düzeyi ve iş tecrübesi), kısıtlarını (örneğin, bakıma muhtaç küçük çocuk) ve tercihlerini (örneğin düzgün çalışma ortamı) dikkate alarak en yüksek ücretli işleri ararlar. İşverenler ise işgücü verimliliğini artırarak ve üretim maliyetlerini mümkün olduğunca aşağıya çekerek
kârını maksimize etmeye çalışır; ancak etkin çalışan piyasa ve rekabetten dolayı, işveren işçiye marjinal ürününe (MP) eşit ücret öder.
2. Ücret beşeri sermayenin bir fonksiyonudur: W=r. H (r=beşeri sermeye yatırımının getirisi, H= beşeri sermaye stoku)
3. Beşeri sermaye yatırımı fiziksel sermaye yatırımına benzer, yani makine ve teçhizata yapılan yatırım gibidir. Birey, eğitim, işyerinde eğitim ya da tıbbi bakım yoluyla beşeri sermaye yatırımı yapabilir; bireyin üretimi bir ölçüde sahip olduğu beşeri sermaye donanımını getirisine bağlıdır. Yani, beşeri sermaye, ilave yatırımın ilave üretim artışına yol açtığı bir üretim aracıdır. Beşeri sermayenin ikâmesi mümkündür ancak, toprak, sabit sermaye ya da emek gibi transfer edilemez.

4. Beşeri sermaye yatırımı, verimlilik ve ücret/ kazanç düzeyi arasında, doğru orantılı ve kuvvetli bir ilişki vardır.

Eğitim ile kalkınma arasında olumlu bir ilişki olduğunu düşünen yazarların görüşleri üzerinden eğitimin kalkınmaya “katkı”larını;

1. Ekonomik, toplumsal, kültürel, politik yapı ve ilişkilerde değişmeye uyum sağlayacak bireysel ve örgütsel davranışların kazandırılması, toplumun kalkınmanın gerektirdiği değişime hazırlanması,
2. Ekonomik yapıda öngörülen değişme ve gelişmenin gerektirdiği insan gücünün, istenilen yer, zaman ve nitelikte hazırlanması,
3. Üretim ve istihdam artışını sağlayacak, ekonomik büyümeye yön verecek sermaye sınıfının girişimci, lider ve elit niteliklerinin geliştirilmesi,
4. Gelir dağılımında denge, gelişmişlik farklarının, cinsiyetler arasındaki eşitsizliklerin azaltılması, sınıflar arasındaki çatışmanın önlenmesi gibi politik hedefleri gözeten bir anlayışın, sınıfsal hareketlilik, sosyal adalet ve fırsat eşitliği söylem ve pratiğiyle bireylere benimsetilmesi şeklinde özetlemek mümkündür.

Genel amaçlı eğitim, tanımı gereği, eğitimi sağlayan firmadan bir başka firmaya kolaylıkla transfer edilebilir; rekabetçi bir piyasada işverenin bu tip bir yatırımın getirisini elde etmesine olanak yoktur; bu nedenle eğitimi alan işçiye diğer firmalarda ödenen ücret ödenecektir. Sadece eğitimin verildiği işyerinde değil, tüm işkolunda/sektörde geçerli olan bu eğitim, örneğin temel bilgisayar
kullanımı, muhasebe teknikleri ya da elektrikçi, marangozluk gibi el becerisine dayalı mesleklere yönelik temel eğitimi kapsar. Eğer genel amaçlı işyeri eğitimi söz konusu ise işçi tüm maliyeti üstlenmek zorundadır çünkü bu yatırımın tüm getirisini o elde edecektir. Dolayısıyla, bu tip yatırım için de birey aynen zorunlu eğitimde olduğu gibi maliyet ve gelir hesaplaması yaparak bu tip yatırıma karar vermek durumundadır.

Kurumcular, eğitim ile kazanç arasındaki pozitif ilişkiyi açıklayan, eğitimin “sinyal” fonksiyonunu analiz ederler. Bu görüşe göre, işverenler, işçinin verimliliği ile ilgili eksik enformasyona sahiptir; bu yüzden işe almadan önce, adaylar arasında bir eleme yaparlar.

Feminist teori, toplumsal cinsiyet, patriyarka ya da erkek egemen ideoloji/sistem, yeniden üretim, hiyerarşik ikilikler (özel alan/kamusal alan gibi) ve cinsiyete dayalı iş bölümü gibi kavramlarla topluma ve hayata bakarlar. Görünmeyen kadın emeğinin özgünlüğünü vurgulayarak kadınların özel alandaki ev içi üretim ve bakım işlerini üstlenmeleriyle, kamusal alanda, işyerlerindeki ikincil konumları arasındaki ilişkinin sürekliliğine dikkat çekerler.