ÇALIŞMA EKONOMİSİ I - Deneme Sınavı - 21

Oligopol piyasası, endüstrideki üretimin büyük bir kısmının az sayıda firma tarafından yapıldığı bir piyasa türüdür. Oligopol piyasasında firmaların üretim, satış, yatırım ve reklam planlarında karşılıklı bağımlılık söz konusudur. Oligopolcü firmalar piyasadaki üretimin büyük kısmını gerçekleştiren büyük kuruluşlar olduğundan, oligopolcü firmaların karşılaşacakları emek arz eğrisi asla tam rekabetçi bir firmanın karşılaştığı gibi- sonsuz esneklikte bir eğri olmayacaktır.

Ücretler azalma yönünde yapışkan ise arz veya talep kaymasına bağlı olarak piyasada arz fazlası oluştuğunda bozulan piyasa dengesinin yeniden dengeye gelmesini sağlayan unsurlar nispi ücretler ve faktör hareketliliğidir.

Denge Ücreti: Emek arz ve talebini eşitleyen ücrettir. İşsizliğin olmadığı bu ücret düzeyine piyasayı temizleyen ücret de denilir. Tam rekabetçi bir emek piyasası kararlı denge hâlindedir ve denge ücretinden sapmalar olsa da piyasa zaman içinde tekrar denge ücretine döner.

Marjinal ürün değeri (VMP), ilave işçinin istihdam edilmesi ile para birimi cinsinden toplumun sağladığı ekstra üretimi gösterir ve son işçinin verimliliği ile ürün fiyatının çarpımına eşittir. Marjinal ürün geliri (MRP) ise ilave işçinin istihdamı ile firmanın para birimi cinsinden sağladığı ekstra üretimi gösterir ve son işçinin verimliliği ile firmanın marjinal gelirinin (son üretilen malın satımından elde edilecek gelir) çarpımına eşittir.  Ürün piyasasında tam rekabetçi bir firma için emek talebi (DL) marjinal ürün gelirine ve marjinal ürün değerine eşit olacaktır.

Özellikle gelişmiş ülkelerde, çalışanların neredeyse %90’ına yakınının ücret ve maaş geliriyle geçimlerini sağlıyor olmaları, ücret konusunun ne kadar geniş bir kitleyi ilgilendirdiğinin de en önemli göstergesidir. Emeğin fiyatı olan ücretin temel belirleyicileri emek arzı ve talebidir

Emeğin fiyatı olan ücretin temel belirleyicileri emek arzı ve talebidir

Tam rekabetçi bir emek piyasası için aşağıdaki varsayımlar kabul edilmektedir.
• Firmalar karlarını, işçiler ise faydalarını maksimize etme peşindedirler.
• Piyasa şeffaftır. Firmalar ve işçiler piyasadaki işler ve ücretler hakkında tam bilgiye sahiptirler.
• Piyasada homojenite vardır. İşçiler beceri ve verimlilik bakımından, işler ise ücret dışı gelirler ve çalışma şartları bakımından homojendirler (birbirinin aynı özelliklere sahip).
• İş piyasasında çok sayıda işçi ve işveren vardır, sendikalar yoktur.
• Piyasadaki bütün işler işçilerin rekabetine açıktır. İşçinin bir işten diğerine geçişini engelleyen kıdem şartı veya firma içinden elemanların işe alınması gibi kurumsal engeller yoktur. Mobilite (emek hareketliliği) maliyetsizdir

Piyasadaki bütün işler işçilerin rekabetine açıktır. İşçinin bir işten diğerine geçişini engelleyen kıdem şartı veya firma içinden elemanların işe alınması gibi kurumsal engeller yoktur.

Aynı analiz emek piyasasına uyarlanıldığında, tam rekabetçi bir emek piyasasında piyasa dengesinin emek arz (SL) ve talep (DL) eğrilerinin kesiştiği X noktasında kurulduğu görülmektedir. X noktasında denge ücreti olan WTR ücretine razı olup çalışmak isteyen herkes (LTR kadar işgücü) işverenler tarafından talep edileceğinden, piyasada işsizlik olmayacaktır.

Tam rekabet piyasasında denge kararlı bir dengedir. Örneğin, piyasa ücreti W2’ye yükselirse denge bozulacak, yüksek ücret işçiler için cazip olduğundan L2 kadar işgücü bu ücrette çalışmak isteyecektir. Ancak işverenler böyle bir yüksek ücret düzeyinde sadece L1 kadar işçi çalıştırmak isteyeceklerinden, L1-L2 (veya ab) kadar işgücü ücrete razı oldukları hâlde iş bulamayacaklardır. Piyasada bu şekilde işsizliğin olması, sayıları açık işlere göre fazla olan işçilerin istihdam imkânı bulabilmek için birbirleriyle rekabete girmelerine neden olacaktır. Emek arz fazlasının neden olduğu bu rekabet ücretlerin kademeli olarak tekrar WTR düzeyine inmesini sağlayacaktır.

Denge Ücreti: Emek arz ve talebini eşitleyen ücrettir. İşsizliğin olmadığı bu ücret düzeyine piyasayı temizleyen ücret de denilir.

Önceki şekilde tam rekabetçi bir emek piyasasının kararlı denge hâlinde olduğunu, denge ücretinden sapmalar olsa da piyasanın zaman içinde tekrar denge ücretine döneceğini incelemiştik. Bu duruma tam rekabettetek ücret kanunu denilir. Piyasanın geneli için geçerli olan bu sonuç alt piyasalar için de geçerlidir. Daha açık bir ifadeyle belirtmek gerekirse tam rekabetçi iki piyasa arasında ücret farklılıkları olabilse de bu durum uzun dönemde geçerli olmayacak ve ücretler eşitlenecektir

İş piyasalarının başlıca görevi, işgücünün etkin dağılımını gerçekleştirmektir. Piyasanın gerek arz gerekse talep yönünün oldukça dinamik olduğu göz önünde bulundurulursa bu gerçekleştirilmesi bir hayli zor bir görevdir. Arz yönünden her yıl piyasaya yeni işçiler girer ve mevcut çalışanların bir kısmı iş değiştirirken, talep yönünden de kimi işveren firmasını kapatıp piyasadan çekilirken bazıları da piyasaya yeni giriş yapmakla, bir kısmı da işini büyüttüğü için ilave işçiye ihtiyaç duyar. Böylesine dinamik iki unsurun dengede olabilmesi, ücretlerin değişebilmesi ve emeğin hareketliliği sayesinde mümkün olmaktadır.

Ücret Katılığı: Parasal ücretlerin; sendikalar, toplu sözleşme düzeni veya işverenlerden kaynaklanan sebeplerle azalamaması halidir.

Tam Rekabetçi Emek Piyasası: İşlerin ve İşgücünün homojen ve çok sayıda olduğu, şeffaflık ve emek hareketliliğinin tam olduğu, sendikaların olmadığı bir emek piyasasıdır.

Tam rekabetçi bir emek piyasası için aşağıdaki varsayımlar kabul edilmektedir.
• Firmalar kârlarını, işçiler ise faydalarını maksimize etme peşindedirler.
• Piyasa şeffaftır. Firmalar ve işçiler piyasadaki işler ve ücretler hakkında tam bilgiye sahiptirler.
• Piyasada homojenite vardır. İşçiler beceri ve verimlilik bakımından, işler ise ücret dışı gelirler ve çalışma şartları bakımından homojendirler (birbirinin aynı özelliklere sahip).
• İş piyasasında çok sayıda işçi ve işveren vardır, sendikalar yoktur.
• Piyasadaki bütün işler işçilerin rekabetine açıktır. İşçinin bir işten diğerine geçişini engelleyen kıdem şartı veya firma içinden elemanların işe alınması gibi kurumsal engeller yoktur. Mobilite (emek hareketliliği) maliyetsizdir.

Denge Ücreti: Emek arz ve talebini eşitleyen ücrettir. İşsizliğin olmadığı bu ücret düzeyine piyasayı temizleyen ücret de denilir.

Tek Ücret Kanunu:  Tam rekabet piyasalarında kısa dönemde denge ücretinden sapmalar olabilse de
uzun dönemde arz ve talep güçlerinin piyasayı tekrar denge ücretine getireceğini ifade eden kuraldır.

Tam rekabet piyasasının şeffaflık varsayımı (özelliği) gereği B şehrinde çalışan işçiler A şehrindeki kendileri ile aynı özellikleresahip (homojenite) meslektaşlarının daha yüksek ücret aldıklarından
haberdar olacaklardır. Yine piyasanın mobilitenin tam ve maliyetsiz oluşu varsayımı gereğince düşük
ücretle çalışan işçiler A piyasasına gireceklerdir. Çünkü işçilerin düşük ücreti kabullenmeleri onların faydalarını azamileştirme peşinde olacakları varsayımı ile çelişecektir.