ÇALIŞMA EKONOMİSİ I - Deneme Sınavı - 17

Marjinal Verimlilik Teorisi marjinal fayda ilkesinin tam rekabet piyasalarında mübadele (değişim) değerini belirlemeye yettiği görüşünden hareketle mübadele değerinin kaynağının emek değil fayda ya da kullanım değeri olduğunu savunmaktadır. Teorinin ana aktörü ‘işveren’ dir. Çünkü işveren hem tüketici tercihlerini gözetlemek zorundadır hem de çalışacak emek miktarının (istihdam) belirlenmesinde karar alıcı konumundadır.

Marjinal Verimlilik Teorisine göre mal ve hizmet üretim miktarını belirleyen temel unsur tüketicilerin faydası veya satın alma isteğidir. Eğer bireyler bir ürünü talep etmezlerse onu üretmek için ne kadar emek sarf edildiğinin önemi yoktur. Buna göre herhangi bir mal veya hizmetin değeri ondan yararlananlar için taşıdığı marjinal faydaya bağlıdır.

Teoriye göre emek piyasasında ücretler yalnızca arz ve talep mekanizmalarına bağlı olarak oluşmamakta, bir çok unsur bunda etkili olabilmektedir. Günümüzün demokratik rejimle yönetilen ülkelerinde çalışanların ücretlerini yükseltmek ve daha iyi sosyal haklar elde etmek için sendikaların çatısı altında organize oldukları bilinen bir gerçektir.

Etkin Ücret Teorisi işçilere denge ücretinin (piyasayı temizleyen ücret) üstünde ücret verildiği zaman bunun maliyetleri arttırmakla birlikte çeşitli açılardan emek verimliliğini maliyet artışından daha fazla arttıracağını savunur. Dolayısıyla böyle davranmak sonuçta işveren kârlarını arttıracaktır.

İş gücüne etkin ücret vererek işten ayrılma oranlarının azaltılabileceği ve bu yolla maliyet tasarrufu ve verimlilik artışı sağlanabileceğini savunan Etkin Ücret Modelidir.

Kötümser bir demografi teorisi olan Malthus’un Nüfus Teorisi insanlardaki üreme içgüsünün insan iradesinden ve menfaat duygusundan daha kuvvetli olduğunu ileri sürer. Malthus, 18. Yüzyıl sonlarına doğru yapılmış gözlemleri dikkate alarak, nüfusun kaydedeceği uzun dönemli gelişmenin, gıda maddeleri üretimindeki artıştan daha hızlı olacağını savunmuştur. Malthus’a göre nüfus artışının 1. 2. 4. 8, 16, 32, 64, 128 ve 256 şeklinde geometrik bir dizi izleyerek çoğalmasına karşılık, tarım ürünleri üretim artışının en iyimser tahminlerle 1, 2. 3. 4, 5, 6, 7, 8 ve 9 gibi aritmetik bir dizi temposu izleyecektir. Bu durum doğal olarak zaman içinde ciddi bir beslenme sorunu doğuracaktır.

Klasik ücret teorilerinden biri olan Ücretin Tunç Kanunu emeği tıpkı bir ‘mal’ gibi değerlendirmiştir. Buna göre emeğin değeri sonuçta üretim maliyetlerine bağlıdır. Bu noktada emeğin ‘doğal’ ve ‘piyasa’ olmak üzere iki değeri söz konusudur. Emeğin doğal değeri veya fiyatı (doğal ücret) işçilerin
geçimlerini sağlamaya ve hayatlarını devam ettirmeye yetecek olan fiyattır. Emeğin piyasa değeri ise
diğer mallarda olduğu gibi arz ve talebin kesişmesi ile ortaya çıkan fiyatıdır (piyasa ücreti). Buna göre emek kıt olduğu zaman ücret yüksek, bol olduğu zaman ise düşük olacaktır. Kısa dönemde emeğin piyasa fiyatı emek arz ve talebindeki değişmelere bağlı olarak doğal fiyatından farklılaşabilir. Ancak bu durum orta vadede giderilmek ve piyasa ücreti doğal ücrete yaklaşmak zorundadır.

Klasik iktisatçılardan D. Ricardo 1823 yılında kaleme aldığı ‘Ekonomi Politiğin İlkeleri’ adlı kitabında emeğin piyasa ücretinin doğal ücrete eşitlenme sürecini Malthus’un yukarıda kısaca açıklanan teorisine dayandırır. Ona göre emeğin piyasa ücreti doğal ücreti geçerse işçilerin refah düzeyleri artacaktır. Bu durum onların daha iyi koşullarda yaşamalarını sağlamanın yanı sıra nüfus artışını da
teşvik edecektir.

Tersi durumda, emeğin piyasa ücreti doğal ücretinin altında olduğunda ise işçiler sefalete düşecekler ve özellikle çocuk ölümleri artacaktır. Düşük ücretler aynı zamanda insanların evliliklerini ertelemelerine sebep olacaktır. Bu faktörler orta vadede emek arzının azalmasına, bu ise emeğin piyasa ücretinin doğal ücret düzeyine yükselmesine yol açacaktır. Bu nedenle klasik iktisatçılara göre uzun dönem emek arz eğrisi doğal ücret düzeyinde sonsuz esneklikte bir eğridir.

Klasik doğal ücret teorisi Malthus’un Nüfus Teorisi’ne dayandırılmış olması, azalan verimler kanununun pratik sonuçlarının abartılması, ücret yükselmelerine bağlı olarak nüfusun otomatik bir şekilde artacağı varsayması ve ücret belirlenmesinde sadece emek arzını hesaba katması yönüyle eleştirilirken 19. yüzyılda Avrupa’daki işçilerin ve çiftçilerin içinde bulundukları uzun süreli yoksulluk halini açıklaması nedeniyle dikkate alınmıştır.

J. S. Mill’ e göre sermaye/nüfus oranını değiştirmenin dışında işgücünün durumunu düzeltmenin başka bir yolu yoktur. Bir yandan ücret fonuna diğer yandan emek arz miktarına bağlı olan ücretler yine bu iki belirleyici unusurun artıp azalmasına bağlı olarak değişir. Ücret fonu artmadan veya işçi sayısı azalmadan ücretler yükselemeyeceği gibi, fon büyüklüğü azalmadan veya işçi sayısı artmadan da ücretler düşmeyecektir.

Marksist Artık Değer Teorisinin Klasik Doğal Ücret Teorisinden iki açıdan farklılaşmakjtadır. Birincisi, klasik iktisatçıların bakış açısıyla doğal ücret işçinin çalışma gücünü koruması ve neslini devam ettirebilmesi için gerekli malların tutarı ile ölçülmekte iken, Marx işçinin iklim ve toplumsal gelişme koşullarına göre değişen sosyal ihtiyaçlarının karşılanmasını da doğal ücrete dahil etmiştir. Bu açıdan Marx’ın savunduğu doğal ücret klasik iktisatçıların doğal ücretine göre daha yumuşak bir kavramdır. Asgari geçim ücretine bu şekilde sosyal unsurların da katılması ücretlerin bölgeler ve zamanlar arasındaki farklılıklarını ‘açıklanabilir’ kılmaktadır. Marksist teori ile klasik ücret teorisi arasındaki ikinci nüans (küçük farklılık) ‘ücretlerin neden doğal ücret düzeyinde kilitlendiği’ ne yöneliktir.

Marjinal verim teorisi işverenlerin ve yöneticilerin karmaşık marjinal hesaplamaları yapamamaları, kâr maksimizasyonu varsayımına dayanması, tam rekabet piyasasının geçerli olduğunu varsaymasıve ücret artışının verimliliği yükselttiği tezini göz ardı etmesi nedeniyle eleştirilirken uzun dönemde ücret oluşumunu açıklamakta yetersiz kalma durumu pazarlık gücü teorisinin eleştirildiği bir alandır.

Uygulamalı iktisat konusunda çalışan bazı iktisatçılar pazarlık gücü teorisinin eksik olduğunu ve uzun dönemde ücret oluşumunu açıklamakta yetersiz kaldığını ileri sürerek eleştirmektedirler. işverenlerin ve yöneticilerin karmaşık marjinal hesaplamaları yapamamaları, kâr maksimizasyonu varsayımına dayanması, tam rekabet piyasasının geçerli olduğunu varsayması ve ücret artışının verimliliği yükselttiği tezini göz ardı etmesi durumları ise Marjinal Verim Teorisinin eleştirildiği alanlardır.

İçeridekiler-Dışarıdakiler Teorisi’ne göre firmalar işçi devrinin maliyetli olması durumunda firmada boşalan pozisyonları piyasadan daha düşük ücretle işçi bulabilecekleri halde daha yüksek ücret ödeme pahasına zaten kendilerinde çalışan ve özelliklerinden emin oldukları işçilerle doldurmayı tercih ederler. İçeridekiler-Dışarıdakiler Teorisinin başlıca dört varsayımı bulunmaktadır:

1. Firmalar tümünü çalışanlarına yükleyemeyeceği işgücü devir oranı maliyetleri ile karşı karşıya bulunmaktadır
2. İçeridekiler bir takım piyasa güçlerine sahiplerdir
3. Firmaya yeni katılan işgücü, yeterli bir zaman sonrasında aynı işgücü devir maliyetine sahip olacak ve ücretini yeniden görüşme imkânına sahip olacaktır
4. İstihdam kararları, tek taraflı olmak üzere firmalar tarafından verilmektedir.

Ücret düzeyinin asgari geçim düzeyinin üstüne çıkmayacağını savunan klasik ücret teorisi, Ücretin Tunç Kanunudur.

Klasik iktisat ekolü 18. yüzyılın sonlarında İngiltere’de ortaya konulmuştur. Sanayi devriminin İngiltere’de ortaya çıkmasıyla birlikte felsefi temelleri ‘laissez faire’ (bırakınız yapsınlar) görüşüne dayanan klasik görüş hakim düşünce ekolü haline gelmiştir.

Klasik ücret teorilerinden biri olan Ücretin Tunç Kanunu emeği tıpkı bir ‘mal’ gibi değerlendirmiştir. Buna göre emeğin değeri sonuçta üretim maliyetlerine bağlıdır. Bu noktada emeğin ‘doğal’ve ‘piyasa’ olmak üzere iki değeri söz konusudur. Emeğin doğal değeri veya fiyatı (doğal ücret) işçilerin geçimlerini sağlamaya ve hayatlarını devam ettirmeye yetecek olan fiyattır. Emeğin piyasa değeri ise diğer mallarda olduğu gibi arz ve talebin kesişmesi ile ortaya çıkan fiyatıdır. İlk kez David Ricardo’nun 1817 yılında yayınladığı ‘İktisat Politikası ve Vergileme Prensipleri’ adlı eserinde ileri sürülmüştür. (piyasa ücreti). John Stuart Mill ise ücret fonu teorisini ortaya atmıştır.

Malthus’un Nüfus Teorisi; Nüfusun geometrik ve tarım ürünleri üretiminin aritmetik hızla artacağını ve aşırı nüfus artışının beslenme sorunları ve ölümlere yol açacağını ileri süren teoridir. Malthus’a göre nüfus artışının 1. 2. 4. 8, 16, 32, 64, 128 ve 256 şeklinde geometrik bir dizi izleyerek çoğalmasına karşılık, tarım ürünleri üretim artışının en iyimser tahminlerle 1, 2. 3. 4, 5, 6, 7, 8 ve 9 gibi aritmetik bir dizi temposu izleyecektir.

Klasik iktisatçılardan D. Ricardo 1823 yılında kaleme aldığı ‘Ekonomi Politiğin İlkeleri’ adlı kitabında emeğin piyasa ücretinin doğal ücrete eşitlenme sürecini Malthus’un yukarıda kısaca açıklanan teorisine dayandırır. Ona göre emeğin piyasa ücreti doğal ücreti geçerse işçilerin refah düzeyleri artacaktır. Bu durum onların daha iyi koşullarda yaşamalarını sağlamanın yanı sıra nüfus artışını da teşvik edecektir. İşçilerin sayısı arttığı zaman ise ‘kıtlık (nedret) kanunu’ devreye girecek ve piyasa ücretinin azalmasını sağlayacaktır. Bu azalma piyasa ücretlerini doğal ücret düzeyine -hatta kimi durumda onun da altına- indirecektir.