ÇALIŞMA EKONOMİSİ I - Deneme Sınavı - 8

Marjinal Karar Alma Kuralı
Emek talebi ile ilgili analize “Kısa dönemde firma kaç işçi istihdam etmelidir?” sorusu ile başlayalım. Ancak, öncelikle burada kullanacağımız talep teorisinin varsayımlarını hatırlamamız yararlı olacaktır.
Bunlar:
• Firmalar kâr maksimizasyoncusudur.
• Firmalar üretim için sadece emek ve sermaye kullanırlar.
• Firmaların bulundukları ürün ve emek piyasaları tam rekabetçidir (yani ürün fiyatı ve ücretler veridir).
• Emek maliyeti ücretten oluşur ve işgücü tamamen homojendir.

Emeğin Marjinal Ürünü (MPL)

Sermaye sabitken emek girdisinin bir birim arttırılması sonucunda toplam üründe meydana gelen değişikliktir.

Azalan Verimler Kanunu

Üretim faktörlerinden birisi sabit tutulurken diğer faktörün miktarı arttırıldığında toplam üründeki

artışın bir noktadan sonra azalacağını ifade eden iktisat kanunudur.

Ücret oranı para birimi (T), marjinal ürün ise adet cinsindendir. Karşılaştırma yapabilmek için son işçinin toplam üründe sağladığı artışın da para birimi cinsinden verilmesi gerekir. Marjinal ürün değerlerini ürünün piyasa fiyatı ile (aynı zamanda MR) çarparak son işçinin firmaya sağladığı getiriyi para birimi ile ifade edebiliriz.

Marjinal Teknik İkâme Oranı

Üretim miktarı sabitken sermayenin emek yerine kullanılabileceği (ikâme edeceği) orandır.

Ürün Talebindeki Değişmeler
Emek talebi türetilmiş bir talep olduğundan ürün piyasasında meydana gelen değişmeler aynı yönde emek piyasasına yansıyacaktır. Örneğin, ürün piyasasında ürün arzı sabitken ürün talebinin artması ürün fiyatlarının yükselmesine sebep olacaktır. Ürün fiyatının yükselmesi ise marjinal geliri arttıracağından sonuçta emeğin marjinal ürün geliri artacak, işveren veri ücret düzeyinde daha fazla işgücü talep ettiği için emek talebi artacaktır.

Uzun Dönem Emek Talep Eğrisi

Hem emek, hem de sermaye faktörleri değişken olduğunda ücret oranı ile firmanın istihdam düzeyi arasındaki ilişkiyi gösteren eğridir.

Uzun ve kısa dönem emek talep eğrisi arasındaki temel fark, kısa dönem emek talep eğrisinin ücret değişimine daha az duyarlı (daha az esnek-inelastik), uzun dönem emek talep eğrisinin ise daha duyarlı (daha esnek-elastik) olmasıdır. Bir başka deyişle ücret yükselmelerine işverenlerin uzun dönemde gösterdiği tepki daha şiddetlidir. Kısa dönemde emek talebi sadece ölçek etkisi sebebiyle azalırken, uzun dönemde ikâme etkisi de emek talebinin  daha fazla artmasına sebep olmaktadır.

Emek talebinin türetilmiş bir talep olduğu, yani işverenlerin mal ve hizmet üretebilmek için emek talep ettikleri gerçeği, emek piyasalarının en belirgin özelliğidir. Güncel hayatta emek piyasalarında firmaların işgücüne olan taleplerinin sabit bir seyir izlemediği, başta ücretler olmak üzere çok sayıda
unsura bağlı olarak artıp azalabildiğine şahit olmaktayız.

Emek piyasasının en belirgin özelliği, emek talebinin “türetilmiş” bir talep olmasıdır. İnsanlar mal ve hizmetleri bizatihi onlardan sağladıkları fayda sebebiyle talep ederlerken, emek işverenler tarafından “bir şey üretmek amacıyla” talep edilir. Bu açıdan herhangi bir tür emeğe olan talep iki şeye bağlıdır: (1) Ürünün üretilmesinde emeğin ne derece verimli olduğu, (2) O ürünün piyasa değeri.

Gerek iktisada giriş, gerekse iktisat teorisi derslerinden hatırlanacağı gibi, üretimde iki temel dönem söz konusudur. Bunlardan kısa dönem firmanın üretimde kullandığı girdilerden bazılarını (örneğin emek ve hammadde) arttırabildiği ancak sermaye miktarını ve üretim kapasitesini değiştiremediği zaman dilimini; uzun dönem ise firmanın bütün üretim faktörlerini değiştirebildiği, yeni makineler satın alıp yeni binalar inşa edebildiği zaman dilimini göstermektedir.

Emek talebi ile ilgili analize “Kısa dönemde firma kaç işçi istihdam etmelidir?” sorusu ile başlayalım. Ancak, öncelikle burada kullanacağımız talep teorisinin varsayımlarını hatırlamamız yararlı olacaktır. Bunlar:
• Firmalar kar maksimizasyoncusudur.
• Firmalar üretim için sadece emek ve sermaye kullanırlar.
• Firmaların bulundukları ürün ve emek piyasaları tam rekabetçidir (yani ürün fiyatı ve ücretler veridir).
• Emek maliyeti ücretten oluşur ve işgücü tamamen homojendir.

Bu varsayımları göz önünde bulundurarak yukarıdaki soruyu cevaplamamız gerekirse, karını maksimize etmek isteyen bir firmanın, işçileri -firmanın karına katkıları bir lira dahi olsa- istihdam edeceğini söyleyebiliriz. Firmalar istihdam kararını verirken, çoğumuzun gündelik hayatta -belki de farkında olmadan- uyguladığımız marjinal karar alma kuralını uygularlar. Bu kural herhangi bir eylemi yapmakla elde edilecek getiri ve maliyetin karşılaştırılması esasına dayanır. Buna göre kar, maliyeti aştığı sürece o eylemi yapmak tercih edilecektir.

Marjinal karar alma kuralına dönersek, işverenin, istihdam
kararı verirken son işçinin maliyeti ile getirisini mukayese edeceği belirtilmişti. Son işçinin maliyetini ücret oranı, getirisini ise marjinal ürün göstermektedir.

Karını maksimize etmek isteyen işveren, işe alacağı son işçinin firmaya sağladığı parasal getiri (MRPL) maliyetinden (W) büyük olduğu müddetçe istihdamı arttıracak, MRPL=W olduğunda ise istihdamda durma noktasına ulaşılacaktır.

Kısa Dönem Emek Talep Eğrisi: Sermaye ve diğer bütün faktörler sabitken ücret oranı ile firmanın emek talep miktarı arasındaki ilişkiyi gösteren eğridir.

Herhangi bir malı üretirken, teknolojik olarak faktörleri birbiri yerine kullanmak mümkünse, kullanılabilecek faktör miktarları ile ilgili olarak genellikle birden fazla seçenek söz konusu olabilmektedir. Örneğin, ayakkabı üretimini atölye düzeninde çok sayıda işçi, az sayıda sermaye malı (makine ve teçhizat) kullanarak yapmak mümkün olduğu gibi; aynı miktar üretimi yoğunlukla bilgisayarlı makinelerle gerçekleştirip çok az sayıda işçi çalıştırarak da yapmak mümkündür. “Üretimde ne kadar emek ve ne kadar sermaye kullanılacaktır?”  sorusunun cevabı faktörlerin örneğimizde olduğu gibi birbirleri yerine kullanılıp kullanılmayacağına bağlıdır.

Eş-maliyet doğrularının başlıca özelliği, “negatif eğimli olmaları” dır. Eş-maliyet doğrularının ikinci özelliği, “eğiminin sabit ve faktör fiyatlarının birbirine oranına (w/r) eşit olması”dır. Üçüncü özellik, “üretim bütçesindeki değişikliklerin eş-maliyet doğruları ile gösterilebilmesi”dir. Son olarak, “faktör fiyatlarındaki değişikliklerin eş-maliyet doğruları ile gösterilebilmesi” doğruların bir başka özelliğidir.