ÇAĞDAŞ TÜRK YAZI DİLLERİ II

Kazan Hanlığı, 1552 yılında Rusların eline geçmiş ve 1556 yılında da tamamen Rusların denetimine girmiştir. Doğru cevap A’dır.

1917 yılında Kazan’da toplanan kurultayda “İç Rusya ve Sibirya Müslüman Türk Tatarları” muhtar cumhuriyeti ilan edilmiştir. Doğru cevap B’dir.

30 Ağustos 1990 tarihinde SSCB dağılmadan Tataristan Cumhuriyeti bağımsızlığını ilan eder. Doğru cevap C’dir.

Bugünkü Tatar Türkçesinin üç ayrı ağzı bulunmaktadır. Bunlar Orta, Batı (Mişer) ve Doğu ağızlarıdır. Doğru cevap A’dır.

Bin yılı aşkın bir süre Arap alfabesini kullanan Tatar Türkleri, 1927 yılında Latin alfabesini kabul etmişler, ancak Türkiye’nin 1928’de Latin alfabesini kabul etmesinden sonra, 1939 yılında Kiril alfabesine geçmişlerdir. Doğru cevap E’dir.

Tatar Edebiyatı’nı Tatar edebiyat tarihçileri, iç gelişmesine, yaşadığı döneme, siyasi ve sosyal sebeplere bağlı olarak, kendi içinde dört ana devreye ayırmaktadırlar:

1. Eski ve Orta Asır Tatar Edebiyatı
2. 19. Asır Edebiyatı
3. 20. Asır Başı Edebiyatı
4. Sovyet Dönemi (1917’den sonra) Edebiyatı

Doğru cevap B’dir.

20. yüzyıl, Tatar ve Türk edebiyatının en büyük şairlerinden Abdullah Tukay’ın yetiştiği devirdir. Onun için bu döneme “Tukay Çağı Edebiyatı” da denir. Doğru cevap D’dir.

Tataristan’ın başkenti olan Kazan aynı zamanda ülkenin en büyük şehridir. Diğer önemli şehirleri Çallı, Zelenedol, Aşağı Kama, Alabuga, Zey, Elmet, Bügilme, Aznakay ve Çistay’dır. Doğru cevap B’dir.

Tataristan topraklarının % 16 (yüzde onaltı)’sı ormanlarla kaplıdır.

Tatar Türkçesindeki sıfatları niteleme ve belirtme sıfatları olarak gruplandırabiliriz. Dört adet belirtme sıfatı vardır;

-İşaret Sıfatları

-Sayı Sıfatları

-Belirsizlik Sıfatları

-Soru Sıfatları

Doğru cevap C’dir.

Tatar adı, ilk kez Orhun Yazıtlarında Otuz Tatar ve Tokuz Tatar şeklinde geçmektedir. Çin kaynakları bunları çeşitli devrelere ait olmak üzere “Ta-Ta” veya “Da-Da” şeklinde kaydetmişlerdir. Tarihçi Reşidüddin ise bu halkı ayrı bir kavim olarak kaydetmekte ve dillerinin Moğolca olduğunu yazmaktadır.Tatar adı, Dede Korkut hikâyelerinde de geçmektedir. Bu kaynakların dışında, Kâbusnâme’de Tatarların dokuz Türk kavminden biri olarak gösterildiği, Dîvânü Lügâti’t-Türk’te Türk kavimleri arasında sayıldığı, Târih-i Fahreddin Mübârekşah’taki Türk kavimlerine ait listede Tatar adının da bulunduğu görülmektedir. Doğru yanıt B'dir.

Doğru yanıt D'dir. Türk birliğini kurmak için çaba harcayan sanatçı, düşünür Mirsaid Sultan Galiyev’dir.

Tatar Türkçesi, Türk dilinin üç büyük kolundan (Karluk, Kıpçak, Oğuz) biri olan Kıpçak grubu içinde yer alır. Yönlere göre yapılan lehçe tasnifleri bakımından ise, Kuzey Türkçesi içerisinde değerlendirilmektedir. Kuzey Türkçesi olarak adlandırılan bu gruptaki lehçeler, Kıpçak kökenli lehçelerdir.  Doğru yanıt A'dır.

Doğru yanıt C'dir. Şu anda Tatar Türkçesi Tataristan’da resmî dil durumundadır. Bin yılı aşkın bir süre Arap alfabesini kullanan Tatar Türkleri, 1927 yılında Latin alfabesini kabul etmişler, ancak Türkiye’nin 1928’de Latin alfabesini kabul etmesinden sonra, 1939 yılında Kiril alfabesine geçmişlerdir. SSCB dağıldıktan sonra kurulan Rusya Federasyonu içinde özerk devlet statüsünü koruyan Tataristan Cumhuriyeti’nde Eylül 2001’de Latin alfabesi resmen kabul edilmiştir. Ancak, 15 Kasım 2002’de Rusya Parlementosunun alt kanadı Duma’da, federasyonu oluşturan cumhuriyetlerin Kiril alfabesi dışında başka bir alfabe kullanmaları yasaklanınca, Latin alfabesi uygulamaya geçirilememiştir. Tatar Türkleri bugün de Kiril alfabesini kullanmaktadırlar.

İsmail Gaspıralı, 19. yüzyılda eserler vermiş bir sanatçı, düşünürdür.  Diğerleri ise 1960 sonrası Tatar edebiyatının temsilcileridir. 1960’lı yıllardan itibaren sosyal hayatta ve edebiyatta rejimin yumuşaması nedeniyle kişisel anlamda bir edebiyat anlayışı egemendir. Son yıllarda ise tam olarak milli konulara ağırlık verilmiştir. Yasaklı olan eserlerin tamamı basılmış, özellikle tarihi ve milli kahramanları işleyen eserler verilmiştir.

Doğru yanıt B'dir. bolıtka ( bulut-a , yönelme hâli ) , urmannar ( urman-nar, ormanlar ,  çokluk eki ) ,          üzåmçe   (kendimce ,  eşitlik hâli ) , törmeden ( hapishaneden , ayrılma hâli ) , kulıbız ( kolumuz , I. çokluk iyelik eki )

Doğru yanıt D'dir. adaşkan ikensñz  ( şaşırmışmışsınız – öğrenilen geçmiş zamanın ikinci çoğul kişisi ) , kürgen bolsagız ( görmüşseniz - öğrenilen geçmiş zamanın şartının ikinci çoğul kişisi )  gaşıyklar ( aşıklar - isimlerin –i yardımcı fiili alarak geniş ya da şimdiki zamanın üçüncü çoğul kişide çekimlenmesi ) , ukıy ikenner ( okuyormuşlar – şimdiki zamanın rivayetinin üçüncü çoğul kişisi ) , bireçek ikenmån ( verecekmişim – gelecek zamanın rivayetinin birinci tekil kişisi )

Doğru yanıt E'dir. kürkemlet (güzelleştir- , isimden fiil yapım eki almıştır) , muyınçak ( tasma, gerdanlık , isimden isim yapım eki almıştır) , lıbırda ( çene çalmak , isimden fiil yapım eki almıştır ) , xatunbay ( karıcığım , isimden isim yapım eki almıştır ) , kaykala ( tekrar dön- , fiilden fiil yapım eki almıştır ).

Doğru yanıt A'dır. kakşamas duslık ( sıfat-fiil , sarsılmaz dostluk ) , kaytkançı ( zarf-fiil, dönünceye kadar ) , barırga ( isim-fiil, mastar, gitmek ) , kürgende ( zarf-fiil , gördüğümde ) , tuktav ( isim-fiil , durma ).

Doğru yanıt D'dir. Orada birkaç havuç gibi şeyden başka bir şey de yokmuş. biçiminde olacak.