ÇAĞDAŞ TÜRK YAZI DİLLERİ II

Kuzey ya da Kıpçak grubu lehçelerinden olan Tatar Türkçesinin oldukça zengin bir edebiyatı vardır. Bu edebiyatı, Tatar edebiyat tarihçileri, iç gelişmesine, yaşadığı döneme, siyasi
ve sosyal sebeplere bağlı olarak, kendi içinde dört ana devreye ayırmaktadırlar:
1. Eski ve Orta Asır Tatar Edebiyatı
2. 19. Asır Edebiyatı
3. 20. Asır Başı Edebiyatı
4. Sovyet Dönemi (1917’den sonra) Edebiyatı

a. En Eski ya da Ortak Türk Edebiyatı (12.-13. yüzyıla kadar).
b. Bulgar Devri Edebiyatı (13. yüzyılın ortalarına kadar).
c. Altın Ordu Devri Edebiyatı (13. yüzyıl ortalarından 14. yüzyıl ortalarına kadar).
d. Kazan Hanlığı Devri Edebiyatı ( 15. yüzyıl ortalarından 16. yüzyılın sonuna kadar).
e. 17. Yüzyıl Edebiyatı
f. 18. Yüzyıl Edebiyatı şeklinde bölümlere ayrılmaktadır.
En eski Türk Edebiyatı dediğimiz dönem, ortak olup 13. yüzyıla kadar devam etmiştir. Eski Türkçe döneminin eserleri olarak adlandırılan Orhun Yazıtları, Yenisey Yazıtları, Uygur dönemi eserleri yine Orta Türkçe dönemine ait olan Dîvânü Lügati’t-Türk, Kutadgu Bilig, Atabetü’l-Hakâyık, Ahmed Yesevî ve Süleyman Bakırgânî’nin eserleri bu dönemin ürünleridir.

a. En Eski ya da Ortak Türk Edebiyatı (12.-13. yüzyıla kadar).
b. Bulgar Devri Edebiyatı (13. yüzyılın ortalarına kadar).
c. Altın Ordu Devri Edebiyatı (13. yüzyıl ortalarından 14. yüzyıl ortalarına kadar).
d. Kazan Hanlığı Devri Edebiyatı ( 15. yüzyıl ortalarından 16. yüzyılın sonuna kadar).
e. 17. Yüzyıl Edebiyatı
f. 18. Yüzyıl Edebiyatı şeklinde bölümlere ayrılmaktadır.
En eski Türk Edebiyatı dediğimiz dönem, ortak olup 13. yüzyıla kadar devam etmiştir. Eski Türkçe döneminin eserleri olarak adlandırılan Orhun Yazıtları, Yenisey Yazıtları, Uygur dönemi eserleri yine Orta Türkçe dönemine ait olan Dîvânü Lügati’t-Türk, Kutadgu Bilig, Atabetü’l-Hakâyık, Ahmed Yesevî ve Süleyman Bakırgânî’nin eserleri bu dönemin ürünleridir.

a. En Eski ya da Ortak Türk Edebiyatı (12.-13. yüzyıla kadar).
b. Bulgar Devri Edebiyatı (13. yüzyılın ortalarına kadar).
c. Altın Ordu Devri Edebiyatı (13. yüzyıl ortalarından 14. yüzyıl ortalarına kadar).
d. Kazan Hanlığı Devri Edebiyatı ( 15. yüzyıl ortalarından 16. yüzyılın sonuna kadar).
e. 17. Yüzyıl Edebiyatı
f. 18. Yüzyıl Edebiyatı şeklinde bölümlere ayrılmaktadır.
En eski Türk Edebiyatı dediğimiz dönem, ortak olup 13. yüzyıla kadar devam etmiştir. Eski Türkçe döneminin eserleri olarak adlandırılan Orhun Yazıtları, Yenisey Yazıtları, Uygur dönemi eserleri yine Orta Türkçe dönemine ait olan Dîvânü Lügati’t-Türk, Kutadgu Bilig, Atabetü’l-Hakâyık, Ahmed Yesevî ve Süleyman Bakırgânî’nin eserleri bu dönemin ürünleridir.

Kuzey ya da Kıpçak grubu lehçelerinden olan Tatar Türkçesinin oldukça zengin bir edebiyatı vardır. Bu edebiyatı, Tatar edebiyat tarihçileri, iç gelişmesine, yaşadığı döneme, siyasi
ve sosyal sebeplere bağlı olarak, kendi içinde dört ana devreye ayırmaktadırlar:
1. Eski ve Orta Asır Tatar Edebiyatı
2. 19. Asır Edebiyatı
3. 20. Asır Başı Edebiyatı
4. Sovyet Dönemi (1917’den sonra) Edebiyatı

tirir. Bu dönem de kendi arasında:
a. En Eski ya da Ortak Türk Edebiyatı (12.-13. yüzyıla kadar).
b. Bulgar Devri Edebiyatı (13. yüzyılın ortalarına kadar).
c. Altın Ordu Devri Edebiyatı (13. yüzyıl ortalarından 14. yüzyıl ortalarına kadar).
d. Kazan Hanlığı Devri Edebiyatı ( 15. yüzyıl ortalarından 16. yüzyılın sonuna kadar).
e. 17. Yüzyıl Edebiyatı
f. 18. Yüzyıl Edebiyatı şeklinde bölümlere ayrılmaktadır.

Büyük Bulgar Devletinin dağılmasından sonra İdil-Ural bölgesinde kurulan ve İdil
Bulgarları diye adlandırılan devlet; Hazar, Bulgar, Kıpçak ve Fin-Ugor kabilelerinden
meydana gelmiştir. İlim ve edebiyatta önemli bir yere sahip olan Bulgar Türkleri aynı zamanda 922 yılında İslamiyeti kabul eden ilk Türk boyudur. Bu dönem edebî eserleri içerisinde en önemlisi Kul Ali’nin yazmış olduğu Kıssa-i Yusuf adlı eseridir

18. yüzyılda yoğun Rus baskısı devam etmiş ve Tatar Türkleri bu yüzyılda Başkurt ve
Çuvaş Türkleriyle birlikte büyük bir isyan girişiminde bulunmuşlardır. Bunun üzerine biraz rahatlama görülmüştür. Bu yüzyılda eser veren şair ve yazarlar 17. yüzyıla oranla daha
fazladır. Dönemin ünlü edipleri arasında Abdüsselâm, Abdülmennân Müslüm, Ahmetbik,
Tâcettin Yalçıgol vardır. Devrin en ünlü edibi ise Abdurrahim Otuz İmeni’dir. İmeni’nin pedagojik, ilmî, sözlük, biyografik ve edebî olmak üzere yüzden fazla eseri mevcuttur. İsmail
ve Muhammed Emin adlı iki yazarın Seyahatnameleri, ünlü Batırşa Destanı ve 305 sayfalık
halk hikayelerinin toplandığı “Mecmua-yı Hikeyet” adlı eserler dönemin önemli eserleridir

Dönemin ünlü edipleri arasında Abdüsselâm, Abdülmennân Müslüm, Ahmetbik,
Tâcettin Yalçıgol vardır. Devrin en ünlü edibi ise Abdurrahim Otuz İmeni’dir. İmeni’nin pedagojik, ilmî, sözlük, biyografik ve edebî olmak üzere yüzden fazla eseri mevcuttur. İsmail
ve Muhammed Emin adlı iki yazarın Seyahatnameleri, ünlü Batırşa Destanı ve 305 sayfalık
halk hikayelerinin toplandığı “Mecmua-yı Hikeyet” adlı eserler dönemin önemli eserleridir.
19. yüzyıl, Tatar Türklerinin Rus idaresinde koloni olarak yaşadığı bir devirdir

Türkçe asıllı sözlerin başındaki bütün g’ler Tatar Türkçesinde k’ dir

Orhun Yazıtları

1220

Bulgar

1990

Bulgar

Tataristan

1927

Osmanlı Dönemi edebiyatı

Dîvânü Lügati’t-Türk

gektar