ÇAĞDAŞ TÜRK YAZI DİLLERİ I - Deneme Sınavı - 4

Türk lehçeleri ile ilgili ilk eser, Kâşgârlı Mahmûd’un Dîvânü Lügâti’t-Türk’üdür. Kâşgarlı eserinde Türk dilini Doğuve Batıgrubu şeklinde iki temel kola ayırmaktadır. Dolayısıyla E doğru seçenektir.

Özbekistan'ın komşuları Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan, Afganistan'dır. Azerbaycan Özbekistan'a komşu değildir.

E seçeneğindeki Uygur Türkleri Doğu Türklüğü içinde yer alır. Diğerleri ise Batı Türklüğüne mensupturlar. Dolayısıyla E doğru seçenektir.

Azerbaycan Türkçesi Kiril alfabesinde bulunan “Н, И, Ф, Ж” harflerinin Latin alfabesindeki karşılığı "N, İ, F, J" şeklindedir.

Kömek sözcüğü yardım anlamına gelmektedir. Kömek etmek ise yardım etmek anlamındadır.

"Бaшынa дөндүјүм вaфaлы достлaр" cümlesinin Latin alfabesiyle okunuşu "Başına döndüyüm vafalı dostlar" şeklindedir.

Дил aчaндa илк дәфә “aнa” сөјләрик биз,
“Aнa дили” aдлaныр бизим илк дәрслијимиз.

mısralarının Latin alfabesindeki karşılığı:

Dil açanda ilk defe “ana” söylerik biz,
“Ana dili” adlanır bizim ilk dersliyimiz.

"Hemişe" sözcüğü "her zaman" anlamına gelmektedir.

"Déyirler ki, bir gün él xırmanına yanğın düşür" cümlesinin Türkiye Türkçesindeki karşılığı: "Diyorlar ki, bir gün halkın harmanında yangın çıkıyor" şeklindedir.

Çoban süfreden gatıg kasasını gapdı’ cümlesininin yükleminde "geçmiş zaman, üçüncü tekil şahıs" kullanılmıştır.

Kasıp sözcüğü yoksul anlamına gelmektedir.

Биз онун гуҹaғындa гөз aчмышыг, о, бизим һaмымызын aнaмыздыр cümlesinin Latin alfabesiyle yazılışı: "Biz onun gucağında göz açmışıg, o, bizim hamımızın anamızdır" şeklindedir.

Türk lehçebiliminin kurucusu sayılan Wilhelm Radloff başta olmak üzere, Lazar Budagov, P. M. Melioransky ve J. Németh gibi yabancı kökenli Türkologlar Türk dilinin kolları için lehçe karşılığında “dialekt” ya da “nareçie” terimlerini kullanmışlardır.

Lehçe, dilin yazılı metinlerle takip edilemeyen çok eski bir döneminde ayrılan ve önemli sesbilgisi (fonetik) ve şekilbilgisi (morfoloji) farklılıkları gösteren koludur.

Konuşma dillerinin yazı diline dönüşmesi “seçilme, standartlaşma, yaygınlaşma ve kabul” aşamalarından geçmesiyle mümkündür.

Türkiye Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi, Türkmen Türkçesi ve Gagavuz Türkçesi adı verilen dört ayrı yazı dilini doğuran Oğuz Türkçesi’dir.