ÇAĞDAŞ TÜRK YAZI DİLLERİ I - Deneme Sınavı - 3

Türk dili lehçelerden Karluk/Doğu grubu Uygur ve Özbek lehçelerinden oluşmaktadır.

Kâşgârlı’ya göre Batı grubu, bütün Oğuz grubu lehçeleri ile Kırgız, Kıpçak, Peçenek ve Bulgar dillerinden oluşur.

Türk lehçe gruplarını adlandırmak için çok değişik tabirler kullanılmıştır. Bunları gruplar hâlinde şöyle özetleyebiliriz: coğrafi yönlere göre, coğrafi adlara göre, boy adlarına göre, dil özelliklerine göre, tabirlerin karışık kullanılmasına göre.

Türk lehçeleri yönlere göre şöyle tasnif edilmektedir:

Güneybatı Grubu, Kuzeybatı Grubu, Güneydoğu Grubu, Orta Grup, Kuzeydoğu Grubu.

Türk lehçe grupları ses özelliklerine göre şöyle sıralanabilir:

Uzak Lehçe Grupları

r Grubu (r-z, l-ş, s-y) (Çuvaş).
II. t Grubu (t-d, s-y) (Yakut).


Yakın Lehçe Grupları


d Grubu (adak , tai, tailıi, kalian (Sayan)
II. z Grubu (azak, tai, tailıi, kalian (Abakan) III. tav Grubu (ayak, tav, tavlı, kalian (Kuzey) IV. tailı Grubu (adak, tai, tailı, kalian (Tom) V. tailıi Grubu (ayak, tai, tailıi, kalian (Doğu) VI. dağlı Grubu (ayak, dağ, dağlı, kalan (Güney)

Türk Lehçeleri Üzerine Wilhelm Radloff’un yapmış olduğu tasnif çalışmalarına göre Doğu Şiveleri:

Dil, insan-varlık ilişkisinde bilme, insan-insan ilişkisinde bildirişme aracıdır. Bildirişimi
sağlayan her türlü gösterge, her türlü araç dil sayıldığı için F. De Saussure dili, “bildirişimi
sağlayan göstergeler dizgesi” olarak tanımlamıştır.

Türk Dili/Türkçe terimi ile ifade edilen anlamları, en dar olanından en geniş olanına
doğru şöyle sıralayabiliriz:
1. Türkçe, Türkiye’de yaşayan Türklerin ana dilidir.
2. Türkçe, Türkiye Cumhuriyeti devletinin resmi dili olması nedeniyle, Türk kökenli
olan ve olmayan bütün Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının ortak dilidir.
3. Türkçe, Anadolu ve civar sahalarda; Irak, İran, Suriye, Kıbrıs, Yunanistan,
Bulgaristan, Makedonya, Bosna-Hersek, Kosova, Sırbistan, Hırvatistan ve ayrıca Almanya başta olmak üzere, çeşitli Avrupa ülkelerinde yaşayan Türklerin konuştuğu dildir.
4. Türkçe, Çuvaşça ile Yakutça (ve kimilerine göre Halaçça ) dışında kalan Türk lehçelerinin ortak adıdır.
5. Türkçe, Çuvaşça ve Yakutça da dahil, 20’si yazı dili toplam 50 civarında, tarihî ve
çağdaş Türk lehçesinin ortak adıdır.

Dünyanın en hareketli milletlerinden biri olan Türklerin coğrafyası, tarih boyunca durmadan değişmiştir. Dolayısıyla Türk dilinin yayılma alanları da bu hareketliliğe bağlı olarak bazen genişlemiş bazen daralmıştır. Türk dilinin tarihî yayılma alanları, bugünden
daha geniştir. Günümüzde bu alan biraz daralmıştır. Ancak yine de Türk dili, dünya dilleri arasında konuşulduğu coğrafyanın büyüklüğü bakımından birinci sıradadır.

Toplum dilbilimsel açıdan diller, ölçünlü, bölgesel, toplumsal ve işlevsel dil türleri biçiminde sınıflandırılabilir. Dilleri yazı dili olup olmamaları bakımından da yazı dilleri ve
konuşma dilleri biçiminde tanımlayabiliriz.

Türk dili eklemeli diller arasında yer almaktadır.

Türk Dilinin ilk alfabesi Göktürk Alfabesi'dir.

Farklı lehçeler hâlinde de olsa, Türkçe bugün Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, Azerbaycan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Türkiye gibi yedi bağımsız Türk devletinin resmî dili, devlet dilidir.

Türkiye Türkleri yönlere göre yapılan tasnifte Batı Türklüğü içinde yer almaktadır.

Türkiye Türkçesi tahminen 70 milyona yakın insan tarafından konuşulmaktadır. En kalabalık nüfus tarafından konuşulan Türkçe, Türkiye Türkçesidir.

 В , Б , Ә harflerinin karşılığı V, B, E şeklindedir.

Л , У , Ҹ harflerinin karşılığı L, U, C şeklindedir.

Ж , И , З harflerinin karşılığı J, İ, Z şeklindedir.

Ә , Л , В harflerinin karşılığı E, L, V şeklindedir.

Ҝ , Ш , Б harflerinin karşılığı G, Ş, B şeklindedir.

Kiril harfleriyle verilen “вaфaлы достлaр” ifadesinin Azerbaycan Latin alfabesindeki karşılığı “vafalı dostlar” şeklindedir.

“Guşun kömeyi” ifadesinin Türkiye Türkçesindeki karşılığı “kuşun yardımı” şeklindedir.

“Déyirler” kelimesinin Türkiye Türkçesindeki karşılığı “diyorlar” şeklinde olup şimdiki zaman eki bulunmaktadır.