ÇAĞDAŞ TÜRK YAZI DİLLERİ I - Deneme Sınavı - 13

Arap tarihçilerinin Arran ve Şirvan olarak adlandırdıkları Azerbaycan’ın ismi, Mehmed Emin Resulzâde’ye göre Makedonyalı İskender’in kurduğu Yunan-Bahter İmparatorluğu’na karşı bağımsızlığını ilan eden Satrap Atropet’in adından gelir.

Farsça “kış ayı” demek olan “âzer” kelimesine, bâd (rüzgâr) kelimesinin ve “nân” ekinin getirilmesiyle oluşmuş ve kelime “kış rüzgârının estiği yer” anlamına gelmektedir.

1020'li yıllardan sonra Selçuklular’ın Azerbaycan’a sahip olmasına kadar bu bölgede sırasıyla Urartular, Medler, Persler, Atropatene Krallığı, Romalılar, Ermeniler, Parthlar, Sâsâniler, Bizans, Emeviler, Abbasiler, Şirvanşahlar, Sacoğulları, Revvâdîler, Sellârîler, Şeddâdîler ve Ahmedîliler egemen olmuşlardır.

Oğuzcaya dayalı olarak XIII. asırdan günümüze kadar kullanılan Batı Türkçesi zamanla Osmanlı Türkçesi ve Azerbaycan Türkçesi olarak iki daireye ayrılır. Dolayısıyla Azerbaycan Türkçesi ‘Doğu Oğuzcası’, Osmanlı Türkçesi de ‘Batı Oğuzcası’dır.

Batı Grubu Ağızları: Gazah, Karabağ, Gence ve Ayrım ağzı bu grubu oluşturur

Ahmed Cevad’ın “Koşma” ve “Dalga” adlı şiir kitapları; Hüseyin Cavid’in de “Geçmiş Günler”, “Bahar Şebnemleri” adlı şiir kitapları; “Ana”, “Maral”, “Şeyh Senan”, “Şeyda”, “Uçurum”, “İblis” adlı tiyatroları ve “Peygamber”, “Topal Timur”, “Kinyaz”, “Telli Saz”, “Hayyam” adlı dramları oldukça önemlidir.

Daha önce SSCB’ye bağlı olan Azerbaycan 30 Ağustos 1991’de bağımsız bir cumhuriyet olarak kurulmuştur.

Azerbaycan Türkçesinde 9 ünlü bulunmaktadır: “a, e, é, ı, i, o, ö, u, ü”. Türkiye Türkçesinden farklı olarak iki tane e ünlüsü vardır.

Sonu m ve n ünsüzleri ile biten kelimelerden sonra ayrılma hâli +dAn diye yazılır ama
+nAn diye telaffuz edilir.

Verilen ifadenin Türkiye Türkçesindeki karşılığı 'gelmemişsin'dir. Bu kelime de fiil kökü - olumsuzluk eki - öğrenilen geçmiş zaman - II. tekil şahıs olarak tahlil edilir.

1029’lu yıllardan sonra Selçuklular Azerbaycan’a sahip olmuşlardır. Doğru cevap A’dır.

Hun, Kuşan ve Sâbirlerin akını ise MS 486’ya rastlar. Doğru cevap C’dir.

Azerbaycan Türkçesinin özellikleri XIII-XIV. yüzyıllarda doğmaya başlar. Doğru cevap C’dir.

Şireliyef, Azerbaycan edebî dilinin ağızlarını biri olan Doğu Grubu Ağızları’na; Bakü, Şamahı, Guba dialektleri, Mugan grubu ve Lenkeran ağızları dâhildir. Soğru cevap E’dir.

Azerbaycan’da 1929 yılına kadar Arap alfabesi kullanılmıştır. Doğru cevap B’dir.

Azerbaycan’da tiyatro alanında Ahundzâde, Necef Beg Vezirli ve Abdurrahim Bey Hakverdi önemli isimler arasındadır. Doğru cevap C’dir.

Azerbaycan Türkçesinde 9 ünlü bulunmaktadır: “a, e, é, ı, i, o, ö, u, ü”. Doğru cevap D’dir.

Azerbaycan kuzeyden Rusya Federasyonu’na bağlı Dağıstan Özerk Cumhuriyeti, kuzeybatıdan Gürcistan, batıdan Ermenistan, güneybatıdan Türkiye (18 km) ve güneyden İran ile çevrilidir. Doğru cevap C’dir.

Azerbaycan 30 Ağustos 1991’de bağımsız bir cumhuriyet olarak kurulmuştur. Doğru cevap D’dir.

Azerbaycan Türkçesinde 8 adet hal eki vardır;

Yalın hal, ilgi hali, yükleme hali, yönelme hali, bulunma hali, ayrılma hali, vasıta hali, eşitlik hali.

Doğru cevap A’dır.