ÇAĞDAŞ TÜRK YAZI DİLLERİ I - Deneme Sınavı - 12

Türkçe kolu kendi içinde üç ana gruba ayrılır:
1. Kıpçak/Kuzey grubu: Kırgız, Kazak, Tatar, Başkurt, Nogay, Kumuk, Karaçay-

Balkar, Karaim Türkçeleri.
2. Karluk/Doğu grubu: Özbek ve Uygur Türkçeleri.
3. Oğuz/Batı grubu: Türkiye, Azerbaycan, Türkmen ve Gagavuz Türkçeleri.

Doğru cevap C'dir.

Türkçe kolu kendi içinde üç ana gruba ayrılır:
1. Kıpçak/Kuzey grubu: Kırgız, Kazak, Tatar, Başkurt, Nogay, Kumuk, Karaçay-

Balkar, Karaim Türkçeleri.
2. Karluk/Doğu grubu: Özbek ve Uygur Türkçeleri.
3. Oğuz/Batı grubu: Türkiye, Azerbaycan, Türkmen ve Gagavuz Türkçeleri.

Doğru cevap A'dır.

Türkçe başta Göktürk, Uygur, Arap, Latin, Kiril alfabeleri olmak üzere, 10’dan fazla alfabe ile yazıya geçirilmiş, yazılı metinleri dünyanın çok değişik coğrafyalarında çok sayıda kütüphanede ve müzede saklanan bir dildir.

Tek Heceli Diller:

Çince, Tibetçe, Vietnamca, Siyamca, Endonezyaca, Baskça gibi diller tek heceli dillerdendir. Moğolca ise ekemeli bir dildir. Doğru cevap D'dir.

Flemenkçe Hint-Avrupa dillerinden Germen dillerine ait bir dildir. Diğer diller Ural-Altay dil ailesindendir. Doğru cevap B'dir.

Çuvaşça Ana Hun Dili'nden doğan lehçelerden biridir. Diğerleri Altay Dil Ailesine mensuptur. Doğru cevap C'dir.

Basit Türkçe dönemi yoktur.

Eski Türkçeden itibaren Türk dilinin tarihî gelişimini metinlerle takip edebilmekteyiz. Ahmet Caferoğlu bu dönemleri şöyle tarihlendirmektedir:

1. Eski Türkçe (VI-IX yy.)
2. Orta Türkçe (IX-XV yy.)
3. Yeni Türkçe (XVI. yüzyıldan günümüze).
4. Modern veya Çağdaş Türkçe ise günümüzdeki Türkçedir.

Doğru cevap D'dir.

California Türkleri diye bir tasnif yoktur. Doğru cevap C'dir.

Bulgaristan- 1 800 000

Irak- 1 100 000

Yugoslavya- 500 000

Kıbrıs ve Suriye- 200 000

Bu verilere göre en fazla Bulgaristan'dadır. Doğru cevap B'dir.

Karakalpak Türkçesi Özbekistan'nın Karakalpak bölgesinde ortaya çıkmıştır. Bu bölge Kuzeydoğu Türkçe Ailesine mensuptur. Doğru cevap A'dır.

Türk lehçelerinden Göktürk Türkçesini Oğuz/Batı boyunda; Türkiye Türkçesi, Azerbaycan, Türkmen, Gagavuz'dur. Doğru cevap A şıkkıdır.

Türk dili ve lehçelerinin gelişiminde, Kıpçak/ Kuzey bölgesi; Kırgız, Kazak, Tatar, Başkurt, Nogay, Kumuk, Karaçay-Balkar, Karaim dillerindendir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Türk lehçeleri ile ilgili ilk eser, Kâşgârlı Mahmûd’un Dîvânü Lügâti’t-Türk’üdür. Kâşgarlı eserinde Türk dilini Doğu ve Batı grubu şeklinde iki temel kola ayırmaktadır. Doğu koluna Hâkâniye adını veren Kâşgârlı, bununla Kâşgâr ile Balasagun civarındaki
yazı dilini kastetmektedir. Ayrıca, Karluk, Çigil, Yağma, Argu, Tohsı ve Uygur ağızlarını da Doğu grubuna dahil etmektedir. Kâşgârlı’ya göre Batı grubu ise, bütün Oğuz grubu lehçeleri ile Kırgız, Kıpçak, Peçenek ve Bulgar dillerinden oluşur. Doğru cevap E şıkkıdır.

Türk lehçeleri ile ilgili ilk eser, Kâşgârlı Mahmûd’un Dîvânü Lügâti’t-Türk’üdür. Kâşgarlı eserinde Türk dilini Doğu ve Batı grubu şeklinde iki temel kola ayırmaktadır. Ayrıca, Karluk, Çigil, Yağma, Argu, Tohsı ve Uygur ağızlarını da Doğu grubuna dahil etmektedir. Kâşgârlı’ya göre Batı grubu ise, bütün Oğuz grubu lehçeleri ile Kırgız, Kıpçak, Peçenek ve Bulgar dillerinden oluşur.

Talat Tekin, kendisinden önce yapılmış olan tasnifleri değerlendirmiş, eksik yönlerini ortaya koyduktan sonra kendi tasnifini vermiştir. Tekin’in tasnifinde Halaç Türkçesi, Çuvaşça gibi eski bir lehçe olarak kabul edilmekte ve Türk lehçeleri on iki ana gruba ayrılmaktadır. Hakasça, Orta Çulım, Mrass, Taştıp, Matur ve Yukarı Tom diyalektleri; Sarı Uygurca azaq grubundadır.

Güneybatı Grubu: Anadolu ve civarındaki, Kafkasya, Azerbaycan, Türkmenistan ve Güney Kırım’da konuşulan lehçeler' dir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Türk Lehçeleri Üzerine Yapılan Tasnif Çalışmalarından, Wilhelm Radloff’un Tasnifine göre İrtiş şiveleri;
a) Turalı şivesi,
b) Kürdak şivesi,
c) Tobol ve Tümen şiveleri'dir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Orta çağ tarihçilerine göre, ‘Azerbaycan’ sözü Sâsâni padişahı Şâpur’un (240-272) zamanında Nuh neslinden olan ve peygamberlik iddiasında bulunan “Âzerbâz” adından alınmıştır.

Kâşgârlı Mahmûd, “Dîvânü Lügâti’t-Türk” adlı eserinde Azerbaycan sözünü “Âzerbâd” yani “odun (ateşin) âbâd ettiği yer” şeklinde açıklamıştır.

Arap tarihçilerinin Arran ve Şirvan olarak adlandırdıkları Azerbaycan’ın ismi, Mehmed Emin Resulzâde’ye göre Makedonyalı İskender’in kurduğu Yunan-Bahter İmparatorluğu’na karşı bağımsızlığını ilan eden Satrap Atropet’in adından gelir.

Eski tarihçiler bu ülkeye ‘Ateşler Ülkesi’ adını vermişlerdir. Adını, yerel petrol kaynaklarının ateşlerini beslediği sayısız Zerdüşt tapınağından almıştır.

Arap tarihçisi Taberî, çeşitli halk rivayetlerine dayanarak, ibadet edilen ateşin en büyüğünün burada bulunmasından dolayı bu ülkeye ‘Azerbaycan’ adının verildiğini söylemektedir.

Ahmet Caferoğluna göre, Azerbaycan, Atar ve Patar kelimelerinin birleşmesinden meydana gelmiştir. Atar Farsça’da ‘ateş’, pata ise ‘ülke’ demektir

Bu gruba dahil şiveler, birbirlerine olan yakınlıklarına göre, şu bölümlerde toplanabilir:
1. Moğol devrinden önceki şiveler:
a. 1. Altay,
2. Teleüt,
3. Kırgız.
b. 1. Kumık,
2. Karaçay,
3. Balkar,
4. Karaim,
5. Tatar. Doğru cevap E şıkkıdır.

XVIII. yüzyılın başlarından itibaren bölgede Rusların etkisi görülmeye başlar. Rusların Azerbaycan’ı ilk işgali 1722 yılında Nâdir Şâh zamanında olmuştur. Afşar Türklerinden olan Nâdir Şâh, 1735’te Kuzey ve Güney Azerbaycan’da İran hâkimiyetini kurmuştur.

27 Nisan 1920’de Bolşevik Ordusu Azerbaycan’a girer ve 1 Mayıs’ta Bakü’yü ele geçirir.

Azerbaycan XII.-XIV. yüzyıllar arasında sırasıyla Moğolların, Harezmşahların ve Timurluların hâkimiyetine girer.