ÇAĞDAŞ TÜRK ROMANI

Safiye Erol (1900-1964), , ruh-madde, şehir-köy, İstanbul-Anadolu çatışmaları yanında   vatan ve millet sevgisi gibi temalar işlediği romanlarıyla geleneğe eklenen bir tavır sergiler. Doğu ve batı medeniyetlerini karşı karşıya getiren bir kurguyla çözümlemelere giden yazar, kültür değerlerimize gönül ve ruh penceresinden bakar. Bencillik-madde-gönül-aşk çatışmalarını Samiha Ayverdi işlemiştir.

Gelenekçi romanın ilk nitelikli örnekleri, Tarık Buğra’nın kalem ürünleridir. Çınaraltı dergisinde yayımlanan ve yazarın ilk eseri Akümülatörlü Radyo’nun romana dönüşmüş hâli olan Yalnızlar’dan başlayarak 1980’li yıllara uzanan en önemli isim Tarık Buğra(1918-1994)’dır. Buğra, Küçük Ağa, İbiş’in Rüyası, Firavun İmanı, Dönemeçte, Gençliğim Eyvah, Yağmur Beklerken, Osmancık gibi romanlarıyla Türk toplumunun geleneksel değerlerine bağlı bir yazar kimliği sergiler.

1970’li   yılların   çalkantılı ortamında dinî ve millî değerlere yönelme ihtiyacı romanda da kendini gösterir. Abbas Sayar (1923-1999) gibi yazarların kaleminden çıkan örnekler, gelenekçi roman vadisinde ele alınabilir. Abbas Sayar, Yılkı Atı (1970), Çello (1972), Can Şenliği (1974), Dik Bayır (1977), Tarlabaşı Salkım Saçak (1987) romanlarıyla Anadolu merkezli hayatı, insanı ve tabiatı tasvir eder.

Sevinç Çokum’un ilk romanı Zor (1977) isimli eserdir. Devamında yazdığı romanlar sırasıyla şöyledir:Zor (1977), Bizim Diyar (1978), Hilâl Görününce (1984), Ağustos Başağı (1989), Gülyüzlüm (1989), Çırpıntılar (1991), Karanlığa Direnen Yıldız (1996), Deli Zamanlar (2000). Bu romanlar 1960’lı ve 1970’li yıllar Türkiye’sinden kesitler sunar.

Hasan Kayıhan’ın Zincir (1977) adlı romanı 1990’larda Sovyetler Birliği’nin dağılacağını on beş yıl önceden haber veren belge niteliğinde bir eserdir. Kerküklü bir Türkmen kızını seven Kırım göçmeni bir gencin öldürülmeden önce Ankara’da I. Türk Dünyası Kurultayı’nı toplayışı ve katılanlara on beş yıl içinde bütün Türk yurtlarının özgürlüklerine kavuşacakları müjdesini verişini anlatır.

Hikâye yazarı olarak tanınan Rasim Özdenören (1940-), yayımlanmış tek romanı Gül Yetiştiren Adam’ı 1979 ta kaleme almıştır. Bu roman dindar kimliği sezdirilen kahramanın modernleşme, yanlış Batılılaşma ve kültürel yozlaşma karşısında kendi değerlerine sadık kalma çabasını hikâye eder. Diğer seçeneklerde verilenler yazarın 1967-2000 yazdığı hikayelerin isimleridir.

Sadık Yalsızuçanlar geleneği şimdiki zamana taşıyarak yeniden yorumlar. Gezgin’de (2004) Arif, Veli ve bilge İbni Arabi’nin hikâyesini anlatırken zaman zaman menkıbe diliyle roman dilini birleştirir. Gezgin, yazarın deyişiyle “geleneksel bir roman ya da çağdaş bir menkıbe” olarak tanımlanabilir. Vefa Apartmanı’nda (2010) ise Menderes Dönemi’ne ait olaylar anlatılır.

“Anane” sözcüğüyle eş anlamlı olarak kullanılan “gelenek”, Türkçe Sözlük’te “Bir toplumda, bir toplulukta eskiden kalmış olmaları dolayısıyla saygın tutulup kuşaktan kuşağa iletilen, yaptırım gücü olan, kültürel kalıntılar, alışkanlıklar” biçiminde tanımlanır.

Cevabınız yanlış ise lütfen “Gelenekçi Romanın Özellikleri” konu başlığını tekrar inceleyiniz.

Mehmet Murad, Turfanda mı Yoksa Turfa mı romanını Batılılaşmanın getirdiği etkiyle din, dil, tarih, ahlak, gelenek gibi değerlerin sarsılmasına engel olmak, bu konuda halkı bilinçlendirmek için yazar.

Cengiz Dağcı, romanlarında Kırım Türklerinin Ruslardan gördüğü baskı ve zulümleri anlatır.

Çınaraltı dergisinde yayımlanan ve yazarın ilk eseri Akümülatörlü Radyo’nun romana dönüşmüş hâli olan Yalnızlar’dan başlayarak 1980’li yıllara uzanan en önemli isim Tarık Buğra (1918-1994)’dır.

Münevver Ayaşlı, Pertev Beyin Üç Kızı (1968), Pertev Beyin İki Kızı (1969), Pertev Beyin Torunları (1976), romanlarıyla konak hayatı içinde geleneksel Türk ailesinin resmini çizer.

Tahir Kutsi Makal (1937-1999) Meydan Dayağı (1977) ve Kamyon (1979) romanlarında Anadolu insanını toprağa bağlı yaşam tarzı içinde anlatır.

Sepetçioğlu, Bu Atlı Geçide Gider (1977), Karanlıkta Mum Işığı (1978) gibi romanlarıyla Kayı boyunun aşiretten devlete yürüyüş macerasını anlatır.

İskender Pala’nın ikinci romanı Katre-i Matem (2009), Lâle Devri’nde geçen gizemli bir olayı anlatırken, ilginç kurgusuyla ve taşıdığı kültür unsurlarıyla dikkati çeker.

Osman Çeviksoy (1951-), hikâye ile başladığı yazarlık serüveninde Beyaz Yürüyüş (1982), Tutuklu Yürek (1982), Ağlamak Yasak (1984), Duvarın Öte Yanı (1985), Kar Yağar Gül Üstüne (1986), Derdimi Gül Eyledim (1989), Geriye Hüzün Kalır (1990) kitaplarının ardından Başıma Dağlar Düştü (1991), Ömrümüz Gurbet (2008) romanlarını yazar. Anadolu insanının ait olduğu coğrafyada ve bu coğrafyanın dışında da yaşadığı sevinçler ve hüzünleri dile getirir. Anadolu insanı, aidiyet kavramı, göç olgusu, gurbet duygusu kimi romanlarda en önemli temel güç olarak karşımıza çakır.

“Anane” sözcüğüyle eş anlamlı olarak kullanılan “gelenek”, Türkçe Sözlük’te “Bir toplumda, bir toplulukta eskiden kalmış olmaları dolayısıyla saygın tutulup kuşaktan kuşağa iletilen, yaptırım gücü olan, kültürel kalıntılar, alışkanlıklar” biçiminde tanımlanır. Doğru cevap D'dir.

Gelenekçi romanın ayırıcı özellikleri şöyle sıralanabilir:

Gelenekçi roman, toplumun değerleriyle barışık, hatta bu değerlere sıkı sı-

kıya bağlıdır.

Gelenekçi roman, romantik bir tavrın takipçisidir.

Tarihten, yaşama tarzından, inançlardan gelen unsurlar edebî metne yansır.

Gelenekçi romanlarda klasik olay kurgusuna rastlanır.

Gelenekçi romanlarda dün-bugün-yarın şeklindeki kronolojik zaman kul- lanılır.

Gelenekçi romanlarda genellikle ilahi (hâkim/tanrısal) bakış açışına rastlanır.

Gelenekçi romanlarda estetik anlayışı etik kaygılar yönlendirir.

Gelenekçi romanlar, millî ve İslami duyarlıktan beslenir.

Gelenekçi romanlarda, popüler roman vadisinde değerlendirilebilecek örneklere rastlanır.

Yerel ağızların kullanıldığı görülür.

Romanlarda olay, verilmek istenen mesajı öne çıkaracak biçimde kurgulanır.

Gelenekçi romanlar, millî, İslami, tarihî roman gibi nitelemelerle karşımıza çıkabildiği gibi bazen millî-tarihî, bazen İslami-tarihî, bazen de millî- İslami-tarihî nitelikte örnekler olarak okuyucuya sunulabilir.

Ruh-madde, şehir-köy, İstanbul-Anadolu çatışmaları yanında vatan ve millet sevgisi gibi temalar işlediği romanlarıyla Safiye Erol (1900-1964), geleneğe eklenen bir tavır sergiler.

İlk eseri Kadıköyü’nün Romanı’nda (1938) medeniyet çatışmaları çevresinde kurgulanmıştır. Doğru cevap C'dir.