ÇAĞDAŞ TÜRK ROMANI

Aklın ve bilimin verilerine güven duyulmaması, modern devlete güvensizlik duyulması ve insanın eşya karşısında değerli kılınıp ön plana çıkarılmak istenmesi post-modern romanın doğuşuna zemin hazırlayan sebeplerdendir.

Tasavvufi mesajlarla insanları aydınlatmaya çalışması, Samiha Ayverdi’nin romanının özelliklerinden biridir.

Abdülhak Şinasi Hisar’ın gerçeğin insanlar tarafından farklı algılanacağı, kişiden kişiye değişiklik göstereceği tezi üzerine kurduğu romanının adı Fahim Bey ve Biz’dir.

Mesihpaşa İmamı romanını Samiha Ayverdi yazmıştır. Diğerleri Oktay Akbal’a aittir.

Şiirsel üslubuyla Türk romanında çığır açması, Türk romanında eski teknikleri kullanması,  kişilerini yüksek zümreden seçerek üzerlerinde psikolojik tahliller yapması ve romanlarında büyük bir uygarlığa ait değerleri vermeye çalışması Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Türk romanına kattığı değerlerdendir.

Kaderin Cilvesi’ni Hüseyin Rahmi Gürpınar yazmıştır.

1990’lı yıllar, post modern romanın zafer yılları olur. Seksenli yıllarda Avrupa’da başlayan mimaride ve müzikte genel üslûbun reddine dayanan bu akım, aklın ve bilimin verilerine dayanan moderniteye, her şeyi bilen hâkim anlatıcıya ve modern devlete duyulan güvensizlikten doğmuştu. Ayrıca savaşların sebep olduğu ruhsal çöküntüler ve tepkiler, teknolojinin ve sanal dünyanın hayatın her alanına hâkim olmasına ve bunun sonucu olarak romancıların büyük anlatılar yerine mikro düzeyde bireyin iç dünyasını dilsel bir oyun biçiminde veren anlatılara yönelmelerine yol açtı.

Kan Davası (1960), Kavak Yelleri (1961), Son Sığınak (1961) gibi aşk romanlarının yazarı Reşat Nuri’dir.

Cumhuriyet ikinci dönem romancılarından Reşat Enis ve Refik Halit romancılıklarını 1950 sonrasında da sürdürürler. Reşat Enis Aygen, sanat yaşamını 1950 sonrası yazdığı sosyal içerikli romanlarıyla noktalar. Sanat yaşamına öykü yazmakla başlayan ve Maupassant tarzı öyküleriyle tanınan Refik Halit Karay (1888-1965), yurt dışında uzun süre sürgün kaldıktan sonra (1922-1938) sürgün yıllarının deneyimi ve birikimiyle soluklu eserler yazmaya yönelir.

Yeni ve modern anlatım tekniği, zaman ve terkip bakımından getirdiği teknikleri, bir uygarlığa özgü değerleri vermesi ve nihayet şiirsel üslûbu ile Türk romanında çığır açan Ahmet Hamdi Tanpınar (1901-1962), dönemin dikkatleri üzerinde toplayan sanatçılarındandır.

Her biri kişilerinin adlarıyla anılan dört büyük bölümden meydana gelen Huzur, bir bakıma yazarın anılarıyla örtüşen bir romandır. Asli kişi Mümtaz, kimi zaman geçmişin çocukluk anılarına sığınan Ahmet Hamdi, kimi zaman zamanının büyük bir bölümünü Sahaşar’da geçiren Darülfünun profesörü bir hoca, ama daha çok kendisini aşan, içinde gizli kalmış, dışarıya aksetmemiş farklı bir Ahmet Hamdi Tanpınar’dır. Bu itibarla o, asli kişi Mümtaz’la Nuran’ın aşkı çevresinde sanat anlayışını, kültür birikimini ve hayat felsefesini işleme fırsatı bulmuştur. Bu özelliğinden dolayı kimilerine göre otobiyografik bir roman, kimilerine göre bir karakter romanı olarak sayılmıştır.

Sanatını Bodrum civarındaki balıkçıların, süngercilerin yaşam serüvenlerini anlatmaya adamış olan Halikarnas Balıkçısı (Cevat Şâkir Kabaağaçlı) (1886-1973), Uluç Reis (1962), Turgut Reis (1966) gibi köklerini aradığı tarihsel romanları dışında yazdığı yapmacıklıktan uzak, gözleme dayanan eserleriyle konu kısırlığı çeken Türk romanına yeni soluklar kazandırmıştır. Cevat Şâkir, biraz Osmanlı yanlısıdır ama daha çok Anadolucudur.

Cumhuriyet Dönemi romanının önemli isimlerinden Tarık Buğra (1918-1994), ele aldığı konu ve konuları işleyiş tarzı bakımından kendisinden en çok söz ettiren romancılardandır. İlk romanı Siyah Kehribar ’da (1955) Mussolini İtalya’sında yönetimin baskılarına direnen aydınların (ama gerçekte kişilikleri, yaşama tarzları ve düşüncelerini ortaya koymuştur.

Tarık Buğra’nın adı anılanlar dışında gazetelerde tefrika olarak kalmış; konularını Anadolu kent ve kasabalarından İstanbul’un Şişli, Beyoğlu gibi mekânlarına kadar uzanan farklı mekânlarda yaşanmış aşk, entrika ve serüven ağırlıklı olaylardan alan geçim kaygısıyla yazılmış Ofsayt (Akın, 1951), Tetik Çekildikten Sonra (Akın, 1951), (Yeni İstanbul, 1958), İnce Hesaplar, Yanıyor mu Yeşil Köşkün Lâmbası? (Yenigün, 1957), Şehir Uyurken, Sonradan Yaşamak (Vatan, 1958), Ölü Nokta (Yeni İstanbul, 1958), Abaza Paşa’nın Rüyası (Bursa Hâkimiyet, 1956), Bir Köşkünüz Var mı? (1978) adlı romanları da vardır.

Bir Gün Büyüyeceksin (1966), İhtiyar Gençlik (1971), İçe Dönük ve Atak (1973), Cinsel Oyun (1966), Süeda Hanımın Ortanca Kızı (1970), Gerçek Dışı (1976) gibi romanlarında Osman’ın tutku hâlini alan ilk gençlik aşklarını, serüvenlerini, beden ile ruhunun istekleri arasında bocalayışlarını Türk aile yapısındaki derin sarsıntılara inerek vermeye çalışır.

Kaderin Cilvesi-Hüseyin Rahmi Gürpınar doğrudur.