ÇAĞDAŞ TÜRK ROMANI

İlhan Tekeli, tarihçinin görevini şöyle açıklar:

“Tarih ancak bugünden geçmişe gidilerek bir bütün olarak kavranabilir ve tarihçinin yaklaşımı da bugünden geçmişe giderek tarihî anlamak olmalıdır.”

Edebiyat da tarihî roman bağlamında tarihle ilişki içerisindedir. İlk tarihî roman örneğini Walter Scott’un kaleme aldığı kabul edilir. Scott, İskoç halkına ait efsane ve halk hikâyelerini toplayarak kendi tarih bilgisiyle yoğurarak roman hâline getirmiştir.

Nedim Gürsel’in Boğazkesen/Fatih’in Romanı’nda bugün ve geçmiş iki çizgi hâlinde birlikte sunulmuştur. Burada anlatıcı durumundaki “ben”, 12 Eylül 1980 sonrasında Boğaziçi’ndeki terk edilmiş bir yalıda oturmakta ve Fatih Dönemi ile İstanbul’un Fethi’ni anlatan bir roman kaleme almaktadır. Binalar ve tarihsel mekânlar “ben”i tarihin içine sürüklemektedir.

Kemal Tahir- Devlet Ana,  Tarık Buğra-Osmancık, ,Halide Edip- Ateşten Gömlek, Ahmet Hamdi Tanpınar-Sahnenin Dışındakiler doğrudur,  Küçük Ağa romanının yazarı Tarık Buğra’dır.

Ahmet Mithat, tarihsel romanın ilk örneklerini vermiştir.

Namık Kemal tarihin ilk defa bilinçli olarak işlendiği Cezmi romanın yazarıdır.

1920-1960 dönemi Türk romanında tarih konusunu işleyen romanların büyük bir çoğunluğu popüler nitelikteki halk romanlarıdır.

Ragıp Şevki Yeşim, 1920 -1960 dönemin önemli popüler tarihsel roman yazarıdır.

Türk milletinin değerlerini nakletmek amacıyla Ahmet Hikmet Müftüoğlu ve Ömer Seyfettin konusunu tarihten alan eserler kaleme almışlardır.

Abdullah Ziya Kozanoğlu, Nizamettin Nazif (Tepedelenlioğlu), Turhan Tan,

Vâlâ Nurettin, Fazlı Necip, İskender Fahrettin, Peyami Safa, Sami Karayel, Hayrettin

Ziya, Kemalettin Şükrü, Enver Behnan Şapolyo, Kadircan Kaflı, Ziya Şakir,

Ilgaz-Vahap Nevruzhan, Safiye Erol, Nihal Atsız, Feridun Fazıl Tülbentçi, Zuhuri Danışman, Ratip Tahir, Turhan Tan, Reşat Ekrem Koçu, Murat Sertoğlu, Ragıp

Şevki Yeşim, bu dönemin (1920 -1960 ) önemli popüler tarihsel roman yazarlarıdır.

1960 sonrasında, dönemin tarihsel romanlarıyla en etkin ismi şüphesiz Mustafa Necati Sepetçioğlu’dur.

Ciğerdelen (1946), Safiye Erol’un en meşhur romanıdır.

Kemal Tahir, Devlet Ana romanında Osmanlı Devleti’nin kuruluş sürecini anlatmaktadır

Nahit Sırrı’nın babası II. Abdülhamit Dönemi Maarif Nezareti mektupçularındandır.

Tarık Buğra’nın ikinci romanı olan Küçük Ağa, 1963 yılında İstanbul’da yayımlanır.

Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim/1967, Nazım Hikmet Ran eseridir.

Ekilmemiş Topraklar/ 1954, Orhan Hançerlioğlu eseridir.

Toz Duman İçinde/1974, Talip Apaydın eseridir.

Bedoş-2.bs.1983, Kemal Bilbaşar eseridir.

Kalpaklılar/1962, Samim Kocagöz eseridir.

Vatan Tutkusu/1967, İlhan Tarus eseridir.

Attilâ İlhan’ın “Aynanın İçindekiler” serisinin dördüncü kitabı olarak yayımlanan Dersaadet’te Sabah Ezanları’nın basım yılı 1981’dir.

Bir boyutuyla tarihsel roman özelliği de taşıyan Ciğerdelen, Türk edebiyatının en güzel romanlarından biri olarak değerlendirilmektedir. Bu romanda, tarih romanın asıl teması durumunda değildir. Aşk temasının yan unsurlarından biridir.

Romanda şimdiki zaman ile geçmişte meydana gelen tutkulu bir aşk etrafında, Türk romanının geleneksel temalarından Doğu-Batı çatışması işlenir. Simdiki zaman, mimar Turhan Tuna’nın ağzından anlatılır. Geçmiş ise romanın kadın kahramanı Cangüzel’in yazdığı hikâyelerle 17. yüzyıla, Estergon Kalesi cengine kadar gider. Cangüzel’in yazdığı Sarı Sipahiler, Yedi Peçeli ve Ciğerdelen adlı üç hikâyede tarihsel bir olay anlatılır. Bu iki zamanı bir olayda karşı karşıya getirerek Safiye Erol’un tarih bilincini derinleştirmeye çalıştığı düşünülmektedir.

II. ve IV. ifadeler Kemal Tahir'in Devlet Ana romanını açıklamaktadır.

1908-1923 yıllarını konu alan romancılardan ilk grup İttihat ve Terakki, I. Dünya Savaşı ve Millî Mücadele yıllarını yaşayan yazarlar, kendi dönemlerinin tanıklığını yapmışlardır. Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Halide Edip Adıvar, Reşat Nuri Güntekin, Nahit Sırrı Örik, Mithat Cemal Kuntay; yaşadıklarını, yıllar sonra, bir kurgu ile sundular. Mithat Cemal Üç İstanbul’da II. Abdülhamit Dönemi’ni, İttihat ve Terakkili yılları, Mütareke İstanbul’unu; yozlaşmış insan tipleri ile yansıtmaya çalışır. Reşat Nuri, tezli romanı Yeşil Gece’de, Millî Mücadele yıllarını, önceleri din adamı, sonra öğretmen olan Ali Şahin’i merkeze alarak anlatır. Nahit Sırrı Örik, çocukluk yıllarının dünyasını, II. Abdülhamit’in son dönemini eleştirel bir tarzda dikkatlere sunar. Sahnenin Dışındakiler romanında Ahmet Hamdi Tanpınar, Mütareke Dönemi İstanbul’unu, 17-18 yaşın gençliğiyle idrak ettiği tarzda yansıtmaktadır.

Millî Mücadele Dönemi’nin problemlerini tarihsel süreç içerisinde değerlendiren romanlar da kaleme alınmıştır: Nazım Hikmet Ran (Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim/1967), Hasan İzzettin Dinamo, İlhan Selçuk (Yüzbaşı Selahattin’in Romanı/1973-1975), Orhan Hançerlioğlu (Ekilmemiş Topraklar/1954), Talip Apaydın (Toz Duman İçinde/1974, Vatan Dediler/1981, Köylüler/1991), Kemal Bilbaşar (Bedoş-2.bs.1983) Samim Kocagöz (Kalpaklılar/1962, Doludizgin/1963, İzmirin İçinde/1973), Erol Toy (Toprak Acıkınca/1968), İlhan Tarus (Var Olmak/1957, Hükûmet Meydanı/1962, Vatan Tutkusu/1967), Melih Cevdet Anday (1915-2003) (Aylaklar/1965, Gizli Emir/1970, İsa’nın Güncesi/1974)

Küçük Ağa romanında iki şahsın diğerlerinden fonksiyon ve simgelediği unsurlar bakımından öne çıktığını görüyoruz: Küçük Ağa (önceleri İstanbullu Hoca) ve Çolak Salih. Tarık Buğra, Çolak Salih’in asker olması dolayısıyla, dönemin siyasal ve sosyal olaylarını, kurgu içerisinde anlatmakta zorlanmaz. Çolak Salih, geçmişin ihtişamını aramaktadır. Çanakkale’de kolunu kaybetmiş, herkesin kendisine acıma duygularıyla yaklaştığı, hatta uzaklaştığı bir adam hâline gelmiştir. Görev anlayışı en üst seviyede gelişmiş olan Çolak Salih, halk adamıdır. Memleketine ve vatanına geleneksel bağlılığı temsil etmektedir. Millî Mücadele öncesinde çok iyi bir askerdir.

Attilâ İlhan’ın “Aynanın İçindekiler” serisinin dördüncü kitabı olarak yayımlanan Dersaadet’te Sabah Ezanları’nın basım yılı 1981’dir.