ÇAĞDAŞ TÜRK ROMANI - Deneme Sınavı - 24

Adalet Ağaoğlu (1929), ilk romanından sonuncu romanına kadar 1950’li yıllardan itibaren Türk toplumundaki sosyal değişimleri kadını merkeze alarak anlatır. Batılılaşma macerası, modernleşme algısı, slogana dayalı ulusçuluk, 12 Mart ve 12 Eylül’ün yanlış uygulamaları, yurt dışındaki işçilerin sorunlarını kurguya dayalı roman yapısı içerisinde incelemiştir. Romanlarında klasik anlatım tekniklerinin dışına çıkarak bilinç akışı, iç monolog gibi yeni anlatım teknikleri deneyen yazar Ölmeye Yatmak (1973), Fikrimin İnce Gülü (1979), Bir Düğün Gecesi (1979), Yaz Sonu (1980), Üç Beş Kişi (1984), Hayır (1987), Ruh Üşümesi (1991), Romantik Bir Viyana Yazı (1993), Gece Hayatım (1993) adlı romanlarının tümünde yaşadığı dönemi sorgulamıştır.

Ruh Üşümesi (1991) de 12 Mart dönemini konu alır. Burada da iç konuşma ve bilinç akışı gibi anlatma teknikleri söz konusudur. Adalet Ağaoğlu, Ruh Üşümesi’nde sahneleme tekniği ile romanın sonuna kadar isimlerini vermeyerek birbirini tanımayan bir kadın ve bir erkeği bir lokantada ayrı ayrı masalarda birbirleriyle ilgili hayal kurdurarak buluşturur. Bu kadın ve erkek 12 Mart öncesi olaylara karışmış, hayal kırıklıkları, acılar yaşamışlardır. İşte bu acılar, kurulan bir hayalin bile yok oluşuna zemin hazırlayacaktır. Bu bakımdan Ruh Üşümesi, bir hayal kırıklığının romanıdır.

İki Yeşil Susamuru, Anneleri, Babaları, Sevgilileri ve Diğerleri (1991) romanında, bir kadının düşsel ve fantastik dünyası vardır. Roman adını, Hint kökenli İngiliz H. H. Munro’nun, insanlar ölünce dünyadaki yaptıklarına ve kişiliklerine göre alt sınıftan bir canlıya dönüşecekleri, öykü kişisinin de bir su samuru olmak istediğini söylediği Laura adlı öyküsünden almaktadır. Postmodern bir kurguyla kaleme alınmıştır.

Elif Şafak (1971), ilk romanı Pinhan (1997) ile tarih ile masalın iç içe girdiği bir anlatımla eleştirmenlerin dikkatini çekmiştir. Şehrin Aynaları (1999), değerler çatışması yaşayan büyükşehir insanının problemlerini konu alır. Mahrem (2000), Bit Palas (2002), Araf (2004); Elif Şafak’ın günümüz okuyucusu tarafından beğenilmesini sağlayan romanlardır. Baba ve Piç (2006), Siyah Süt (2006), Aşk (2009) adlı romanları da geniş okuyucu kitlelerine ulaşmıştır.

İlk Türk kadın romancı olan Fatma Aliye Hanım (1864 -1936), önceleri
Fransızcadan tercümeler yapmış, sonraları ise Ahmed Midhat Efendi üslubunu
andıran romanlar yazmıştır. Fatma Aliye 1892’de yayımlanan “Muhaderat” adlı
ilk romanında kadın problemlerini ele almaktadır. Burada kadının toplum ve
çalışma hayatının içerisinde yer alması işlenir.

Müfide Ferit Tek (1892-1971), Aydemir (1918) isimli Turancı düşüncenin izlerini taşıyan romanıyla tanınmıştır. Roman, Rusya’da esaret altında yaşayan Türklerin siyasal ve sosyal problemlerini konu edinir. Anadolu dışındaki Türkleri kucaklamak arzusu söz konusu edilmiştir.
Olay, Demir Bey’le Hazin’in Türklük düşüncesi çevresinde ortaya çıkan ve gelişen
aşklarıdır. Hazin’in kişiliği ile belki de kadın yazar olmanın sorumluluğu ve kadının toplum içerisindeki yeri dile getirilir.

Fatma Karabıyık Barbarosoğlu, ilk romanı Hiçbiryer, son elli yıl içerisinde
Türkiye’de yaşanan toplumsal olaylar ekseninde kurulmuştur. Okumak maksadıyla büyükşehire gelen ve roman boyunca kent - köy çatışması yaşayan roman kahramanı Şahin’in dünyası anlatılır. Yazar; hayal kırıklığı, büyükşehirin insana getirdikleri ve götürdüklerini, sosyoloji alanındaki deneyimleri ve bilgileri ile birleştirerek köy kent ilişkisine farklı bir açıdan bakar.

Suat Derviş, “toplumcu gerçekçi” ve “popülist” nitelemeleriyle iki farklı biçimde anılmış bir yazardır. Önceleri popülist tarzda yazan Suat Derviş, daha sonra toplumcu - gerçekçi çizgiye yönelir. Toplumcu - gerçekçi söylemin egemen olduğu romanlarında, tema olarak aşk maceralarını ele alsa bile, olay örgüsünü gerçekçi bir zeminde kurmaya özen göstermiştir. Gerçekçi olay örgüleriyle hazırlanan Fosforlu Cevriye, Hiçbiri, Aksaray’dan Bir Perihan, Hiç, Ankara Mahpusu gibi romanlar sosyal gerçekçi söylemin ürünleridir.

Popüler roman kısaca halkın zevkine, ruhuna hitap eden eser anlamındadır.
Halkın dili ve halkın ifadeleriyle dile getirilir. Ele aldıkları konu bakımından şu
türlere ayrılabilir: Aşk romanları, polisiye romanlar, casusluk romanları, tarihsel
romanlar, acıma duygusunu ateşleyen toplumsal romanlar, heyecan - macera - gerilim romanları, mizah romanları, ideolojik romanlar.
Cumhuriyet’ten sonra kadın yazarların ilgisi bu alanda yoğunlaşır. İsimleri bugün için pek hatırlanmayan bu romancılar, eserlerini halkın beğenisini göz önüne
alarak yazmışlardır. Kerime Nadir Arzak, Muazzez Tahsin Berkant, Mebrure Sami
Koray, Mükerrem Kamil Su, Cahit Uçuk, Peride Celal, Nezihe Muhittin, Sevda
Sezer, Meliha İlksel, İpek Ongun vd. Bu romancıların 1940 sonrasında Türk halkına okuma alışkanlığı kazandırdığı inkar edilemez. Hemen hepsi roman kaleme aldıkları dönemde en çok okunan yazar konumunda olmuşlardır

Bilinçaltı akımına uygun roman kaleme alan Nezihe Meriç (1925 - 2009),
Korsan Çıkmazı’nda (1962), yalnızca denize ulaşan bir çıkmaz sokakta oturan iki
arkadaşın dünyasını iç diyaloglar aracılığıyla aksettirir. Meriç’te kendi iç yalnızlığını sürdüren kadının dünyası vardır.

Oya Baydar (1940), ilk romanı Kedi Mektupları’nda (1993) kediler aracılığıyla
toplumun baskıcı tutumunu gözler önüne sermeye çalışır. Bir yandan da 68 kuşağının iç hesaplaşmalarını anlatır.

Pınar Kür (1943 -), romanlarında toplumsal problemleri ve kadınların çeşitli
dertlerini işler. Pınar Kür romanlarında kadınların başkaldıran yönlerini öne çıkarır. 
Yarın Yarın’da (1976) kadının gözüyle topluma dair tüm olumsuzlukları gözler
önüne sermeye çalışır. Bu romanda, daha önce mutsuz bir evlilik geçirmiş zengin
bir genç kadın olan Şeyda ile sol örgütlerin içerisinde bulunmuş Selim’in hikayesi
anlatılır. Romandaki tüm kişiler sıra dışıdır. Kendi değerleri ekseninde hareket
ederler. Tüm eylemleri, toplumsal davranış değerlerinin dışındadır. Bir bakıma
yalnızlık içerisindedirler.

Erendiz Atasü, ilk romanı Dağın Öteki Yüzü (1996) romanında,
Cumhuriyet’in ilk kuşağının aydın ve idealist yönünü ortaya çıkarmak amacındadır. İlk kuşağın öyküsünü kaleme almaktadır. Dağın Öteki Yüzü, denilebilir ki Erendiz Atasü’nün Türk kadınının entelektüel gelişimi ve toplum içinde yerini alması konusunda Atatürk’e neler borçlu olduğunu hatırlatan epizotlarla beslenmiş bir romanıdır. 

Ölü Erkek Kuşlar bir İnci Aral romanıdır.

Elif Şafak (1971), ilk romanı Pinhan (1997) ile tarih ile masalın iç içe girdiği
bir anlatımla eleştirmenlerin dikkatini çekmiştir. Şehrin Aynaları (1999), değerler
çatışması yaşayan büyükşehir insanının problemlerini konu alır. Mahrem (2000),
Bit Palas (2002), Araf (2004); Elif Şafak’ın günümüz okuyucusu tarafından beğenilmesini sağlayan romanlardır. Baba ve Piç (2006), Siyah Süt (2006), Aşk (2009) adlı romanları da geniş okuyucu kitlelerine ulaşmıştır. 

Unutma Bahçesi bir Latife Tekin romanıdır.

İlk Türk kadın romancı olan Fatma Aliye Hanım (1864 -1936).

Müfide Ferit Tek (1892 - 1971), Şükûfe Nihal Başar (1896 - 1973), Halide Nusret Zorlutuna (1901 - 1983), Güzide Sabri Aygün (1886 - 1946); Cumhuriyet’in ilk döneminin kadın yazarlarıdır. Doğru cevap B.

Kadın yazarlar, feminizmi kadın haklarını korumanın bir misyonu olarak algılamışlardır. Kadın haklarını korumak genellikle şu noktalarda gelişmiştir: a. Öğrenim hakkı elde etmek b. Beyin gücü ile ekonomik bağımsızlığını elde etme mücadelesi c. Meslek sahibi olmanın yanında anne ve eş olma şanslarını zorlamak d. Kadına uygulanan şiddeti sona erdirmek e. Kadının cinsel özgürlüğünü savunmak f. Bedenine sahip çıkma hakkı Doğru cevap D.

Fatma Aliye 1892’de yayımlanan “Muhaderat” adlı ilk romanında kadın problemlerini ele almaktadır. Burada kadının toplum ve çalışma hayatının içerisinde yer alması işlenir. Handan ve Ateşten Gömlek Halide Edip Adıver'ın eserleridir. Doğru cevap C.

Şükûfe Nihal (1896-1973); Renksiz Istırap (1928), Yakut Kayalar (1931), Çöl Güneşi (1933), Yalnız Dönüyorum (1938), Çölde Sabah Oluyor (1951), Vatanım İçin (1955) romanlarında kadınların dünyasını anlatır. Renksiz Istırap ve Yakut Kayalar’da, genç kızların istemediği evliliğe zorlanmalarının eleştirisini yapan Şükûfe Nihal; Çöl Güneşi’nde genç kızların evlilikte nelere dikkat etmeleri gerektiği üzerinde durur. Yalnız Dönüyorum, romanında Yıldız’ın içinde bulunduğu yalnızlığı hatıra formunda dile getirmektedir. Doğru cevap A.

Güzide Sabri’nin romanlarında genç kızların ilgiyle okuyup heyecan duyacağı konular ele alınmış, ilişkiler bu tarzda düzenlenmiştir. Güzide Sabri’nin özellikle kendi döneminde, romanlarındaki kurgusal eksikliklere rağmen, çok okunan bir yazar olduğunu, döneminin sanat anlayışına uygun eserler kaleme aldığını söyleyebiliriz. Doğru cevap E.

Yine Halide Edip Adıvar çizgisinin devamı diyebileceğimiz bu kadın yazarlar millî edebiyat akımı içerisinde yetişenlerdir. Romanlarında milliyetperver bakış açısı çevresinde geleneğe bağlı kadın hâkimdir. Samiha Ayverdi (1906 - 1993), Safiye Erol (1900 - 1964), Emine Işınsu (1938), Sevinç Çokum (1943), Nazan Bekiroğlu, Fatma Karabıyık Barbarosoğlu bu kadın yazarlarımızdandır. Doğru cevap D.