ÇAĞDAŞ TÜRK ROMANI - Deneme Sınavı - 17

Yeni ve modern anlatım tekniği, zaman ve terkip bakımından getirdiği teklifleri, bir uygarlığa özgü değerleri vermesi ve nihayet şiirsel üslubu ile Türk romanında çığır açan Ahmet Hamdi Tanpınar'ın (1901-1962), bir şairin estetik dünyasından derin izler taşıyan ve ününü genişleten Huzur romanı 1949’da yayımlanır. 
Her biri kişilerinin adlarıyla anılan dört büyük bölümden meydana gelen Huzur, bir bakıma yazarın anılarıyla örtüşen bir romandır. Romanın asli kişileri olan Mümtaz ile Nuran arasındaki ilişki belli bir zamanda başlar, belirli şartlar altında gelişir. Roman, Nuran’ın kendisine ihanet eden kocasına dönmesi, Nuran’ı seven ve Mümtaz’la sürekli çatışma hâlinde olan Suat’ın intihar etmesi ve Mümtaz’ın bunalım geçirerek merdiven üzerine yığılmasıyla sona erer. Doğru cevap B'dir.

1950’li yılların romanında “aydın bakışının egemen” olduğu “aydınlanma” ve “aydınlatma” ön plandayken 60’lı yıllardan sonraki romanlarda aydınlatmanın yanında insanı tanıma ve iç dünyasına nüfuz etme ön plana geçer (Andaç, 1998: 180). Romancı; artık topluma tepeden bakan ve onu yönlendiren, kendisini ilahi güçlerle donanmış doğaüstü bir varlık görmez; insana yaklaşır, onu tanımaya, onun güvenini kazanmaya ve onunla arkadaş, dost olmaya çalışır.

70’li yıllar, aydının/romancının politize olduğu, sınıf çatışmasını körükleyen
üçüncü sınıf çeviri romanların ya da kaba ulusçu söylemlerin ilgi gördüğü, kutupluluğun uç sınırlara vardığı bir dönemdir.

İlk romanlarında İstanbul’un yoksul semtlerinde yıkıntı ve harabelerde yaşanan aile dramlarına ve Galata’nın/ Beyoğlu’nun ahlaksızlığa sahne olan mekânlarına yer veren Reşat Enis Aygen, sanat yaşamını 1950 sonrası yazdığı sosyal içerikli romanlarıyla noktalar. Onun konularını büyük kentin kenar mahallelerinden alan ama daha çok köy-kasaba ortamından alınmış yoksul insanlara ait çarpıcı sahneler sunduğu Despot (1957), Sarı İt (1968), Biz de İnsanız, Kara Kısmet (kitap olarak yayımlanmamış) adlı eserleri, 1960 sonrasının varsıllık-yoksulluk, ezen-ezilen kutupluluğuna dayalı roman anlayışının genel karakteristiğini yansıtır.

Abdülhak Şinasi’nin ikinci romanı Çamlıcadaki Eniştemiz’de ise (1944) yine
sıra dışı biraz da tuhaf olarak niteleyebileceğim Hacı Vamık Bey’in kişiliğinde ve
geçmiş-şimdi çatışması içinde günümüze aydınlık mesajlar getirir. Bir eleştirmenin söyleyişiyle Çamlıcadaki Eniştemiz romanı, “Eski İstanbul’u ve üst kat insanlarını, yaşayışlarını, köşkleri, yalıları, eğlenmeleri; avuntularıyla bireyci, izlenimci yöntemde bir özlem örtüsü arasından göster(mesi)” bakımından aynı zamanda belgesel bir özelliğe de sahiptir (Ertop, 1964: 509-607).

Sanat hayatına öykü yazmakla başlayan ve öykücülükle romancılığını birlikte yürüten Oktay Akbal (d.1923, ö.2015), Garipler Sokağı (1950), Suçumuz İnsan Olmak (1957), İnsan Bir Ormandır (1975), Düş Ekmeği (1983), Batık Bir Gemi (1997) gibi eserlerinde mutlu çocukluk ve ilk gençlik yıllarının aşklarını, serüvenlerini anı tadında romanlaştırır. Anı defteri şeklinde yazılmış olan ilk romanı Garipler Sokağı, İkinci Dünya Savaşı yıllarında Fatih’in eski mahallelerinde geçer.

Seçeneklerin hepsi yazarın ele aldığı konulardır.

Cumhuriyet Dönemi romanının önemli isimlerinden Tarık Buğra (1918-1994), ele aldığı konu ve konuları işleyiş tarzı bakımından kendisinden en çok söz ettiren romancılardandır. İlk romanı Siyah Kehribar’da (1955) Mussolini İtalya’sında yönetimin baskılarına direnen aydınların (ama gerçekte kişilikleri, yaşama tarzları ve düşünceleri itibarıyla dönemin Türk aydınının) soylu direnişini anlatır.

Seyda’nın Köroğlu (1969), Sultan Döşeği (1969) ve Nemrut Mustafa (1970) gibi tarihsel romanları ile Büyük Beyin (1966), 6 Numaralı Rostov Planı (1966), Gezici Ölüm Hücresi (1966) adlarında polisiye romanları da vardır.

Yazar  Bir Gün Büyüyeceksin (1966), İhtiyar Gençlik (1971), İçe Dönük ve Atak (1973), Cinsel Oyun (1966), Süeda Hanımın Ortanca Kızı (1970), Gerçek Dışı (1976) gibi romanlarında Osman’ın tutku hâlini alan ilk gençlik aşklarını, serüvenlerini, beden ile ruhunun istekleri arasında bocalayışlarını Türk aile yapısındaki derin sarsıntılara inerek vermeye çalışır. Yazarın en tanınmış romanlarından Yanartaş’ta ise (1970) maden işçilerinin sorunlarını realist gözlemlere dayanarak ele alır

Küçük Ağa, Tarık Buğra'nın ünlü eseridir.Dolayısıyla sorunun cevabı “C “ seçeneğidir.

Tarık Dursun K.’nın romancılığı; romanlarının konularını sahil kasabalarında süngercilikle hayatlarını sürdüren yoksul insanların yaşam mücadelelerinden alan Tarık Dursun K., bu insanların süngerci ağaları tarafından nasıl sömürüldüklerini canlı betimlemelerle biraz da Marksist bir bakış açısıyla dikkatlere sunar.

1950’li yılların romanında “aydın bakışının egemen” olduğu “aydınlanma” ve “aydınlatma” ön plandayken 60’lı yıllardan sonraki romanlarda aydınlatmanın yanında insanı tanıma ve iç dünyasına nüfuz etme ön plana geçer. Doğru cevap C'dir.

1960 sonrası romancıları arasında farklı sanat şubelerine mensup, arayış içinde olanlar da vardır. Bunlardan kimileri romanlarını bir felsefi sisteme dayandırmanın endişelerini taşırken kimileri de belki tam özümseyemedikleri, dolayısıyla tek yanlılıktan kurtulamadıkları sanat anlayışlarıyla kendilerine bir yer edinmeye çalışırlar. Konu bulmakta güçlük çeken Türk romancısı, köy konulu romanlarla kendine bir çıkış yolu bulur. Artık Anadolu/taşra/kasaba/köy, tüm sorunlarıyla, sosyoekonomik ve sosyokültürel yaşam tarzıyla, feodal düzeniyle yoğun olarak romana girer ve 70’li yıllara kadar romanların birincil kaynağı olur. Doğru cevap E'dir.

70’li yıllar, aydının/romancının politize olduğu, sınıf çatışmasını körükleyen
üçüncü sınıf çeviri romanların ya da kaba ulusçu söylemlerin ilgi gördüğü, kutupluluğun uç sınırlara vardığı bir dönemdir.

1990’lı yıllar, postmodern romanın zafer yılları olur. Seksenli yıllarda Avrupa’da başlayan mimaride ve müzikte genel üslubun reddine dayanan bu akım, aklın ve bilimin verilerine dayanan moderniteye, her şeyi bilen hâkim anlatıcıya ve modern devlete duyulan güvensizlikten doğmuştu. Doğru cevap E'dır.

1990’lı yıllar, postmodern romanın zafer yılları olur. Türk romancıları tarafından benimsenen ve tutulan bu akım, 2000’li yıllardan itibaren yerini gizemli, düşsel, fantastik ve otobiyografik karakterli; yarı belgesel, bilim kurgusal ve tarihsel romanlara bıraktı. doğru cevap C'dir.

Romanlarının büyük bir bölümünü Cumhuriyet’in birinci ve ikinci devrelerinde yayımladıkları hâlde 1950 sonrasında da romancılıklarını sürdürenler vardır. Birinci gruba giren romancılarından başında  Kan Davası (1960), Kavak Yelleri
(1961), Son Sığınak (1961) gibi aşk romanları ile Reşat Nuri gelir. Doğru cevap B'dir.

Popüler halk romancılardan Peride Celâl Yönsel (d.1916) başlangıçta kolay okunan aşk ve serüven ağırlıklı romanlar yazmasına rağmen, 1960’tan sonra yazdığı Güz Şarkıları (1966), Evli Bir Kadının Günlüğünden (1971), Üç Yirmidört Saat (1977) ve özellikle Üç Kadının Romanı’ndan itibaren gözleme ve ruh çözümlemelerine yer vererek kendini yenilemeye çalışır. Doğru cevap C'dir.

Cumhuriyet ikinci dönem romancılarından Reşat Enis ve Refik Halit romancılıklarını 1950 sonrasında da sürdürürler.İlk romanlarında İstanbul’un yoksul semtlerinde yıkıntı ve harabelerde yaşanan aile dramlarına ve Galata’nın/ Beyoğlu’nun ahlaksızlığa sahne olan mekânlarına yer veren Reşat Enis Aygen, sanat yaşamını 1950 sonrası yazdığı sosyal içerikli romanlarıyla noktalar. Sanat yaşamına öykü yazmakla başlayan ve Maupassant tarzı öyküleriyle tanınan Refik Halit Karay (1888-1965), yurt dışında uzun süre sürgün kaldıktan sonra (1922-1938) sürgün yıllarının deneyimi ve birikimiyle soluklu eserler yazmaya yönelir. Doğru cevap C'dir

Sanatını Bodrum civarındaki balıkçıların, süngercilerin yaşam serüvenlerini anlatmaya adamış olan Halikarnas Balıkçısı (Cevat Şâkir Kabaağaçlı) (1886-1973), Uluç Reis (1962), Turgut Reis (1966) gibi köklerini aradığı tarihsel romanları dışında yazdığı yapmacıklıktan uzak, gözleme dayanan eserleriyle konu kısırlığı çeken Türk romanına yeni soluklar kazandırmıştır. Doğru cevap E'dir.