ÇAĞDAŞ TÜRK EDEBİYATLARI II

Başkurt edebiyatı. Cevap A'dır.

Başkurt edebiyatı. Cevap D'dir.

19yy. ikinci yarı Başkurt edebiyatı. Cevap A'dır.

Başkurt edebiyatı. Cevap C'dir.

Başkurt edebiyatı. Cevap E'dir.

Başkurt Sovyet edebiyatı.

KARAÇAY- mALKAR . cEVAP e'DİR.

Sovyet karaçay - malkar edebiyatı. Cevap B'dir.

ÇUVAŞ. Cevap A'dır.

Tuva. Cevap A'dır.

Bu dönem içerisinde özellikle dört isim öne çıkmaktadır. Bunlardan ilki, Ebilmelih Kargalı’dır. Dönemin bir başka şairi ise, Hüsniyar’dır. Hangi yıllar arasında yaşadığı kesin ola­rak bilinmeyen Hüsniyar, münacat, mersiye ve nasihat türlerindeki eserlerinin dışında, Başkurt edebiyatında manzum seyahatnamesi ile tanınmaktadır. Şemsettin Zeki, Başkurdistan ve Kazan’ daki çeşitli medreselerde eğitim aldıktan son­ra, kendi memleketinde öğretmenlik işine devam eder. Gazel başta olmak üzere, Arap ve Fars edebî türlerinin pek çoğunu büyük bir ustalıkla kullanan şair, kimi gazellerinde hayatın geçiciliği, üretkenlik gibi konuları da ele alarak, yeni temalarla Başkurt şiirini zen­ginleştirmiştir. Dönemin önemli isimlerinden birisi de Geli [Ali] Sokoroy’dur (Tatarcada adı Gali Çokrıy şeklinde yazılır).

Sokoroy, yalnızca tenkit şiirleri ile bilinmemektedir. Onun bazı mensur eserleri de Başkurt edebiyat tarihinde oldukça önemlidir. Genel olarak tarihî konular ele alınmış olsa da eserlerin işlenişindeki dil ve üslup özellikleri, Başkurt yazılı edebiyatında nesir türünün gelişmesinde ilk kilometre taşlarından biri olarak kabul edilebilir. Bu eserler: “Hacnâme”, “Tabın Başkurtları Şeceresi” ve “Tevarih-i Bulgariya yeki Terkib-i Gari (Arilerin Oluşumu veya Bulgar Tarihi)’dir

Akmulla da dönemin en ünlü medresesi olan Sterlibaş medresesinde eğitim gör­müştür. Eğitiminden sonra o, yalnızca bulunduğu bölgede hizmet etmemiş; Kazak boz­kırlarında Kazak gençlerinin eğitiminde de rol almıştır. Onun Başkurt halk edebiyatına yakınlığı, kobayır adı ve­rilen türdeki gibi yedi heceli şiirleri ile de görülmektedir. “Başkorttarım Ukıv Kirek” (Başkurtlarım Okumak Gerek) adlı şiiri, yalnızca şiir olarak kalmayıp bir millî nasihat olarak günden güne Başkurt edebiyatında ve Başkurt halkı arasında kendini bulmuştur.

Sovyet köyü, bura­daki yeni yaşam ve hür çalışma gibi temalar Kudaş’ın eserlerindeki temel konular hâline geldi. 1930 yılından sonra eserlerinin memleket sevgisi ile yeniden canlandığı görülmek­tedir. Bu tarihten sonra yazdığı “Kuşkayın” romanı Sovyet ziraat sisteminin kuruluşunu ve bunlar üzerinden idealize edilen insan tipini anlatması bakımından değerli görülmektedir.

Nazar Nejmi’nin en üretken olduğu saha tiyatrodur. “Yazgı Yır” (Bahar Türküsü), “Sa­kırılmagan Kunak” (Davetsiz Misafir), “Garmunsı Dus” (Akordiyoncu Arkadaş), “Kürşe­lerge Kunak Kilgen” (Komşulara Misafir Gelmiş) gibi piyesleri Başkurt Devlet Akademisi­nin drama tiyatrosunda sahnelenmiştir.

Karaçay-Malkar yazılı edebiyatının temelini aslında bir halk şairi olan Kâzım Meçi atmış­tır. Kâzım’ın Arap harfleri ile kaleme aldığı Karaçay-Malkar Türkçesindeki ilk şiirleri XIX. yüzyılın ikinci yarısında Karaçay-Malkar edebiyatının doğuşuna vesile olmuştur.

Kâzım’ın “Ölüm Gelir” adlı şiiri modern Karaçay-Malkar şiirine giden yolun başlangı­cı sayılır.

Karaçay-Malkar edebiyatında satirik şiirleri ile tanındı. Eserle­rinde İslam Teberdiçi adını kullanan İslam Kırımşavhal’ın Börü bla Kiştik (Kurt ile Kedi) adlı şiirindeki Karaçay-Malkar diline ustalığı ve hiciv yeteneği ona Karaçay-Malkar ede­biyat tarihinde önemli bir itibar ve yer sağladı.

1877 yılında Karaçay köylerinden Ogarı Teberdi’de doğan İsmail Akbay da Karaçay- Malkar yazılı edebiyatının temelini atan aydınlardan biridir. Malkar bölgesinin gelişmiş köylerinden Bashan’da din eğitimi alıp imam olan İsmail Akbay dinî konulardan çok Ka­raçay halkının eğitimine, dil ve kültürüne ilgi duydu. 1914 yılında imamlığı bırakarak Karaçay-Malkar Türkçesinde kitap yayımlama arzusuyla çalışmalarına başladı. 1916 yılın­da kendi şiirleri ile birlikte, Krılov’un masallarından Karaçay Türkçesine çevirdiği masal­lardan oluşan “Ana Tili” (Ana Dili) adlı ilk kitabını Tiflis’te yayımladı.

Çuvaşların dünyaca ünlü Narspi manzumesi de Konstantin İvanov tarafın­dan 1908'de kaleme alınmıştır. Anılan bu sürecin sonunda, bu yüzyıl içinde Çuvaş Türkçesi artık tam bir edebî dil haline gelmiştir.

Hakas edebiyatının ilk romanı Irahhı Aaalda (Uzaktaki Köyde) 1960 yılında basılmıştır. Nikolay G. Domojakov’un bu romanı Hakasça dışındaki dillere de çevrilmiş­tir ve Hakas edebiyatının en tanınmış eseridir.