ÇAĞDAŞ TÜRK EDEBİYATLARI II

Özbek şairleri devrin ihtiyaçlarına cevap verip savaş ve kahramanlık konularını işlemiş olsa da bu durum şiirlerin estetik özelliklerini yitirmesine neden olmamıştır.

Savaş döneminde Özbek edebiyatında yalnızca bir roman yazılmıştır. Aybek’in Nevaî (1944) romanı Özbek edebiyatının savaş yıllarında elde ettiği en büyük başarılardan biri olmuştur.

Abdulla Ḳahhar 1930’lu yıllarda kısa hikaye türünün ustası sıfatıyla anılmaktadır. Onun bu devirde yazdığı hikâyelerinin konusunu geçmiş ve yeni devirdeki güncel olaylar oluşturmaktadır. Yazarın hikâyeleri gerek konu gerekirse estetik yönden güçlü eserlerdir.

Hamid Alimcan Sovyet kişisinin mutluluğunu sürekli terennüm etti. Bunun için şaire zamandaşları,
baht ve şâdlik küyçisi (mutluluk ve şâdlık şarkıcısı) diye ad vermişlerdir.

Balad: Uyak örgüsü, uyak türü ve dize sayısı bakımından birbirinin aynı üç bent ve bir sunu ile başlayan yarım bentten oluşan koşuk biçimi, nazım türündeki bir masal.

Hikâye türünün diğer alanlarında da birçok yenilik görülür: Yıllar (Abdulla Ḳahhar), Hikâyeler (Sünnetille Anarbayev), Hikâyeler (Saide Zunnunova), Hikâyeler (Pirimḳul Ḳadirov), İkki muhabbet (Adil Yakubov), Adamning ḳadrı (Hekim Nazir). Bu hikâyeler öncelikle konularının çeşitliliğiyle dikkati çekmektedir.

Kıssa: Konu bakımından romandan basit, hikâyeden karmaşık olan edebî eser, uzun hikâye. Rus edebiyatında bu tür povést olarak adlandırılır.

Said Ahmed nesirde Abdulla Ḳadirî, Aybek, Abdulla Ḳahhar geleneklerini devam ettiren güçlü bir yazardır. Edebiyat bilimcisi Laziz Kayimov bu konuda şöyle demiştir: “Said Ahmed’in hikâyelerinde Aybek’in psikolojik tasvir mahareti, Ġafur Ġulam’ın yergisi Abdulla Ḳahhar’ın anlatımdaki yoğunluk birleşmiş görünmektedir”.

Şükrüllah Özbek çocuk edebiyatının gelişmesine Bahar sâvġası (Bahar Hediyesi,1962), Yulduzlar (1964) gibi kitaplarıyla önemli katkı sağlamıştır.

Bu dönemde uzun hikâye (povest) türünün en iyi temsilcisi Abdulla Ḳahhar olmuştur.

Özellikle şiirlerinde Çolpan’ın tesirinde kalan Aybek, Sovyet döneminde dili en güzel bir şekilde kullanan şair ve yazar olarak bilinmektedir. Hamit Alimcan, Uygun, Osman Nasır gibi şairler şiire musiki inceliği, felsefî düşünce ve millî ruhu kazandırmalarıyla tanınırlar.

İkinci Dünya Savaşı ile birlikte, edebiyatın konu ve kavramlarında büyük değişimler meydana geldi. Özbek edebiyatında vatan savunmasıyla doğrudan bağlantılı olan vatanseverlik, kahramanlık, dostluk gibi konular yer aldı. Bu dönemde yazarlar, halkın düşmana karşı mücadelesini ve cephe gerisindeki fedakar çalışmaları tasvir ederek halkın büyük yaratıcılığını göstermiş oldular.

Yukarıdaki şiir Belarus şairi Yakub Kolas'a aittir.

Halk bilimi uzmanı Hâdi Zaripov, V. M. Jirmunskiy ile birlikte Özbek ḫalḳ ḳahramânlık éposı (Özbek Halk Kahramanlık Destanı) adlı monografiyi hazırladı.

Hamit Alimcan, Uyġun, Sabir Abdulla, Nikolay Pogodin ile birlikte Özbekistân ḳılıçı (Özbekistan Kılıcı) dramasını yazdılar.

Söz konusu eser M. Şeyḫzâde adlı yazara aittir.

Bu dönemde uzun hikâye (povest) türünün en iyi temsilcisi Abdulla Ḳahhar olmuştur. Dardaḳdan çıḳḳan ḳahramân ve Altın Yulduz (Altın Yıldız) hikâyelerinde Özbek savaşçıların düşmanla mücadelesi tasvir edilir. Yazar kendi eserinde Özbek halkı arasında yetişen savaş kahramanlarından Ḳoçḳar Turdiyev ve Ahmedcân Şükürov’u sembolleştirdi. Yazar onların sadece kahramanlıklarını anlatmakla kalmadı aynı zamanda psikolojilerine ve iç dünyalarına da yer verdi.

Savaş döneminde Özbek edebiyatında yalnızca bir roman yazılmıştır. Aybek’in Nevaî (1944) romanı Özbek edebiyatının savaş yıllarında elde ettiği en büyük başarılardan biri olmuştur.

Balad: Uyak örgüsü, uyak türü ve dize sayısı bakımından birbirinin aynı üç bent ve bir sunu ile başlayan yarım bentten oluşan koşuk biçimi, nazım türündeki bir masal.

Hamid Alimcan, "Muḳanna" (1942) adlı tiyatro eserinde Türkistan’ı işgal eden Araplara karşı halk isyanı anlatmaktadır. Şair tarih kitaplarına “Muḳanna isyanı” adıyla geçen bu tarihî olayı anlatmakla birlikte üstü kapalı olarak sovyetlerin istilasını da sorgulamaktadır.