ÇAĞDAŞ TÜRK EDEBİYATLARI II

askerlik

Hamit Alimcan

Hasan Said

Sultân Cora

Abdulla Ḳahhar

tarihî-biyografik roman

Abdulla Ḳahhar

Hamid Alimcan

Şükrüllah

Mutluluğu Terennüm Etmemin Sebebi

İkinci Dünya Savaşı döneminde Özbek şiirinde esas konu askerlik ve savunma olmuştur. Ġafur Ġulâm, Aybek, Hamit Alimcan, Uyġun, Şeyḫzâde, Zülfiye, Mirtemir gibi şairlerin savaş döneminde yazdıkları şiirlerinde vatana sevgi, düşmana nefret, halkların dostluğu, vatanseverlik, kahramanlık ve insan sevgisi kavramları samimiyetle ifade edilmiştir. Şarḳden bâreyâtirmen (Doğudan Gidiyorum, Ġafur Ġulâm), Âne ve oġıl (Ana ve Oğul), Ḳolıngge ḳurâl âl (Eline Silah Al) İşânç (Güven, H. Alimcan), Zafer yolları (Aybek),
Küreş néçün (Mücadele Neden), Ceng ve ḳoşıḳ (Savaş ve Türkü, M. Şeyḫzâde) gibi eserleri örnek olarak gösterebiliriz.
Savaş döneminde Sultân Cora, Ġayratî, Sâbir Abdulla, Mirtemir, Çustî, Emin Ömerî, Hasan Polat, Hasan Said, Nazarmet, Zafer Diyar, Zülfiye, Timur Fettâh, Türâb Tola gibi şairler de askerlik ve vatanseverlikle ilgili konularda güzel şiirler yazdılar. Emin Ömerî’nin Ḳasâs (İntikam), Ġalabening özi kelmeydi, dostım (Galibiyet Kendiliğinden Gelmiyor Dostum), Ḳırġın (Katliam), Ḳasemyâd (Yemin), Ḳıruvçı ḳız (Savaşçı Kız), Yaşa, ḳadrdân (Yaşa, Dostum) gibi şiirler savaş dönemi şiirlerinin birer örneklerindendir.

Doğru cevap E'dir.

Savaş yıllarında hikâye türünde özellikle Abdulla Ḳahhar ve Aydın birçok eser verdi. Abdulla Ḳahhar’un Asrârbaba, Ḫâtınlar (Kadınlar), Batırali, Aydın’in Umr sâvġası (Ömür Armağanı”), Ér yürek (Cesur Yürek) gibi hikâyelerinde savaş yıllarındaki hayatlar anlatılmaktadır.

Doğru cevap A'dır.

Bu dönem Özbek nesrinde kahraman askerlerin canlı sembollerinin olduğu hayat hikâyeleri de yaratıldı. Bu hayat hikâyelerinin bazıları şunlardır: Sekkiz bâtir (Sekiz Yiğit)ve Merdlik ḳisselerı (Mertlik Hikâyeleri)

Savaş yıllarında hikâye türünde özellikle Abdulla Ḳahhar ve Aydın birçok eser verdi. Abdulla Ḳahhar’un Asrârbaba, Ḫâtınlar (Kadınlar), Batırali, Aydın’in Umr sâvġası (Ömür Armağanı”), Ér yürek (Cesur Yürek) gibi hikâyelerinde savaş yıllarındaki hayatlar anlatılmaktadır.

Bu dönemde uzun hikâye (povest) türünün en iyi temsilcisi Abdulla Ḳahhar olmuştur. Dardaḳdan çıḳḳan ḳahramân ve Altın Yulduz (Altın Yıldız) hikâyelerinde Özbek savaşçıların düşmanla mücadelesi tasvir edilir.

Savaş döneminde Özbek edebiyatında yalnızca bir roman yazılmıştır. Aybek’in Nevaî(1944) romanı Özbek edebiyatının savaş yıllarında elde ettiği en büyük başarılardan biri olmuştur.

Doğru yanıt C'dir.

Bu dönemde, halkın savaş boyunca hayatının ve düşmanla mücadelesinin yansıtıldığı piyesler geniş yer tuttu: Özbekistân ḳılıcı (N. Pogodin, Hamid Alimcan, Uyġun, Sabir Abdulla), Devrân ata (Kamil Yaşin, Sabir Abdulla, Uyġun, Çustî), Ḳasâs (İntikam, Tuyġun, Emin Ömerî), Ana (Mirtemir, Smirnov) gibi eserler bu dönemin ürünleridir.

Bu dönem Özbek tiyatro yazarları geçmişi, tarihî konuları da ele aldılar. Bunun sonucunda, Muḳanna (Hamid Alimcan), Ali Şir Nevaî (Uyġun ve İzzet Sultân), Mahmud Tarabî (Aybek), Celâliddin Mengübérdi (Maḳsud Şeyḫzâde) gibi tarihî piyesler ortaya çıktı.

Doğru cevap B'dir.

Ḳış kéçeleri, Hatıradan izler, Ayrılıḳ ve derviş, Şarḳ üçün, Özbek éli  Aybek'in şiirleri arasındadır. Ancak, Ḳutluġ ḳân (1940)  Aybek'in 1916 yılında Çarlık Rus yönetimine karşı ortaya çıkan halk ayaklanmasını anlattığı romanıdır.

Doğru cevap D'dir.

Bimâr (Hasta) ve  Anâr (Nar) Abdullah Ḳahhar’ın  1930'lu yıllarda kaleme aldığı hikâyelerindendir.

Yazarın İkinci Dünya Savaşı’ndan sonraki dönemde üç önemli kıssası (uzun hikaye) Sinçelek (Baştankara kuşu), Ötmişden Értekler (Geçmişten Masallar) ve Muhabbet yazarın İkinci Dünya Savaşı’ndan sonraki dönemde yazdığı üç önemli kıssası (uzun hikaye) arasındadır.

Abdulla Ḳahhar Şâhı Sözene (İpek Kilim), Aġrıḳ Tişler (Ağrıyan Dişler), Tabuttan Tâvuş (Tabuttan Çıkan Ses) Ayacânlarım (Anneciklerim) gibi eserleri ile Özbek tiyatrosunun gelişmesine de katkı sağlamıştır.

Doğru cevap E'dir.

Abdulla Ḳahhar’ın 1934 yılında yazdığı Sarap adlı romanı toplumdaki ideolojik çatışmaları anlatan bir eserdir.

Gülnâz, Nevaî Aybek'in kısa hikayelerindendir.

Oġrı (Hırsız) Kahhar'ın hikayelerindendir.

Taşkentnâme ise Maksud Şeyhzâde'nin 1957'de yazdığı, yüce vatanseverlik duygularını içeren manzum bir hikâyedir. 

Doğru cevap D'dir.

Bağımsızlık döneminde Özbek şiirinin öncelikli konuları millî hususiyetler çerçevesinde genişleyip, şiirlerin içeriği zenginleşip yeni yeni tasvir vasıtaları ile gelişir. Özbekistan’ın bağımsızlığına bağışlanan şiirler, kasideler ortaya çıkarmaya başlar.
Bu dönem şiirlerinde dil ve üslup yönünden bir dizi yenilikler ortaya çıkmaya başlar. Şiir dili, halkın diline daha çok yaklaşır. Bu özellik çoğunlukla genç şairlere has bir durumdur. Bu devirde şarkı sözlerinde de ciddî değişmeler meydana gelmiştir. 
Bunun dışında destan, manzum hikâye ve manzum roman gibi yeni zamanın ruhunu yansıtan liro-epik eserler de yazılmıştır. Örneğin, Azim Suyun’un Özbekistan, Hurşid Devrân’ın Vatan hakıda yetti rivayet, Âmân Metcan’ın Neden men, Hebib Sadulla’nın Cerâhat, İkrâm Atamurod’ın Uzaḳlaşgen aġrıḳ, Cânibek Subhân’ın Rahatsız ruh, Abdumacid Azim’in Serbân destanlarında yakın geçmiş olayları, sovyet devri faciaları, aydınlara yapılan işkenceler anlatılmıştır.

Doğru cevap A'dır.

Bu dönemde hikâye türünün diğer alanlarında da birçok yenilik görülür: Yıllar (Abdulla Ḳahhar), Hikâyeler (Sünnetille Anarbayev), Hikâyeler (Saide Zunnunova), Hikâyeler (Pirimḳul Ḳadirov), İkki muhabbet (Adil Yakubov), Adamning ḳadrı (Hekim Nazir). Bu hikâyeler öncelikle konularının çeşitliliğiyle dikkati çekmektedir. Bu hikâyeler öncelikle konularının çeşitliliğiyle dikkati çekmektedir. Onlarda çiftçilerin, hayvan yetiştiricilerinin, işçilerin ve aydınların hayatlarına dair tipik hayat sahneleri resmedilmiştir. Bununla birlikte hayatta rastlanan veya kişilerin zihniyetlerinde yer edinmiş hastalıklı ve bozuk yönler de açığa çıkarılmıştır. Bu konuda Rahmat Feyzî’nin aile hayatı ve ahlak-terbiye konularını ele aldığı Yâdgâr hikâyesini hatırlamak gerekir.

Doğru cevap D'dir.

Fâtima ve Zuhra Ölmes Ümerbekov’un eseridir. 

Adil Yaḳubov Adalet Menzili adlı eserin yazarıdır.

Doğru cevap B'dir.