ÇAĞDAŞ TÜRK EDEBİYATLARI II - Deneme Sınavı - 5

“Renkler” adlı edebiyat ve fikir dergisi Bükreş’te Romen Yazarlar Birliği ve Azınlık­lar Komitesi tarafından yılda iki defa Türkçe olarak yayınlanmaktadır. Yanıt A'dır.

Selanik’te doğan “Genç Kalemler” hareketi ve 20. yy. başlarında yayın hayatına giren “Çocuk Bahçesi” adlı dergi Yunanistan-Batı Trakya’da Türk edebiyatının gelişmesinde önemli bir dönüm noktası olmuştur. Yanıt C’dir.

Bu gün Moldova Cumhuriyeti’nde yaşayan 200 bin Gagavuz, Gaga­vuz Yeri adlı özerk bir statüde devletlerini kurmuş bulunmaktadırlar. Başkentleri Kom­rat'tır, parlamentoları vardır, Resmi dilleri Batı Türkçesinin Gagavuz lehçesidir.

Karakalpaklar, Kıpçak koluna bağlı bir Türk boyudur. Eski Rus yıllıklarında “Karakal­pak” anlamına gelen “Çerniyi Klubuki”, Arap kaynaklarında “Karabörklü” adlarıyla anılır­lar. Karakalpak ismi, bu Türk kavminin ırk özelliği ile ilgi­li olmayıp, bunların yaşayış ve giyiniş tarzları ile ilgili bir isimdir. Karakalpakların kökeni hakkında kendileri arasında mevcut rivayetlere göre, bunlar Nogaylara bağlanmakta ve eski vatanları olarak Kazan ile Astrahan Hanlıkları arasında­ki Volga sahilleri gösterilmektedir. Yanıt D’dir.

XIX. asır Karakalpak edebiyatı, Karakalpak edebiyatı tarihinde yeni bir merhaledir.Bu asırda Özbek edebiyatı Mukîmî ve Furkat’ın, Kazak edebiyatı Abay ve Altınsarin’in, Türkmen edebiyatı Mahtumkulu ve Kemîne’nin adları ile meşhur olurken, Karakalpak ede­biyatına Künhoja, Ejiniyaz (Hacıniyaz), Berdak ve Öteş gibi söz ustaları damgasını vurdu. Yanıt E’dir.

20. yy. Karakalpak edebiyatı, Ekim devriminin şekillendirdiği bir edebiyattır. Bu devir edebiyatı için Karakalpak Sovyet edebiyatı tabiri yaygın şekilde kullanılır. Yanıt A’dır.

Yeni Karakalpak Sovyet şiiri, devrimden önceki Karakalpak şiirinden sosyalist içeriği, fikrî teması ile ayrılır. Yeni Karakalpak edebiyatının (şiirinin) temaları Ekim devriminin zaferi, Komünist partisinin siyaseti, zenginlere karşı sınıf mücadelesi, kadın erkek eşitliği, kolhoz hayatı ve diğerleridir. Yani bu dönemde yazılan şiirler, daha çok propagandaya yönelik olarak yazılan küçük şiirlerden ibarettir. Yanıt C'dir.

Başkurt edebiyatı. Cevap A'dır.

Başkurt edebiyatı. Cevap D'dir.

19yy. ikinci yarı Başkurt edebiyatı. Cevap A'dır.

Başkurt edebiyatı. Cevap C'dir.

Başkurt edebiyatı. Cevap E'dir.

Başkurt Sovyet edebiyatı.

KARAÇAY- mALKAR . cEVAP e'DİR.

Sovyet karaçay - malkar edebiyatı. Cevap B'dir.

ÇUVAŞ. Cevap A'dır.

Tuva. Cevap A'dır.

Bu dönem içerisinde özellikle dört isim öne çıkmaktadır. Bunlardan ilki, Ebilmelih Kargalı’dır. Dönemin bir başka şairi ise, Hüsniyar’dır. Hangi yıllar arasında yaşadığı kesin ola­rak bilinmeyen Hüsniyar, münacat, mersiye ve nasihat türlerindeki eserlerinin dışında, Başkurt edebiyatında manzum seyahatnamesi ile tanınmaktadır. Şemsettin Zeki, Başkurdistan ve Kazan’ daki çeşitli medreselerde eğitim aldıktan son­ra, kendi memleketinde öğretmenlik işine devam eder. Gazel başta olmak üzere, Arap ve Fars edebî türlerinin pek çoğunu büyük bir ustalıkla kullanan şair, kimi gazellerinde hayatın geçiciliği, üretkenlik gibi konuları da ele alarak, yeni temalarla Başkurt şiirini zen­ginleştirmiştir. Dönemin önemli isimlerinden birisi de Geli [Ali] Sokoroy’dur (Tatarcada adı Gali Çokrıy şeklinde yazılır).

Sokoroy, yalnızca tenkit şiirleri ile bilinmemektedir. Onun bazı mensur eserleri de Başkurt edebiyat tarihinde oldukça önemlidir. Genel olarak tarihî konular ele alınmış olsa da eserlerin işlenişindeki dil ve üslup özellikleri, Başkurt yazılı edebiyatında nesir türünün gelişmesinde ilk kilometre taşlarından biri olarak kabul edilebilir. Bu eserler: “Hacnâme”, “Tabın Başkurtları Şeceresi” ve “Tevarih-i Bulgariya yeki Terkib-i Gari (Arilerin Oluşumu veya Bulgar Tarihi)’dir

Akmulla da dönemin en ünlü medresesi olan Sterlibaş medresesinde eğitim gör­müştür. Eğitiminden sonra o, yalnızca bulunduğu bölgede hizmet etmemiş; Kazak boz­kırlarında Kazak gençlerinin eğitiminde de rol almıştır. Onun Başkurt halk edebiyatına yakınlığı, kobayır adı ve­rilen türdeki gibi yedi heceli şiirleri ile de görülmektedir. “Başkorttarım Ukıv Kirek” (Başkurtlarım Okumak Gerek) adlı şiiri, yalnızca şiir olarak kalmayıp bir millî nasihat olarak günden güne Başkurt edebiyatında ve Başkurt halkı arasında kendini bulmuştur.