ÇAĞDAŞ TÜRK EDEBİYATLARI II - Deneme Sınavı - 14

Akın aytıslarında aşk ile ilgili konular tartışılmaz.

Aytıslar Kazakların doğru sözü, söz yarışı, fikir dalaşı dediği bir yarışmadır.

Savaş yıllarında ortaya çıkan edebiyatın içinde M. Avezov’un Abay adlı tarihî romanın birinci kitabı, G. Müsirepov’un “Kazak batırı” povesti, G. Mustafin’in Şıganak (Kuru dere yatağı), E. Ebişev’in Cas Tülekter, G. Slanov’un Canar Tav (Yanar Dağ) adlı romanları ile Safargali Begalin ve A. Abişev’in eserleri vardır. Doğru yanıt C'dir.

Atacan Abdalov (1856–1927) Türkistan’daki ilk mahallî matbaacı olarak bilinir.

Doğru yanıt E'dir. Yenileşmeye doğru hızla ilerleyen bu süreci “Cedit” olarak adlandırılan yenileşme hareketi takip eder. Özbek edebiyatının cedit edebiyatı olarak adlandırılan bu dönemi 1938
yılına kadar devam eder.

Söz konusu eser M. Şeyḫzâde adlı yazara aittir.

Konfliktsizlik teorisi: Sovyet hayatının sadece olumlu yönlerini göstermek veya ölçüsüz şekilde idealleştirerek anlatmak, olumsuz ve zıt yönlerini ise asla göstermemeyi teşvik eden propaganda. Sovyet dönemi edebiyatında hayat ve insan arasındaki zıtlıkları göstermek bile topluma karşı düşmanlık olarak algılanıyordu. Doğru cevap D şıkkıdır.

Kırgız destanlar arasında Manas, Kurmanbek, Er Tabıldı, Kedeykan, Olcobay Menen Kişimcan gibi destanların yanı sıra, eski âdetlerle hayat pratikleri hakkındaki şiirler, bilmeceler, atasözleri, kahramanlık destanları, hikâye ve masallar, efsaneler, dini ve lirik şarkılar zengin Kırgız Folklorunun önemli türleridir. Doğru cevap D'dir.

Destanlar arasında, Manas Destanı Kırgız sözlü edebiyatının şaheseri ve aynı zamanda dünya edebiyatının en uzun destanıdır. 500.000 beyitten fazla olan bu destan, bugüne kadar sözlü olarak manasçılar tarafından getirilmiştir. Doğru cevap D'dir.

Emek şiirleri – uz, hayvancılık, çiftçilik ve buna benzer işlere bağlı şiirler içerir. Emek şiirleri iş zamanında işi daha kolaylaştırmak amacıyla söylenir.Doğru cevap A'dir.

Beşik şiirleri, çocukları beşikte sallarken söylenir. Burada annenin ümidi, dileği ifade edilir.Doğru cevap E'dir.

Makal, kısa fakat imajı okura bırakmadan tamamlayan, terbiye verme amacında kullanılan atasözlerine denilir. Doğru cevap C'dir.

Kırgız Türkçesi ile yazılan ilk eser 1911’de çıkan Moldo Kılıç Şamırkanuulu’nun "Zilzala" adlı ırlar kitabıdır. Doğru cevap B'dir.

1920’li ve 1930’lu yıllarda Kırgız Edebiyatı, Sovyet rejimine uygun bir edebiyat meydana getirir. Halkların kardeşliği, Ekim ihtilâlinden sonra Kırgız Türklerinin siyasi ve sosyal alanda kaydettiği gelişmeler, toplum yararı için fedakârlık gösterme, feodal bağlardan ve burjuva geleneklerinden kurtuluş belli başlı temalardır. Doğru cevap D'dir.

1920’li ve 1930’lu yıllarda Kırgız Edebiyatı, Sovyet rejimine uygun bir edebiyat meydana getirir. Aalı Tokombayev ve Kubanıçbek Malikov bu dönemin önde gelen edipleridir. II. Dünya Savaşı yıllarında ve sonraları Sovyet topraklarının korunması, kahramanlık ve fedakârlık temaları revaç bulup, daha çok savaş konuları işlenir. Süyünbay Eraliyev, E. Uzakbayev, Sooronbay Cusuyev ve Rusya’yı, Rus insanını anlatan şiirleri ile dikkati çeken A. Osmanov bu dönemin belli başlı isimleridirDoğru cevap A'dır.

Kırgız edebiyatının en büyük ismi, Cengiz Aytmatov’dur. Aytmatov, dünyanın en büyük romancılarından birisi olarak kabul edilmektedir. Aytmatov’un eserleri pek çok ülke diline çevrilmiştir. “Cemile” adlı hikâyesiyle ünlenen Aytmatov’un; Yüzyüze, Selvi Boylum, İlk Öğretmen, Deve Gözü, Toprak Ana, Gülsarı, Beyaz Gemi, Gün Olur Asra Bedel, Dişi Kurdun Rüyaları gibi hepsi şaheser niteliğinde olan birçok roman ve hikâyesi bulunmaktadır. Manas ise anonim bir Kırgız destanıdır.Doğru cevap D'dir.

Gün Olur Asra Bedel romanı Aytmatov’un en çok ilgi uyandıran eseridir. Bunun en önemli sebebi de yazarın eserde anlattığı Nayman Ana efsanesidir.Oğlunun  öldüğüne bir türlü inanamayan kederli ana, onu aramak için devesi Ak Maya ile yola düşer. Oğlunu bulduğunda o artık başına geçirilen deve derisinden şire ile “mankurt”laştırılmıştır. Düşmanın işkenceyle “mankurtlaştırdığı” yani “ötekileştirdiği” Colaman, anasını okuyla vurup öldürecek kadar geçmişinden habersizdir; zira hafızası silinmiştir. Dönemin iki süper gücünün bütün insanları köleleştirmek için uzayda işbirliği yaptığını da bu eserde vermeye çalışır. Doğru cevap E'dir.

Çağdaş Kırgız Edebiyatını dört başlıkta inceleyebiliriz. 1. Kırgız Sözlü Edebiyatı 2. XX. Yüzyılda Kırgız Yazılı Edebiyatı 3. Sovyetler Birliğinin İlk Yıllarında Kırgız Edebiyatı 4. II. Dünya Savaşı ve Sonrasında Kırgız Edebiyatı. XX. yüzyıla kadar yazılı edebiyatları olmayan Kırgız Türklerinin çok zengin bir halk edebiyatı vardır.

Halk edebiyatı türleri içerisinde destan ve halk hikâyeleri önemli bir yer tutar. Destanlar arasında Manas, Kurmanbek, Er Tabıldı, Kedeykan, Olcobay Menen Kişimcan gibi destanların yanı sıra, eski âdetlerle hayat pratikleri hakkındaki şiirler, bilmeceler, atasözleri, kahramanlık destanları, hikâye ve masallar, efsaneler, dini ve lirik şarkılar zengin Kırgız Folklorunun önemli türleridir.

Dünya edebiyatının en ünlü destanıdır. Beyit sayısı 500.000’den fazladır. Keldibek, Maymanbay, Timbek, Sagımbay Orazbakoğlu, Sayakbay Karalayoğlu önemli manasçılardır. Manas destanı sayesinde, Kırgız halkı ahlaklı, namuslu, dürüst ve saygın olmuştur. Bu destanın ilk nüshalarını yazıya geçiren Kazak araştırmacı Şokan Velihanov’dur.