ÇAĞDAŞ TÜRK EDEBİYATLARI II - Deneme Sınavı - 8

1 Kasım 1931’de Kazakistan Ölkelik Parti Komitesi “Kazak drama-tiyatrosunun durumu ve meseleleri” konulu toplantıda bazı kararlar aldı. Sanatçıların yetiştirilmesi, büyük yerleşim birimlerinde tiyatrolar kurulması kararlaştırıldı. 8 Eylül 1933’te Halk Eğitimi Komiserliği’nin kararlarıyla vilayet merkezlerinde tiyatrolar açıldı. 13 Ocak 1934’te Almatı’da açılan müzik stüdyosunda “Ayman-Şolpan” müzikali sahnelendi. Semey’de (1934), Aral ve Çimkent’te (1938) tiyatrolar açıldı. Gabit Müsirepov’un “Kız Cibek”i sahnelendi. M. Avezov’un “Tas Tültekter”, “Alma bağı”, “Şekara”, İlyas Cansügirov’un “Türksib” ile “Min de şap” eserleri ortaya çıktı.

Hazırlık dönemi, 19. yüzyıldadır.

Abay Kunanbayulı, çağdaş Kazak edebiyatının ve dilinin kurucusu sayılır.

Manas destanına ayrı bir ilgi gösteren Şokan Velihanov, onu “büyük bir ansiklopedi” olarak değerlendirdi ve “İliada” destanı ile karşılaştırdı.

Ahmet Baytursınulı’nın üzerinde durduğu en önemli meselelerden biri Kazak alfabesi
ve Kazakçanın gramerini hazırlamak oldu. Arap harflerine getirdiği yeni reform, Kazak
dil biliminin önemli terminolojisini hazırladı. Kazakçanın fonetiğini, morfolojisini, sentaksını bir temele oturttu. Kazak mekteplerinin açılması için çaba sarf etti, oralarda okuyacak olan Kazak çocukları için Kazakça okuma kitapları hazırladı.

Maylin konularını ve imajlarını hadiselerin yoğunluğundan alır. Sıradan bir hayat tarzı onun ilgisini çeker. Karışık ve içiçe girmiş durumlara, özellikle derin psikolojik tahlillere ilgi göstermez. Anlattığı hikâyeler genellikle basit ve gerçekçidir.

Safargali Begalin'in Tav Sırı (1938), Tansık (1940), Kanattı Kazak (1943), Maşinist (1944), Altay Añızı (Altay efsanesi, 1947) ve Kıran Kegi (Kartalın intikamı, 1943) adlı şiir kitapları vardır.

Dükenbay Doscanov, Orta Asya’nın İslam ve İslam öncesi dönemlerini anlatan romanlar yazdı. Zeval (1970) romanında, Cengiz Han’ın emrindeki Moğol istilası sırasında Orta Asya Türklerinin çektiği sıkıntıları anlattı.

“Görülmemiş Benzerlik” (1967) hikâyesi Gabit Müsirepov'un önemli eserlerinden biridir

1930’lu yıllarda tiyatronun gelişmesine en çok emeği geçen Beyimbet Maylin oldu.

II. Dünya savaşından sonraki (1945-1955) Kazak dramasında savaş, laytmotif olarak
kullanılmıştır.

Doğuyu ve batıyı iyi tanıyan Abay, 1880’de ilk Kazak ozan ve yazarı olarak ortaya çıkmıştır.

İbray Altınsarin ilk Kazak eğitimcisidir. İbray, zamanının en büyük pedagoji
âlimlerinden birisiydi.

Kazak edebiyat tarihçileri Ahmet Baytursınulı’nın bağımsızlık için vermiş olduğu mücadeleyi ve bu mücadele sırasında çektiği sıkıntıları anlatan şiirini Nazım Hikmet’in tanınmış şiirindeki sözleri ile değerlendirmektedirler.

Didaktik eserler de veren Baytursınulı, Kırk misal adlı şiir kitabında fabl türünde eserler yazdı. Mesela “At ile eşek”, “Öküz ile kurbağa”, “Kurt ile turna”, “Bülbül ile eşek” bu türde yazdığı şiirlerinin en güzel örneklerindendir.

Bu dönemde yeni rejime ayak uyduramayan sanatçılar “Repressiya” denilen
1937- 1938 ve 1939 yıllarındaki katliamlarda öldürülürler. Yeni yetişen nesillere baskı ile resmî ideoloji kabul ettirilir ve bu yolda eserler yazılır.