ÇAĞDAŞ TÜRK EDEBİYATLARI II - Deneme Sınavı - 12

Verilen örnekler, atasözü de deyimlere karşılıl gelen makal-metellerdir.

Batırlar (kahramanlık) cırı, nesilden nesile ulaşan kahramanlık şiirleridir, manzum destanlarıdır.

Asan Kaygı, Dosmambet ve Şalkıyız, 16. yüzyılın önemli temsilcileridir.

Ciyembet ve Margaska, 17. yüzyıl şairleridir.

Verilen şiir, Şal'a aittir.

"Birinci söz" ve “Ata konıs Arkada” şiirleri, Dulat Babatayulı'ya aittir.

Bu şiir, Dulat Babatayulı'ya aittir.

Veciz sözlere denir.

Kahramanlık  destanlarında kahramanlara yüklenen olağanüstü sıfatlara denir.

Aktamberdi

Dulat Babatayulı

Cumbaklara tabiattaki canlı cansız her şey girer. Bunlardan halkın dünya görüşünü, edebî seviyesini öğrenmek mümkündür. Eski zamanlarda Kazakistan’da cumbak yani bul-macalar çoktu ve cumbak söylemek çok yaygındı. Hatta cumbak söyleyip, cumbaklara cevap bulamayan adamları öldürüyorlardı. İnsanların akıllı olup olmadıklarına cumbak söylemesine ve cumbaklara cevap bulmasına bakarak karar veriyorlardı. Doğru yanıt C'dir.

Turmıs-salt cırları, göçebe halkın evlilik, göç gibi gündelik hayatını anlatır. Halk hayatının aynası da denir. Kazak halk edebiyatında, evlilik ve göç üzerine yazılmış pek çok söz vardır. Evlilik üzerine yazılan cırlardan en çok bilineni “Betaşar” adı verilen “Yüz görümlüğü” adlı olanıdır ve geline söylenir. Doğru yanıt A'dır.

A, B, D ve E seçenekleri akın aytısının özelliklerini ifade etmektedir. C seçeneğinde belirtilen aytısların bir türü olan cumbak aytısıdır ve dombıra eşliğinde akınlar arasında ve seyirci önünde yapılan bir tür bilmece sorma yarışmasıdır. Kazak akınlarının birbirlerine “cumbak” yani “bulmaca” veya “bilmece” sorarak yarışmalarına “cumbak aytısı” adı verilir. Doğru yanıt C'dir.

Şeşendik sözler, sözlü edebiyatın didaktik türlerindendir. Şeşendik sözlerin mazmunu, makal-metellere, añız-engimelere ve akın aytıslarına benzer. Doğru yanıt B'dir.

Ertegiler/masallar, hayalî acayip olayları içeren ilginç hikâyelerdir. Bunlarda genellikle gerçek hayatta seyrek rastlanan hatta hiç rastlanmayan, insanın tamamen hayal gücü ile ürettiği olaylara yer verilir. Ertegilerin en önemli özelliklerinden birisi de dilinin zenginliğidir. Masalların zengin dili, halkın asıl dünyasının kilididir. Bu yüzden halkın kültürünü, onun iç dünyasını keşfedebilmek için bu kilide ihtiyaç vardır. Ertegiler, eski devirleri anlatan, asırdan asıra kalıplaşarak gelen günlük hayatı anlatan halk hikâyeleridir. Şark edebiyatı mahsulü olan “Kırk vezir”, “Kelile ve Dimne” ve “Tutînâme” gibi halk hikâyeleri Kazaklar arasında da yaygın olarak bilinir ve anlatılır. Doğru yanıt D'dir.

Sözlü edebiyat geleneğinde, kahramanlık destanlarında, masallarda kahramanlara yüklenen olağanüstü sıfatlardandır ve “hiperbol” adı verilir. Gaşıktık cırlar, kahramanlık şiirleriyle birlikte ortaya çıkmıştır. “Kozı Körpeş” ve “Bayan Suluv” bu türün en çok sevilenleridir. Batırlar (kahramanlık) cırı, nesilden nesile ulaşan kahramanlık şiirleridir, manzum destanlarıdır. Ağızdan ağza günümüze kadar gelen kahramanlık şiirleri yeni nesillere vatan sevgisi aşılamada önemli bir görev üstlenmektedir. “Koblandı”, “Alpamış”, “Edige”, “Kanbar Batır” Kazakların önemli destanlarındandır. Doğru yanıt E'dir.

“Tolgav”, Kazak sözlü edebiyatının ürünlerinden olan koçaklamaya verilen addır. Doğru yanıt B'dir.

Soru kökünde verilen örnek Kazak halk edebiyatı türlerinden makal-metelleri ifade etmektedir.

Kazakistan Cumhuriyeti’nin resmi dili. Kazakistan, Doğu Türkistan, Moğolistan, Kırgızistan ve Özbekistan ile değişik ülkelerde dağınık olarak yaşayan Kazaklar tarafından konuşulan dil. Türkçe’nin Kıpçak dil grubuna dâhildir. Kazak dilinde “ş” yerine “s”, “ç” yerine “ş” kullanılır ve bazı yazılı durumlarda m/b/p ile n/d/t sessizleri ortaya çıkar. Kazak halkı son yüz yılda iki defa alfabe değiştirdi. 1929’a kadar Arap, 1929’dan 1940’a kadar Latin ve 1940’dan sonra Kril harflerine dayalı alfabe kullandılar. Kazak edebî dilinin başlangıcı 19. yüzyılın ortalarına rastlar. Doğru yanıt A'dır.