ÇAĞDAŞ TÜRK EDEBİYATLARI I

Said Halfin [Halfeoğlu] (1732-1785). Kazan’da tercümanlık, mütercimlik ve 1785- 1800 yıllarında Kazan I. Er Balalar Gimnaziyası'nda Tatar dili öğretmenliği yaptı. Rusya’da Tatar Türkçesiyle basılan ilk alfabe kitabı “Tatar Tili Elfbası”nın da yazarıdır.

Muhammed Gali Mahmudov: 1850-1855 yılları arasında hem metodik hem de pedagojik bakımdan başarılı bulunan “Pratik Tatar Dili Kılavuzu” adlı ders kitabını yazdı, eser 1856’da basıldı.

Hrestomatiya: Öğretimde kullanmak amacıyla hazırlanan, çeşitli metinlerden oluşan bir nevi antoloji, okuma kitabı.

Maarif hareketi: Tatarlar arasında “Meġ’rifetçilik” denilir. Rusya Türkleri arasında aydınlanma hareketi ve bunların temsilcileri için kullanılan tabirdir.

II. Katerina döneminde Müslümanlara yönelik siyasette bir yumuşama olur. “Dinî Hoşgörü Kararnamesi” çıkartılır, Tatarlara Rusya içleriyle ticaret yapma imkânı sağlanır, onların yeniden cami ve medrese açmalarına verilir, 1789’da Ufa’da Rusya Müslümanları Müftülüğü (diğer adı Orenburg İdare-i Ruhaniyesi) kurulur.

Rusya’daki “Panslavizm”, Avrupa’daki uluslaşma hareketlerinden etkilenen İsmail Gaspırlı, bütün Rusya “Müslümanlarının” (Türklerinin) içinde bulunduğu kötü durumdan nasıl kurtulacağı konusunda düşünmüş taşınmış yekpare bir projeyi uygulamaya koymuştur: O, 1883’te Bahçesaray’da yayımladığı Tercüman gazetesiyle, 1884’te fonetik metot (Usul-i Savtî)’la başlattığı “Usul-i Cedid” eğitim-öğretim hareketiyle ve 1887’de Tercüman gazetesinde Molla Abbas Fransevi imzasıyla yazmaya başladığı roman ve hikayeleriyle bu genel projesini, Rusya Türklerinin dikkatine sunmuş bulunuyordu.

İsmail Gaspıralı, bu işe öncülük etmek amacıyla Molla Abbas Fransevî imzasıyla Tercüman’da tefrika edilen Frengistan Mektupları (1887, kitap hâlinde; 1891), Darürrahat Müslümanları (1891, kitap; 1906), Sudan Mektupları (1889), Kadınlar Ülkesi (1890), Arslan Kız (1893), Gün Doğdu (Kart Ağay imzasıyla 1905-1906) gibi eserlerini yazdı.

“Pratik Tatar Dili Kılavuzu” Muhammed Gali Mahmudov'a ait bir eserdir.

Çağdaş Tatar edebiyatının ikinci romanı Ulûf yaki Güzel Kız Hatice’yi yazan Muhammed Zahir Bigi (1870-1902), tanınmış din âlimi Musa Carullah Bigi’nin kardeşi olduğu için Sovyet dönemi kaynaklarında hakkında çok kısa bilgi verilmiş, romanları değerlendirilirken de çoğu kere objektif yorumlar yapılmamış, bazen tahriflere bile yol verilmiştir.

Bilinen ilk tiyatro eseri Abdurrahman İlyasî’nin Biçare Kız (1887) adlı eseridir.

Tugan Til, Par At, Bir Tatar Şagıyrinin Süzleri, Tugan Cirime, Kitmiybiz, Şüreli gibi şiirlerin şairi Abdullah Tukay'dır.

Sait Halfin. Cevap C'dir.

İbrahim Halfin.Cevap B'dir.

Mirza Cafer Topçubaşı. Cevap A'dır.

Mirza Kazım Bey. Cevap B'dir.

Muhammed Gali Mahmudov. Cevap D'dir.

Hüseyin Feyizhanov. Cevap B'dir.

Kayyum Nasiri. Cevap A'dır.

İsmail Gaspıralı.Cevap E'dir.

Musa Akyiğit. Cevap A'dır.

Rızaeddin Fahreddin. CevapA'dır.